→
do 1
dhá (100+)
+
→
abair
Tá do dhá dhíol ar fad le rádh agad
TUILLEADH (21) ▼
Mac maith atá agam ní as ucht mise dhá rádh é = tá sé go maith agus ní ag déanamh gaisce as atá mise má's mé a athair féin
Ó'n lá ar phós mé an bhean sin, ní raibh easbaidh punt ná scilling orm, ní as ucht mise a bheith dhá rádh é
Abair "ábab" agus ná buail do dhá chlab faoi chéile = rud adeirtear le gasúir. Ní féidir na "b"annaí a rádh gan do dhá chlab a bhualadh faoi chéile
Cuirfidh mé geall leat nach n-abróchaidh tú "ábab" gan do dhá chlab a bhualadh faoi chéile
Abair nachar bhac fear le cur ar bith, ach tosuighe ag baint mhóna 'san Márta, agus tosuighe ag cur potaí 'nuair a thiocfadh séasúr na gliomadóireachta, meastú nach mó a bheadh dhá bharr aige, ná a bheith dhá mheath féin ag tochailt idir dhá chloich 'sna breaclachaí sin amach = cuirigcás
Abair gur cheannuigh tusa leota feola agus go dtáinic tú aniar abhaile agus gur chaith tú trí nó ceathair de laetheantaí dhá slumairt, nachar shamhaoinighe dhuit é sin, ná sceimhil a chur ar do bholg annsin thiar le piontaí pórtair
Diabhal a chois ná a chnáimh a ghabhfadh ann, dhá mbeinn leis nó go gcaithfinn mo theanga. Anois céard deir tú le Gaillimh agus gan ann ach baile beag! Nach maith luath atá sé ag dul ó smacht
Deir tú leis a bhí ar an bportach indiu roimh lá. A Dhia dhá thárrtháil muis! Is cor 'san saoghal é sin
Déarfainn go bhfuil olc dhá bhualadh = ceapaim; ach tá sé an-choitianta mar seo is an modh coingheallach
Déarfainn gur bocht an chaoi dhá leithide a bheith teáltuighthe istigh 'san teach sin 'chuile ré soluis agus iad sin ag magadh faoi
Dhá mbá é an Seóigeach a bheadh ag caint déarfainn fear maith leis, ach an scráibíneach sin = déarfainn go mba fear maith é
Ní abróchainn nach ndéanfadh sé é freisin dhá gcaitheadh sé in a cheann é
Deir siad nach leigfear duine ar bith go Sasana, dhá mbeadh an bhliain seo caithte
Deirimse leatsa go gcuirfidh mise taobhach air dhá fhada go dtí é
Gheobhadh sé faoi na foraí é, deirimse leat, marach le omós dhá bhean
Déarfá anois dhá seaduigheadh an uair seo, gur gearr go mbeadh a sean-eire (dasachaí) ar fhataí
Dhá bhfaighteá dhá lá eile air mar adéarfá, bheadh iarracht mhaith agad air
Is beag eile, mar adéarfá, a thastóchadh uaidh anois, ach dhá laghad sin féin, níl aon-fháil agam air
Dhá dteightheá ag an gcéad Aifreann mar adéarfá, agus a dhul ann annsin gan méir a bhaint de do shrón, diabhal mé go mbeitheá ann in ucht an lae
Bhí sé dhá fheiceál dom mar adéarfá, go n-eireochadh rud eicínt dom
Tá dhá ghabhaltas aige, dhá mbeadh sé uiliog cruinn mar adéarfá, ach 'sé'n chaoi a bhfuil sé in a sceidíní thall agus abhfus
+
→
abair le
Tá mo chroidhe istigh dhá rádh liom nach ceart dom a bheith ag dul in éindigh léithe: nach bhfuil mé ach dhá cur amú
TUILLEADH (6) ▼
Bhí sé ag rith mar bheadh Dia dhá rádh leis = is na feire glinte; is na seala babhtaí
Tá sé ag báisteach mar a bheadh Dia dhá rádh leis
Tá sé ag ól mar a bheadh Dia dhá rádh leis
Bhí sí ag caint mar a bheadh Dia dhá rádh léithe
Tháinic an mótar anoir an bóthar mar a bheadh Dia dhá rádh leis
Lean sí an girrfhiadh mar bheadh Dia dhá rádh léithe
Annsin, slán an tsamhail, i gcaol an droma a sáitheadh é. Dhá dteigheadh sé ionga eile isteach, bhí sé thrídhn a chuid aobha, agus leagha na bhFíann ní leigheasfadh é. Is maith a chuaidh sé as
+
→
céadéaga
'Ar ndú má's fíor do na sean-daoine ghnídís udhachtaí fadó ins na céad-déaga. Is beag na céad-déaga atá ann anois, ach thú fuaduighthe ag an séipéal cho luath agus a aireochthar an anáil imighthe asad. Ní fhéadfaidís gan rud eicínt a theacht orra an uair sin. Nach gcoinnighidís seachtain dhá dtórradh iad
TUILLEADH (2) ▼
Chuaidh sé sin, an uair a bhí sé in a pháiste bheag ins na céad-déaga le convaidhlsiuns (convulsions). Ba mhinic nach rabh a fhios a imeacht nó a theacht dó. Chuir mé trí thuras air ag tobar Cholm Cille dhá dtugadh Dia biseach dó. Thug, míle buidheachas Leis Féin. Shrian sé as th'éis liostachais fhada. Sílim dheamhan áird ar na turais aige in a dheidh sin, aindeoin go mbíonn muid ag strócadh leis ag iarraidh air a gcur dó (dhe)
Tá an scanrachán seo thoir ag dul ins na céad-déaga le obair. Nach dona na gnaithí atá air a bheith dhá chur fhéin thar fholann mar sin. Sínfidh na clochair siúd leis, feicfidh tú féin air. Níl rud ar bith indon fear a shníomh, ach ag briseadh cloch.
Chuir an gabha an t-iarann san teallach agus ba ghairid go raibh sé dubh-dhearg agus annsin cró-dhearg aige. Thosaigh sé dhá lascadh ar an inneoin annsin agus, marar bhain sé dreas as ní lá go maidin é
+
→
dá
Tá tú idir dhá dhoras na gaoithe annsin = duine in a shuí agus an seoideadh ón dá dhoras air
TUILLEADH (65) ▼
Tá sé indon snámh idir dhá uisce
Níl rud ar bith is mire ná cut idir dhá theach
Tháinic mar a bheadh iomghaoth ann idir dhá cheach orainn agus bhuail rae roilleacán an churach ar an toirt
Tá sé ag mianadóireacht idir dhá leachta annsin thiar = ag iarraidh a bheith ag cur (fhataí nó eile) i dtalamh clochach
J. B. agus bean mhór bhog aige idir dhá thom shaileánaí annsin thuas = b'olc an dóigh d'fhear bean den tsórt sin nach mbeadh mórán déantús maitheasa innte, agus a bheadh mórthráthach, ar thalamh driseach saileánaí
Bíonn sé ag imeacht idir dhá thulán annsiúd mar a bheadh londubh ann = ag dul de léim ó thulán go chéile; fear sléibhe
D'imigh mise i gcoinne na mbeitheach agus cheangail mé san gcró iad, agus tháinic seisean idir dhá am = ó a chuaigh mise amach i gcoinne na mbeitheach nó go dtáinig mé isteach aríst
Níor mór don bhréim sin dhá uisce a bheith faoi: uisce anois agus uisce aríst = an t-uisce a bhaint uaidh nuair a bheadh sé faosctha agus uisce eile a chur faoi
Tá an-fhiuchadh aige sin. Ní mór dhá fhiuchadh a bhaint as = a fhiuchadh faoi dhó
Tá dhá ionntú ag an gcarraigín sin = nuair a bheadh sé ar tuar, chaithfí a ionntú faoi dhó le go mbeadh sé sách tirm
Tá dhá leigean-amach ar an bhféar sin = ní mór a leigean amach faoi dhó
Beidh dhá dhéanamh air anois: do dhéanamh-sa agus an duine a chaithfeas a dhul air in do dhiaidh
Dhá ghlas caorach atá san gculaith sin (fc. glas)
Bíonn dhá shuathadh ar an muirtéal sin
Ní raibh aon-fhear maith ariamh idir dhá abhainn = an abhainn thoir agus an abhainn thiar
Sé an rota seo anois idir dhá abhainn an áit is boichte in Éirinn
Ní fhágfaidh [sé] fear idir dhá dhroichead nach maróidh sé
An tsráid idir Dhá Dhroichead (fc. Droichead)
Tá h-ocht dteach agus dá fhichead idir dhá Chuigéal
Tá mé idir dhá mhac Uilliam (/wakəʟ′īəm/) = idir leic agus losad; idir ord agus inneóin; i ladhar an chasúir; a bheith i dteannta (deirtear "idir dhá bhata Liam" freisin. Cuimne é, b'fhéidir ar chogaí MhacUilliam Uachtair agus Íochtair)
Chuala mé fothromán mar a bhuailfí dhá chlár an domhain faoi chéile = fothramán gártha
Ní bheidh aon-lá suaimnis aige lena shaol aríst má phósann sé a h-inín sin. Beidh sí rithte siar aige i gcomhnaí idir dhá shíon lena bhánú = chuile fháfall nó chuile dheis dhá bhfuighidh sí, beidh sí go dtí é dhá shladadh
Lá idir dhá shíon é
Is beag atá idir dhá scéal aige sin = tá sé luath-intinneach, teagann malrait intinne dhó an-éascaidh; tugann sé áthas ar bhrón, nó an bharúil seo ar an mbarúil siúd go rí-sciobtha
Tá dhá intinn ag an nG. = dhá chineál tréartha nach bhfuil aon-chosúlacht aca le chéile; dual personality
Tá sé idir dhá chomhairle
Bhí sé ar nós gasúr a dtiocfadh dhá chroí dhó nuair a d'fhágfaí ó'n scoil é = tháinig an-riméad air
Tháinic dhá chroí dhom nuair a chuala mé ag caint thú = luthgháire
Tá mo dhá ordóig briste (baill mar seo a bhfuil péire díobh ann deirtear dá]] leo go h-iondúil ach níl an rial cho géar agus atá sí san mBreathnais le baill na colna)
Tá mo dhá chois seacáilte
Is maith an fear é sin ar dhá mhaide rámha déarfá!
Tá mo dhá sháil amuigh thrí mo bhróga
"Dhá chluais choinín i dtuimín fhéarach" (as rann páiste)
Shílfeá gur dhá leath-deireadh cuit atá air!
Tá dhá spreanguide de dhá chois air agus iad cho scaptha agus go bhfuil ceann aca is chaon leath-bhaile den dá leath-bhaile
Tá dhá leiceann (dhá phluic, dhá ghruaidh agus rl.) cho beathuithe air!
Dar príosta tá dhá mhása feóla uirre ar chaoi ar bith!
Tá siad ag tuíodóireacht anois ar dhá leathchaoin an tighe
Níl ionnta ach dhá leath-bhróig = ní h-iad an péire céanna bróg iad, cé go mb'fhéidir gurb iad bróga a chéile iad
Dhá leathchois atá air = duine a mbeadh marach eicínt ar a chosa, mar dhóigh dhe nach raibh an dhá chois feilteach dhá chéile
Chaith mé dhá leath-ráithe ann — leath-ráithe anuiridh agus leath-ráithe arú anuraidh
Dhá uair (faoi dhó), dhá scór nó dhá fhichead; dhá chéad; dhá mhíle; dhá mhilliún; dhá dtrian agus rl.
Bhí sé dhá uair annseo
Tá sé dhá uair cho mór leis
Bhí dhá dhuine dhéag ann (dhá dhuine fhichead dhá dhuine agus fiche, dhá dhuine dhéag agus fiche, dhá dhuine agus dhá fhichead nó beirt agus dá fhichead, dhá dhuine dhéag agus trí fichid, dhá phunt agus cheithre fichid agus rl)
Bhí dhá chaora dhéag agus dhá scór aige
Thug mé dó agus dhá fhichead air (£2 2s) (Trí agus dá fhichead, deich agus dá fhichead, dó dhéag agus dá fhichead, … seacht déag agus dá fhichead agus rl.)
Tá a dhá aoirde ann
Tá mo dhá mhéad-sa ann
Tá bóthar na G. a dhá fhad
Tá a dhá oiread sin annseo
Tá mo dhá théagar-sa san mbean sin = tá an bhean sin mo dhá théagar-sa
Níor mhór dhuit a dhá leithead sin
Ara, cén 'is goire é do Gh. ná S." Tá sé a dhá ghoireacht, ar a laghad ar bith
Tá sé deacair go leór cailín ar bith a fháil ach tá a dhá dheacracht cailín ar fónamh a fháil
Tá an ceann (rothar) sin agad sciobtha go maith, ach tá sé seo a dhá éascaíocht. Cuirfidh mé geall leat
Níorbh fhuláir duit maide a fháil a bheadh a dhá spreacadh sin. Is beag an baol air sin a choinneál
Déan dhá leith dhe = dhá chuid chomh mhóra
Tá mo chloigeann in a dhá leith le tinneas cinn
Tá an baile in a dhá leith anois = é in a dhá dhream agus iad in aghaidh a chéile
Déan dhá leith den cháca
Ní fhéadfaidh duine dhá leith a dhéanamh dhe fhéin. Ba deacair domsa a bheith in éadan féir agus indiaidh beitheach = ní fhéadfaidh an gobadán an dá thráigh a fhreastal
Cén chaoi a bhféadfaidh mise a dhul ann mara ndéana mé dhá leith dhíom féin? Nach bhfeiceann [tú] nach bhfuil aon-ghoir agam corraí as seo
Níor bhain sé dhá fhata = níor bhain sé ach glaicín bheag
Níor chuir sé dhá spreab le seachtain = is beag a chuir sé