coicís (50+)
→
fearadh
Níl áireamh ar bith ar ar chaith sé d'fhearthainn agus d'fhearadh gráin le coicís anuas. Duine ar bith a bhí ag obair ar bhóithrí ar chuma ar bith, fuair sé faoi na foraí é
→
fothair
Bhí titim feoir ann ag an gcodladh. Is suarach an t-ionadh agus a bhfuil de ragairne déanta aige le coicís
→
féarlach
Dhá nochtadh an turlach sin ar chor ar bith — an abhainn ag traoitheadh — ní fhaca tú ariamh ach a mbeadh d’fhéarlach ansin faoi cheann coicíse. Ní bhíonn moill ar bith air ag fás. Bíonn sé leasaithe go maith ag rod na habhann.
→
cliar
Tá casacht agus cliar air anois le coicís, agus dheamhan an beag den duine bocht an méid sin agus gan tuilleadh dhá bhualadh.
+
Ní raibh an Márta anuraidh leath chomh coimhthíoch seo. Thug sé an chéad choicís go breá uaidh. Ach níor tháinig an oiread as an lá fhéin go maith i mbliana.
TUILLEADH (1) ▼
Tháinig na trí seachtainí nó an choicís seo a caitheadh an-choimhthíoch, agus sé is dóigh anois, go mbainfidh sé an ghealach seo as. Cáide go dté sí amach, ní mé?
→
coraice
Is measa é ná coraice dhubh an gheimhridh le fearthainn agus gairfean. Nach ag séideadh báistí atá sé le coicís i mbéal a chéile!
Ba diabhaltaí an ruaig shlaghdáin a bhí air. Dheamhan creachlaois atá sé in ann a dhéanamh fós, théis é a bheith ina shuí le coicís.
→
beo 2
Dar mo choinsias, shaothraigh mise an mhéir sin. Scoilt an ionga go dtí an beo agus dheamhan foras ná suaimhneas a fuair mé uaithi in imeacht coicíse le pian.
+
Ba cheart don sprémhóin siúd ar an lagphortach triomach maith a bheith anois uirthi agus a bhfuair sí de róstadh le coicís. B'fhearr caoi a chur anois uirthi agus gan í a bheith ina bratscair ansiúd níos faide.
TUILLEADH (1) ▼
Dheamhan iontas ar bith a dhéanfainnse gur théigh an coca féir sin. Nár fhága sé ina bhratscair ansin thíos é ar feadh coicíse gan breathnú siar air. Bíodh sé buíoch nuair nár lobh sé ar fad.
+
→
bruach
Tá sé ar bhruach coicíse ó d'imigh sé.
TUILLEADH (1) ▼
D'éirigh gearradh beag de mo chois. Shílfeá nárbh fhiú biorán é. Ach a mhic ó, shéid sé suas agus rinne sé bró bhracha. Tháinig bruachannaí ansin air, mar a bheadh ainfheoil ann. Is mé a shaothraigh é i gcaitheamh coicíse gan néal a chodladh.
+
→
aer
Mura dtéiteá ach síos Gaillimh coicís nó mí, is mór an t-athrú aeir dhuit é.
TUILLEADH (1) ▼
Is mór an t-aer dhuit bualadh síos go Bóthar na Trá ar feadh coicíse — is mór an t-éirí amach duit é
→
buail
Chaitheadar coicís ag imeacht sa sruth faoi thoil deona Dé, ach faoi dheireadh is faoi dheoidh, bhuail siad cladach in áit eicínt amach sna réigiúin choimhthíocha (daoine a tháinig slán as bá loinge)
→
buille
Dheamhan buille maitheasa a rinne sé le coicís ach ag imeacht ag fálróid agus ag seiteamas lena comharsanaí.
Tá aireachas ar an inín ar an aimsir seo mar chuala an t-athair agus an mháthair go raibh sí ag céilí i ngan fhios dóibh tá coicís ó shin ann.
→
furú
Cén sórt furú atá air seo suas? Níl breith bonn báis aige go mbeidh sé thuas ag tolladh sna clochair sin. M'anam muise nach lena fhoghail ann é! Bheadh an oiread talúna deargtha ag fear roimh a bhricfeasta agus atá deargtha aige ann le coicís
→
failligh
Ba mhór an t-ionadh muis gur fhailligh sé an fheamainn dearg inné. Dheamhan a raibh sé thíos ag an gcladach chor ar bith, théis nach raibh de leathrann aige ach í le coicís
→
fia
Tá siad ag imeacht le coicís agus luí fia orthu; ag luí agus ag éirí ar neadrachaí, agus gan fonn ar bith orthu breith
→
folach 2
Tá mé gan folach a bhaint dhíom le coicís ach ag síneadh cois na tine le daitheachaí. Mo dhiomú dóibh!
→
fuiligh
Bhí mé an-bhuailte suas le coicís. Choinnigh mé an leaba. Shílfeá nach raibh tsiocair ar bith agam mura fuacht a fuair mé oíche na tórramh. Ach deir siad gur furasta fuiliú ar cheann carrach
→
fulaing
Tá fiacal agam atá farctha ar fad, agus níl a fhios céard atá fulaingthe agam aici le coicís.
→
fír
Dhá mbeadh fír na láí ann, ní coicís a bhainfeadh sé as an ngarraí siúd. Chuir mé lá go leith é go minic agus mé in mo bhrín óg
→
fuaraigh
Bhuail ráig bhuinní mé ina diaidh, agus ansin d'fhuaraigh mé go ceann coicíse. Ní feoil cheart a bhí inti dhá mbeadh an saol ag caint. Seanreithe bradach eicínt a bhí ina leathar le aois
+
→
deachma
Buaileann ruaigeanna móra tinnis anois é. Dheamhan mórán bliain ar bith, le cúig nó sé de bhlianta, nach gcaitheann sé coicís ar an leaba. Ach ní cás dó é chreidim, agus an aois a bhfuil sé: dhá bhliain is cheithre fichid. Caithfear deachma na sláinte a íoc
TUILLEADH (1) ▼
Is breá an scéal atá agat: go gcaithfear deachma na sláinte a íoc. Ach ní sásamh mór é sin domsa atá ar chúl mo chinn ansin thiar le coicís, agus mo chuid coirce scrúdaithe cheal a bhainte. Dá mbuaileadh sí mé uair ar bith eile sa mbliain, ach ní bhuailfeadh, ach go míthráthúil an uair is mó an chruóg. Diabhal mé go sílfeá gur haisteach an tráth de bhliain ag duine slaghdán a tholgadh: i mbrollach an fhómhair. Seo é anois an slaghdán caorach a raibh bean Chonamara ag caint air. Nár ba é amháin dó ar chuma ar bith! Cuirim leis í agus ní hí an óige í. Tá mé siar le obair mo bhliana i ngeall air
→
dealaigh
Nach réidh a dhealaigh an triuch lena cuid patairí seo thíos. Dar príosta rinne sí éascaíocht mhór leo ar scáth coicíse. Is minic a chonaic mise ag baint ráithe mhóir fhada as gasúir í. Murar chas fear an chapaill bháin léithe (bíonn leigheas an triuch ag fear capall bán)
→
deara
Tabhair faoi deara go bhfuil rud eicínt air, ar ala na huaire (fainic nach bhfuil rud eicínt air; tá rud eicínt air). Dhéanfadh páiste an fhoghail atá déanta aige sa ngarraí le coicís. Ní théann sé amach ar aon chor, go n-ársaíonn an mhaidin amach, agus sin iontas d'fhear a bhí ina mhochóireach chomh maith leisean chuile lá ariamh
→
deatach
Ní raibh puth deataí againn cheana le coicís, ach tosaíonn sé (an simléar) ag caitheamh anuas i gcónaí ar an ngaoith seo
→
deilín
Bhain sé deilín as a mhéir ag siúl ar an teallach aréir, agus tá sé dhá ceasacht ó shin. Is tinn an rud é freisin. D'éirigh sé dhom fhéin anseo i mbliana, agus dheamhan néal a chodail mé go ceann coicíse aríst aici
+
Ní raibh mé ar an bportach go deireanach le coicís ó inné. Agus níor thug mé liom ach bord na cruibeach. Déarfá nach bhfuil muid ag ídiú mórán móna
TUILLEADH (1) ▼
Tá na rates deireanach le coicís. Tá sé thar am a n-íoc
→
diaidh
Naoi seachtainí go dtí an lá cairde. Ní mór duit coicís eile a chur ina dhiaidh. Tá sé aon tseachtain déag ó arú inné. Chomhair mé aréir é
→
dioc
Má chaitheann sé coicís eile faoin ropadh gaoithe aduaidh údaí is caillte an ghioc a bheas air. Is caillte an ghioc atá cheana air, arsa tusa, scáth seachtaine. Má sheasann an bóthar go dtí na P. Th., anuas ar na maidí a thiocfas sé go siúráilte. Is fuar an díthreabhach é ag déanamh bóthair
Tá na gasúir s'againne an-diomalach le leabhra. Dheamhan seachtain san aer nach ag iarratas atá siad. B'éigean dom luach table book a thabhairt do Sh. inné, agus fuair sé an ceann ceannann céanna tá coicís ó shin ach go bhfuil sí stróicthe ó chéile aige, an ruifíneach bradach
→
do 1
Ba deacair aon rath a chur ar fhéar le coicís anois, mar ní raibh an aimsir faoi dhó. Chothaigh sí rófhliuch
→
do- 2
Tá an talamh atá ansin thuas againn dochoisnithe. D'fhéach mé lena chosaint anuraidh agus arú anuraidh. D'fhálaigh mé é, bhioraigh mé na claíochaí, chuir mé sceacha orthu, ach bhí mo shaothar in aisce agam. Bhí siad leagtha go talamh faoi cheann coicíse
→
dol 1
Thógadar dola bradáin arú aréir. Chaitheadar ar an abhainn ó oíche go maidin. Níl poll ná linn ná geadán láibe ó Ch. na gC. go dtí D. na mB. nár shaighid siad. Deirimse leat go ndearna siad sladadh, agus sladadh spleách freisin, ach thapaigh siad an oíche cheart — an oíche a mbeadh an bheirt is dainséaraí de na maortha ó bhaile. Tuilleadh diabhail ag bradáin muis, mura bhfuair siad garbh anois le coicís é. Is iomaí dola tógtha ag W. i mbliana
+
→
Domhnach
Coicís ón Domhnach seo (gha)bh thart a bheas sé ann
TUILLEADH (1) ▼
Gheobhaidh tú do dhóthain gogaí (uibheachaí) an Domhnach seo chugainn: Domhnach Chásc. Tuige nach mbeadh prochógaí agaibh mar a bhíodh againne fadó. Bhíodh muid dhá gcruinneáil (uibheachaí) ar feadh coicíse roimh ré