dheireannach (13)
+
→
déanach
Chaith mé an phighinn dheireannach dhéidheannach a bhí agam leis, agus sin é m'ómós agus mo bhuidheachas anois faoi dheireadh thiar
TUILLEADH (1) ▼
Sin í an ubh dheireannach dhéidheannach anois 'san teach agus gan a fhios cé'n uair a bhéas ach oiread. Tá na cearca fré chéile gaibhte ó bhreith
+
Céard a rinne tú leis an leabhar dheireannach a bhí agad? = an ceann deireadh; an ceann a bhí agad faoi dheireadh (i leaganachaí de'n tsórt seo, níl aon-idir-dhealbhú ag deireadh agus deireannach le chéile, cé gur minice "deireadh" le ainm-fhocal measaim ná "deireannach". Ach bíonn áiteacha nach n-abróchaí deiridh le ainm-fhocal .i. "an ceann deireannach de'n lá", "an baile deireannach" agus rl.)
TUILLEADH (7) ▼
Cá'id ó d'ól tú an ghloine dheireannach phoitín?
An scian dheireannach a chuaidh síos ann, níor chuir siad abhaile fós í
Seo í an leitir dheireannach (an leitir a tháinic scathamh ó shoin; nó, an ceann nach dtiocfaidh leitir ar bith eile in a dhiaidh, late: last)
Níl gnatha ar bith aige sin a dhul ar cuairt. Fuirigheann sé ro-dheireannach
Bhí sé dubh-dheireannach 'san mbliain len a gcur
Má's lib imeacht anocht, ná leigidh ro-dheireannach oraibh féin é.
Tá gealach dheireannach ann anois = deireannach 'san oíche
→
dícheall
Th'éis a dichill, bhí sé fánach aice. Ab é siúd ru! Ní fhágfaidh sé siúd an teach ósta ar chomhairle aonduine, nó go mbeidh an chianóig dheireannach caithte aige.
→
díth
Diabhal fód móna a bhíos aige bliain ar bith, ach mara mbíonn ní de dhíth a baint' é. Baineann sé an-chladach di, ach fágann sé annsin í ina scaradh, nó go mbíonn sé ro-dheireannach 'san mbliain
→
téigh do
T'anam ó'n dacs é, níor thug tú an méid sin dó. Ní raibh aon-phunt ag dul dó: dhá chrudh tá cupla mí ó shoin, agus dhá shean-chrúdh anois, agus thug tú gualach aige an uair dheireannach. Scriosadóir é, má bhain sé an oiread sin díot. Tá rud le déanamh leis: a dhul ag gabha eicínt eile