Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
Nualitriú Bunlitriú
deilbhigh
fc. deilbh

deilbhigh in iontrálacha eile (13)

+
deilbh 1
Caithfidh mé an feac a dheilbhiú beagán shula fhéadfas mé a chur sa láí. Tá an bhróigín buille rófhairsing
TUILLEADH (11) ▼
Tá sí deilbhithe amach agat, baile ó Dhia ort. Féadfaidh tú do scíth a ligean anois, agus an fómhar craptha
Tá tú deilbhithe amach anois, glanbhearrtha agus gafa gléasta le dhul in do rogha áit
Tá péire cléibh deilbhithe amach inniu aige, agus dar fia is fiú cuid mhaith iad agus chomh daor agus atá cléibh anois
Níl aon cheo deilbhithe nach bhfuil sé in ann a dhéanamh — níl aon cheo ón deil amach nach bhfuil sé in ann a dhéanamh; tá sé in ann gach uile rud a dhéanamh, tá sé chomh stuama sin
Níl aon cheo deilbhithe nach bhfuil déanta ansin thíos aige. Sin é an buachaill! Is mór an stuaim a gheall Dia dhó thar dhuine ar bith ar an mbaile
An-fhear ceirde é. Níl aon ní deilbhithe nach bhfuil sé i riocht a dhéanamh
Tá chuile shórt dhár deilbhíodh ariamh thíos sa teach sin aige, ach do dhúshlán faigh tada uaidh. Dhá mbeadh an chruóig ba mhó ort a bhí ar aon duine ariamh, ní thabharfadh sé aon bhall den oirnis sin duit
Dheamhan ball oirnise deilbhithe nach bhfuil aige, agus gan é in ann tada a dhéanamh leo. Dheamhan ceo muis. Sin í an choigealach i láimh na hóinsí, ball oirnise a chur ina láimh sin.
Tá muid deilbhithe amach anois le dhul ag réabadh portaigh, agus arsa tusa, tá sé in am sin againn
Ní dheilbheoidh muid é Dé Céadaoin. Tá geis ar an gCéadaoin a dheirfiúr mo chroí. "Bearradh Luain nó deilbh Chéadaoin, ní raibh ariamh gan osna nó éagaoin"
Ní fhaca mise leis an tsíoraíocht cheana é, agus go deimhin mura bhfaca féin, tá sé deilbhithe amach faoi chomhair an bháis anois. Tabharfaidh dhá lá dhéag na Nollag rud le déanamh dhó
 
dlúth 1
"'Sé an dlúth a dheilbhítear ar an gcrann deilbh. Cuirtear an dlúth ina uige chuig an bhfíodóir. Téann an t-inneach ina cheirtlín aige (chuige). Cuirfidh sé an dlúth isteach sa seol ansin. Cuireann sé an dlúth ar fhad an bhréidín sa bhfíochán. Caitear é a chur thríd an tslinn agus thrí na huamachaí. Bíonn an dlúth ansin leis an éadach ar a fhad ag dul ó gharmain go dtí an gharmain eile. Casann sé suas an dlúth ar gharmain an tsnátha. Nuair a bheas sé ag fíochán ansin, déanfaidh sé próistí beaga den inneach. 'Sé an t-ainm atá orthu eiteáin, agus beidh sé ag caitheamh na n-eiteáin thríd an dlúth léar (de réir) mar a bheas sé ag fíochán. Nár chuala tú M. Mh. Ph. ag caint ar chaitheamh an smóil. Sin é é. Bíonn sé ag cur tointí air, nó ag tointeáil. Ní mór an t-inneach a chaitheamh i chuile áit ar an dlúth i gcruth is go bhféadfaidh an tslinn é a fháscadh isteach. Tá clár ar an seol — an lámhchlár — agus bíonn a láimh ag an bhfíodóir air, dhá dhoirtim isteach is amach leis an inneach a chur ar an dlúth agus lena chruadhú. Istigh sa gclár sin atá an tslinn. Rudaí iarainn atá sa tslinn. Fáisceann sí an t-inneach isteach ar an dlúth. Bíonn cláirín ar chiumhais an éadaigh, agus teannann sé isteach é sa tslinn. Is éascaíocht dó é sin freisin leis an inneach a chur ar an dlúth. Tá sé ag tarraingt an tointe, adéarfas sé, nó chaith sé an toint: sin é léar (de réir) mar a bheas sé dhá fhíochán, beidh sé dhá tharraingt air den gharmna. Tá an dhá gharmna ann: garmna an tsnátha agus garmna an abhrais. Is mó an t-inneach nach foláir don dlúth caol ná de dhlúth atá sníofa ramhar. Bíonn cuid den bhréidín a mbíonn leithead ann thar a chéile léar (de réir) mar a bheas an tslinn … Sa deilbh a bhíos na clannaí. Sin an dá snáth a chur le chéile — dhá snáth dlútha — nuair a bheas tú dhá dheilbh. Bíonn easnamh agus lán stéige ann scaití freisin." (Sliocht as cuntas faoi éadach a fuair mé ó m'athair)