Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: déanadh

→ foirm

Dúirt sé é sin! Dúirt sé go bhféadfadh ceachtar againn atá fúithe an fheamainn pháirteach a bhaint agus nach mbeadh aon-mhaith aon-tréas a chur air, nach gcaithfí é san dlí. Thug sé a éitheach! Cén chiall nach gcaithfí? Déanadh sé mar sin é feiceamuist! Sin caint anois nach bhfuil i gclár ná i bhfoirm

+

→ ceal 1

Má tá indán's go gcoinneochthar an scéal seaduighthe i bhfad eile, tiocfa mise siar de mo shiubhal ionnsuighe, a's innseocha mé suas dhá béal gurab é a mac fhéin a thárluigh leis na fataí, le airgead 'fags' a fhaghail. Déanadh sí a rogha ceal di sin má thogruigheann sí.

TUILLEADH (1) ▼

Ní thiocfa mé anonn ná anall leis, ach déarfa mé suas leis a' bpus aige. Cé'n bheann atá agham ar aonduine faoi'n bhfírinne. Déanadh sé a rogha ceal di, ach 's gearr go gcloise sé uaimse é, ar nús (nós) a' bith.

→ beann

Déanadh sé a dhicheall: is beag é mo bheann-sa air, th'éis a dhichill.

→ anó

Déanadh sé an-shógh air fhéin má's breagh leis é! Is fearr leis a' bóithreoireacht ná 'theacht abhaile aigeán a bhéilí.

→ foscadh

Is fhearr a bheith ar thaobh an fhascadh ná ar aghaidh na doininne ar chaoi ar bith. Déanadh duine cho díreach agus is féidir leis, agus ní baol dó an lá deireadh = fear a bhí ag caint ar na Críocha Déannacha; bíodh anam duine glan

→ imní

Ná déanadh sin imnidhe ar bith dhuit.

→ íoc

Déanfa mise an glaodhach, déanadh a rogha duine an t-íoc = glaodhfa mise an t-ól, íocadh duine ar bith a thogróchas é, ach ní íocfa mise air.

→ feall 1

Cuireadh duine ar a shon fhéin má theagann air, ach ná déanadh sé aon-fheáll

→ deatach

Ba bhreagh uaidh deatach a leigean le gaoith anuiridh cho uain agus a bhí sé ag saothrú pighneachaí, ach caithfidh sé déanamh dá fhuireasbhaidh anois. An té nach bhfuil teine aige féin, déanadh sé a ghoradh le gréin, mar adeir an ceann eile

→ deimheasóirí

Tá sé annsiúd in a dheimheasóiridhe 'san gclúid, agus ní chuirfidh duine focal as a bhéal, nach bhfuighidh sé brabach air. Dar fiadh muise is beag an acmhuinn atá aige féin: is furasta leis gáiridhe a dhéanamh faoi'n té údan eile, ach feiceamuist déanadh aonduine aon-gháiridhe faoi fhéin

→ diabhal 2

Teigheadh sé idtí diabhail anois, agus déanadh sé é má thograíonn sé!

→ diaidh

Ní chuirfidh mise mórán anró orm féin ag réidhteach talmhana. Déanadh an dream a thiocfas in mo dhiaidh a rogha rud = na línte atá le theacht

→ driopásach

Nach driopásach an mhaise dhuit é agus an ghrian idtalamh. Déanadh tusa do rogha rud, ach tá a fhios agamsa céard a dhéanfas mé féin: scuireadh

→ droimdhiúltú

Ní bhfuighinn ionnam fhéin druim-dhiúltú a thabhairt do dhuine ar bith ar an gcaoi sin. Ba mhór an rud le déanamh é. B'fhearr liom duine a leigean tharm cho réidh agus a d'fhéadfainn é ná a dhul ins an mbile buaic leis mar sin. Déanadh 'chuile dhuine a rogha rud ach sin é mo bhealach-sa.

→ déan le

Tá rud a dhéanamh leis sin, rud a comhairleochas é, feicfidh tú féin air: gan an carr a thabhairt dhó níos mó. Déanadh sé dhá fhuireasbhaidh, mara bhfuil de mheas aige air ach sin

→ déan 1

Ní dhéanfaidh mé aon-bhréag, déanadh a rogha duine a rogha rud

→ dícheall

Déanadh sí a dícheall faoi chéad, agus is beag an ghoir a bhéas aice uirre siúd — ar inghin J. Th. Dicheall suarach é a dicheall le h-ais inghin J.

→ dún

Tá sé dúinte go maith, déanadh sé aon-deoir nó ná déanadh

→ dúradán

Maidir len a bheith ag iarraidh maitheasa ar an dubhradán sin, níl aon-mhaith in a chionn. Céard atá sé indon a dhéanamh ar aon-chor agus déanadh sé a sheacht ndicheall. 'Ar ndú níl lán do ghlaice ann

+

→ dúshlán

A dhubhshlán déanadh! M'anam nach ndéanfaidh, ná nach bhfuil cuímne ar bith aige air, ná dá mbeadh féin go gcinnfeadh air a dhéanamh go naomhtaí é

TUILLEADH (1) ▼

Déanadh sé, a dhubhshlán. Ní dhéanfadh go n-itheadh sé é

→ téigh faoi

Tá sé imighthe go Baile Átha Cliath le dhul faoi lámha árd-dhochtúirí, déanaidís aon-mhaith dhó nó ná déanadh

déanadh (23)