Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: ridire

→ fraiseach

Fraiseach mar sin a níos sé i gcomhnaí, má dhíolann sé gamhain ná muic. Dhá mbeadh sé in a ridire ní sheasfadh airgead leis

→ cantáil 1

A dhearbhráthair mo chroidhe thú, tá canndáil ar a chuid scéalta anois. Dheamhan lá 'san aer, nach dtagann duine eicínt de lucht na Gaedhilge sin thiar chuige a' piocadh as. Tá sé 'na ridire aca(b) le tobac a's airgead.

→ cóineas

Tá cóimhneas móna ann, ach níl dadaidh eile ann. Ach céard sin orm! Nach bhfuil siad in a ridirí ag bradáin! Níor dhúin Dia ariamh bearna nach n-osclóchadh sé ceann eile!

→ cuntas

Is ridire é 'chuile fhear go dtí lá an chunntais = bíonn sé de cháil ar chuile dhuine go mbíonn saidhbhreas aige go dtí lá na díoluigheachta.

+

→ bocht 1

Ní mórán samhaoine dóibsean a sean-athair a bheith ina ridire caorach, a's gan iad fhéin ach beo bocht, ní dhá roinnt leo(b) é.

TUILLEADH (1) ▼

Má tá airgead tirm fhéin leagtha thairis aige, nach bocht dó sin! Dá mbeinnse a' saothrú cheithre phunt sa tseachtmhain, measaim, go mbeidhinn in mo ridire.

→ amuigh

Dhá bhfaghadh sé isteach a bhfuil d'airgead amuigh aige, bheadh sé in a ridire = dhá n-íoctaoi leis, a bhfuil len íoc ag daoine leis, bheadh sé an-tsaidhbhir (féach ridire).

→ lig amach

Tá sé ina ridire ó leigeadh amach an 'dole' seo. Tá as cionn coróin a's punt sa tseachtmhain a' teacht isteach aige.

→ ardchíos

Tá mé faoi árd-chíos le seacht mbliadhna ag Ridire an Gháire Dhuibh.

→ seanfhala

M'anam dhá mbeadh maith i bhfiacha, gur gearr go mbeadh cuid de na daoine in a ridirí. Is mór a thug muid uainn ariamh nach bhfeicfidh muid aon-amharc go brách air. Ach is fhearr sean-fhiacha ná sean-fhalamh. Ní maith leis an bhfear cneasta go mbeadh aonduine indon aon-cheo a mhaoidheachtáil choichin air. Ach maidir leis an gcneamhaire …}}

→ cúlfhiacail

Cuirfidh an ridire comhairleach an ordóig faoin gcúilfhiacail thuas san teach anois, agus gabhfaidh siad ar "phleain" eicínt eile = mar dhóigh dhe, go ndéanfadh sé fios

→ abair

Abair é! Duine ar bith a bhfuil muirín anois air, tá sé in a ridire

→ daoire

B'éigin dom a fhágáil in mo dhiaidh len a dhaoireacht. Ní mó ná dá mbadh ridire mé go mbuailfinn faoin a cheannacht

→ daor 1

Nach daor a lean an sagart é faoi'n bpósadh: deich bpunt. Ach is beag a aireochas sé é. Tá sé siúd in a ridire

→ deis

Is furasta dhó sin tuitim indeis, agus gan aon-tsiopa eile fhoisceacht dhá mhíle dhó le luach leithphighne a chur as dó. Ní bheidh achar ar bith go mbeidh sé in a ridire má mhaireann dó. Diabhal achar

→ diachta

Go leaghaidh an Diabhal agad iad nach n-éisteann leo uair eicínt. Is diachta ghéar nar fhan tú thoir aca ar fad agus an moladh atá agad orra. Diabhal aithne ort nach ridirí iad, dhá dtarraint anuas 'chuile núiméad (nóiméad)

→ diaidh

Is minic ariamh a ghlan fear leis indiaidh a chinn roimhe agus ní fhaca sé aon-lá de'n ádh ariamh ach é. B'fhéidir go dtiocfadh an té sin abhaile blianta in a dhiaidh sin agus é in a ridire. Ní bheadh sé ach beo bocht, dhá bhfuirigheadh sé ins an mbaile i gcomhnaí

→ dilleoireacht

Dheamhan gráinne tobac a thug mé dhó ná cuid de ghráinne. Ní cheal muise nach raibh dilleoireacht aige liom dhá iarraidh. Dhá mbeitheá in do ridire, ní sheasfá leo ag iarraidh tobac

→ diomalaigh

An-charr í, ach dhiomlóchadh sí a bhfuil de "phetrol" in Éirinn. Is beag le chúig mhíle dhéag ar an ngalún atá sí indon a dhéanamh scaithtí. Scriosfadh sí thú mara mbeitheá in do ridire, agus sin caoi nach bhfuil mise ní ag ceasacht ar Dhia é. Dhá mbeinn ní ag forcabhás ar an gcarr sin a bheinn

→ diomdha

Cuirim faoi dhraoidheacht agus faoi mhór-dhiomdha na bliana thú gan an dárna béilí a ithe ar aon-bhord ná an dárna h-oíche a chodladh ar aon-leabaidh go bhfagha tú amach domsa cé'n fáth nach ndearna Ridire an Gháire Dhuibh aon-gháire le seacht mbliana ( … go dtugaidh tú chugam an Each Chaol Donn, an Claidheamh Soluis agus rl.) = gnáth-sheoruidhe i sean-scéalta le tuairisc a thabhairt ar chur na ngeasa

→ doiligh

An lá ar phós sé isteach ins an bpriobáinín talmhana sin, déarfá narbh fhiú do sheacht mallacht é, agus go raibh sé ag cur a shaoghail le fán le dhul ag plé leis. Breathnuigh indiu air. Cá'il an priobáinín talmhana. Tá sé in a fheilm agus é féin in a ridire. Is deacair an sean-fhocal a shárú. Níl a fhios nach mar is dona is fearr agus is doilighe a rádh nach h-eadh

→ dol 1

Tá sé buailte anois arae ní fhéadann sé an poitín a fháil ach in a dholaí beaga. Níl sé ann. Marach sin bheadh sé in a ridire faoi seo. Feicfidh tú fhéin air gur b'shiúd é atá deas ar a dhíol, agus nach mbéarfar air ach oiread.

→ draoi

Thug sé sin an draoi airgid as Sasana. D'eireochadh dhó agus é sé bliana ann. Duine ar bith a chaith aon-achar i Sasana roimh an "Income Tax", tháinig sé abhaile in a ridire. Feacha mac C. a bhí indon feilm thalmhana 'cheannacht len a raibh aige dhá bharr

→ duailín

Cé'n chall atá dhuit duailín a fhágáil uirre, má tá tú ag dul dá brandáil. Dá mbadh fear maith thú, bheadh aithne chinn agad ar do chuid caorach. Tá faitíos orm nach mbeidh tú in do ridire caorach go deo ach an oiread liom féin. Ní bheidh ná in do mhaor féin

→ duifean

Cuirfidh sé sin duifean muis ar dhaoine má chloiseann siad é sin. Na ridirí airgid seo, bhí déidín tuitthe aca faitíos go mbuailfí Sasana san gCogadh, ach mara mbeidh aon-mhaith le airgead Shasana anois, béarfaidh siad searrach nó rud eicínt!

→ díbeartha

Is ridire caorach é, ach tá sé cínnte dubh agus dubh air aon-bhean a fháil in a dheidh sin. Níl aon-tsaint ag bean ar bith a dhul amach ar thamhnóig cho h-aistreánnach, cho díbeartha leis an áit siúd. Cé'n bhrigh dhá mbeadh cupla teach ann, ach níl teach ná árus níos goire dhó ná F., agus tá sin cheithre mhíle uaidh, má tá sé taobh leis. Cá'il an bhean a bhuailfeadh faoi áit de'n tsórt sin. Bhí an saoghal ann agus dhéanfadh, ach ní anois é

→ díon 1

Níl díon ar bith ins an talamh aoil sin. Súigheann sé 'chuile dheoir a theagas as aer. Nachar sluigeadh abhainn taobh thoir de Ghaillimh cupla bliain ó shoin, agus dheamhan amharc a facthas uirre níos mó. Chuaidh sí síos go dtí an Tír fó Thuinn ins an áit a raibh an Ridire Leath-Chaoch Leath-Ruadh is dóigh

→ dúil

Is deas í do dhúil muis — dúil i dtae. Indomhnach, tá faitíos orm gur dúil gan fáil agad í, mara bhfuil tú féin indon aon-tsoláthar a dhéanamh. Dheamhan gráinne tae a gheobhthá annseo anois dhá mbeitheá in do ridire. Cion cupán amháin ins an tseachtain: sin é an méid

→ dúradán

Chuir an Ridire (Ridire an Gháire Dhuibh) an dubhradán dubh a bhí ar íochtar a phutóige le seacht mbliana aníos, agus rinne sé gáire an uair sin, a cloiseadh ins an Domhan Thoir

ridire (29)