→
feoil
feola (40)
→
ceal 1
Níl cheal feola 'bith anois orrai(bh). Nach feoil atá le caitheamh amach ag na daoine ar a' saoghal seo!
→
ceasúil
Tá sé an-éiseallach. Ní bhlaisfeadh sé de ghreim a' bith feola a mbeadh baladh a' bith uirre. Ach ní móide go dtagann an fheoil cheasamhail sin leis. Is iomdha duine nach dtagann.
Nach hí atá gortach marar thug sí dhuit ach cupáinín tae cosnochtaighthe, a's a fhusacht di cupla ubh nó greim feola a chaitheamh síos duit, a's fios aice go raibh aistear fada ort.
→
bealaigh
Dhá mbeadh ruainnín a' bith feola aghainn leis a' ngabáiste a bhealughadh, d'íosfadh muid greallach bhreagh dhi (i.e de'n ghabáiste).
+
Is le na bheith tur dóib muis a bheith taobh leis an méid sin bealthuidheachta. Cáide a thiocfas puintín gágach feola ar lán tighe.
TUILLEADH (1) ▼
Cáide orra fhéin an méid sin bealthuidheachta. Is beag a' teirgéis feola a gheobhfas tú anois ar do dhá scilling.
→
crinn
'Dheamhan ceo feola annseo anois agad, mara gcrinne tú cnámha, a's tá mé 'ceapadh dheamhan mórán solamair fágtha orra(b) sin fhéin.
+
→
beo 1
Is fadó an lá cheana nar ith mé béilí feola chomh deas sin. Go méaduighe Dia feoil bheo a's daoine slána agaibh, a's ag 'chuile dhuine eile.
TUILLEADH (1) ▼
Ba mhaith iad 'chuile lá ariamh faoi'n a gcuid feola. Go méaduighe Dia feoil bheo, a's daoine slána aca(b), a's ag chuile chréatúr eile.
+
→
ailp
Bhí sé ag imtheacht agus ailp feola in a bhéal aige.
TUILLEADH (1) ▼
Is iomdha ailp feola a d'fheicfeá, ó tosuigheadh ar a' mairt-fheoil seo
→
anachain
Seán: Ag a' diabhal go raibh sib, nach bhfuair ruainne feola l'aghaidh an dinnéar (cé'n míádh a bhí orraí(b) etc. tuige sa míádh nach bhfuair sibh etc.); An Mháthair: Nar thuga Dia feoil anachain dúinn! (i.e. nar chailltear beithidheach ná muc dá'r gcuid!)
+
→
feoil
Tá cloigeann feola air baile ó Dhia air = a chloigeann an-reamhar
TUILLEADH (2) ▼
Níl tada feola anois air = níl sé ro-reamhar
Ní dheachaidh pota na feola síos fós (ar an teine)
→
fonsa
Nach ar a phíobán atá na fonnsaí feola bail ó Dhia air. Is furasta a aithinte air, go bhfuil a chuid ag dul 'un maitheasa dhó
→
abair
Abair gur cheannuigh tusa leota feola agus go dtáinic tú aniar abhaile agus gur chaith tú trí nó ceathair de laetheantaí dhá slumairt, nachar shamhaoinighe dhuit é sin, ná sceimhil a chur ar do bholg annsin thiar le piontaí pórtair
→
daigh
Níl neart agamsa ruainnín feola ar bith a ithe nach mbuaileann dógh ghoile mé. Dhá bhfeictheá mé thuas Dia Domhnaigh agus an-"hate" (heat?) ag an gcuid eile ar leota caoirfheola, agus gan agamsa ach driobaillín de scadán agus mé dhá chrinneadh (creinneadh) liom sa gclúid.
→
daigéad
Cé'n sórt daigéad de shagart é sin atá thíos ann anois. Níl aon-phuínte de'n ló dhá gcasfadh sé leat nach mbíonn sé séidthe, ach 'ar ndú' is beag an dochar dhó sin, agus na griscíní feola atá air
→
deargán
Is diabhluí an deargán d'inghin í sin aige. 'Bhfeiceann tú na pluca atá uirre — bail ó Dhia agus ó Mhuire uirre. Tá 'chaon ghríscín feola uirre! Bhainfeá fuil aisti le dealg spíonáin
→
de
Feóil ar maidin agus feóil trathnóna agus feóil in am dinnéir! Diabhal mé gur shíl mé ar an gcaoi a raibh sí ag caint gur stiallógaí feola a bhí de dhíon ar an teach aice!
→
deis
Ní fheicimse dream ar bith anois is fhearr a bhfuil deis tóigthe orra ná an dream atá ag imeacht ar an scuir. Mise imbannaí nach ngabhfaidh aonduine aca a chodladh an lá sin d'fhuireasbhaidh béilí feola, ní hé sin domsa agus duitse é.
Go dtuga an diabhal thart é mar chut! Is breá an geampa feola atá árduithe leat agad! Ach ní milleán ort é ó d'eirigh sé leat! 'Sé an biadh san sruth fola do ghreim-sa ar chaoi ar bith!
Bhí sí ro an-tlásach ag an mbiadh. Chuir sí an iomarca suas in éindigh, agus chuaidh sé len a h-anáil síos píobán an doichill. Chinn sé uirre é a chur aníos, agus sheas sé in a muineál. Thosuigh siad ag bualadh bosógaí ins an dromán uirre, ach dheamhan maith a bhí ann. Ní rug an sagart ar an mbean bhocht. Cnáimh a bhí ins an ngeampa feola a chuir sí suas, a chriog í. Is maith nar mhór do dhuine a bheith ar a áirdeall féin ag ithe a bhéilí. D'fheicfeá daoine agus bheidís cho h-uathbhásach sin aige agus nach ndéanfaidís ach a shlamairt. Is mór an chontabhairt é sin 'sábhalaidh Dia sinn. Ar aon-chor ní bhíonn aon-mhaith ins an mbeatha leis an ithe sin a thabhairt uirre
→
drabhlás
Níl dreabhlás ar bith ins an gcaoirfheoil sin len a bhfuil de gheir innte. Chion dá phunt feola níl i gcúig phunt di. Geir agus cnámha — sin é a bhfuil innte
→
drandal
Siúd é a bhfuil an dranndal aige a mhic ó le dhul in éadan feola. Cho luath agus a gheobhas sé a baladh, teagann díocas ar an drad aige, le teann dúil innte. Ní fhaca mé fear a bhárrtha ariamh ag an mbord. Ní fhaca ná aon-duine eile]
→
draoi
Bhí an draoi feola marbh ann an tseachtain seo caithte, ach fuaduigheadh ar an toirt í. Aindeoin cho daor agus atá sí — agus níl spóilín ar bith is daoire ná í — tá daoine indon a ceannacht 'na dheidh sin. Tá an draoi airgid ag teacht isteach i gcuid de na tighthe de bharr Shasana
→
dubh 3
Chugad a gharrdha! Má sheasann láigheannta dhomsa dubhóchaidh mé talamh as seo go dtí lá buidhe Bealtaine seo chugainn le congnamh Dé! Dhá bhfaghainn aire mhaith dhéanfainn é arsa tusa, ach is deacair d'fhataí tura a bheith ag comórtas le togha na feola mar atá sé seo thoir a chaitheamh
→
déan 1
Tá mairg air go deimhin! InDomhnach féin muise níl. Dar fiadh má chuaidh an ola air arbhú indé, tá sé ag déanamh go h-óg indiu. Ag strócadh ag iarraidh feola a bhí sé
→
díocas
M'anam muise gur furasta dhomsa ar leath-uinsín gágach tae ins an tseachtain 'chuile fhéith in mo chorp a chur faoi dhíocas ag obair. Ní h-eadh ach is mé is fearr ar bith agus a bheith indon aon-bhuille a dhéanamh ar an mbod siar eile sin (coffee). Ní mó ná dhá bhfaghainn dalladh feola agus dalladh pórtair go mbeinn in dan foghail eicínt a dhéanamh. Maidir le go bhfuil cothú fear oibre ins an mbeatha atá ag imeacht anois — níl muise. Is ait atá na daoine ag cruthachtáil go bhféadann siad breith ar láighe ar bith léithe
+
→
dúil
Chonnaic mé oíche í ag réidhteach feola agus chuir sí úais orm. Tá a fhios ag mo chroidhe gur bhain sí dúil feola asam go ceann i bhfad ina dhiaidh sin, agus dheamhan a bhfuil éiseallach dhíom
TUILLEADH (1) ▼
Dhá bhfeicinn-se feoil a bheadh an-gheal, chuirfeadh sí col orm. Badh é mo dhóthain é le mo dhúil a bhaint as feoil go bhfeicinn suim aimsire aríst. Chaith mé dhá bhliain cheana gan oiread agus a dhath feola a chuir ar mo bhéal, in áit a bhfaca mé muicfheoil ag an teach uair …
+
→
dúlaí
Is minic a chonnaic mé duine a bheadh i bhfad in a throscadh dúlaidhe imbeatha an uair a gheobhfadh sé leigean uirre; ach maidir leis siúd chaithfeadh sé go raibh sé in a throscadh le mí. Leagadh pláta feola agus gabáiste in a mhiainis. Dar mo leabhar agus má bhí unsa ann, bhí punt go leith go réidh ann: fuair sé a mhug bainne reamhar, a bhulóg aráin mar deireadh N. Ph. agus "taypot" tae. An uair a d'altuigh sé an biadh ní raibh an oiread ar an mbord — ní dhá mhaoidheachtáil air é! — agus a shluigfeadh dreoilín. Cé'n bhrigh ach an rud adubhairt sé i dtosach: "is beag é m'fhoghail ar an mbeatha le goirid — is beag sin." Dar láthar Dé dubhairt. Is fear é a fuair anshógh le mí: sin nó tá an ghearradh ghionach faoi'n bputóig aige. Ní fhéadfadh a athrú a bheith air agus cho mór-thráthach agus atá. "Go méaduighidh Dia 'chuile shórt ar fheabhas agaibh" adeir sé. M'anamsa muis nar mhór dó méadú an aráin agus an éisc a dhéanamh sáthach minic, dá dtugadh mo dhuine faoi deara dhó fhéin tarraingt ag an teach againn. Mara ndéanadh is gearr nach mbeadh mórán ar fheabhas againn
TUILLEADH (1) ▼
Is cuma ins an diabhal leis siúd é ach an fheoil. Tá sé an-dúlaidhe go h-éag ins an bhfeoil. Faghadh sé gríscín ar bith feola ins an ló, agus sin é a chothú. Tá déanamh d'uireasbhaidh 'chaon tsórt eile aige. Má bhíonn neart feola le fáil dheamhan an miste leis siúd dhá mbeadh gan aon-ghráinne tae a bheith idir é agus Ameriocá. Is air nach bhfuil sé ag goilleadh mo léan