Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: Damh

Nualitriú Bunlitriú

Damh

—

Cuir Gaeilge air: "an ox ate a raw egg in Heaven" ("d'ith damh ubh amh ar neamh"). (Níl ann ach cineál tomhaise a cumadh ar mhaith le na fuaimeannaí is cosúil. An té nach mbíonn sé aige comhairtear go mbíonn sé ar bheagán Gaeilge, nó nach bhfuil an "chruadh-Ghaeilge" aige)

Damh in iontrálacha eile (12)

→ ceal 1

Caillfidhear thú cheal damh(n)saí.

→ beo 1

'Sé atá beo a' damh(n)sa.

→ bólaí

Bíonn damh(n)saidheachaí go minic 'sna bólaí seo soir.

→ aer

Nach iongantach a caitheadh na damh(n)saí in aer ar fad, agus a raibh de thóir orra(b) tamall = nach mór a' t-iongnadh gur leigeadh asta ar fad etc.

→ aice 2

'mbeidh damh(n)sa 'bith in aice láithreach anocht?

→ aird 1

Cé's moite d'uair 'sna naoi n-áird anois, ní thaobhuigheann sé damh(n)sa 'bith.

→ airde 1

Tá'n damh(n)sa caithte in áirde anois, ó tháinic a' dlighe nuadh seo amach.

→ amach

An-daimh(n)seoir amach 's amach é.

→ amuigh

Is mó a d'fheilfeadh néal chodlata dhom, ná damh(n)sa — fear a bhfuil a sceadamán amuigh aige, a' deanamh bóthair le seachtmhain.

→ bain amach

Nach bainte-amach a(gh)ainn atá sé — ag iarraidh a dhul ag damh(n)saí in 'aois.

→ éirigh amach

B'fhearr oidhche na h-eirighe amach ná oidhche na bainse. Bhí neart ceoil, spóirt' a's damh(n)sa ann.

→ dearg 1

Is maith atá an pósadh ag dul dó. Tá sé bruileach dearg. Má mhaireann dó is gearr go mbeidh sé in a dhamh