Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

déanfaidh mé (50+)

 
Déanfaidh mé ceannfhearainn anseo. Ligfidh mé na giotaí suas go huachtar i ngreamús dhá chéile. Béarfaidh na cupla cúilín ar a chéile ansin thall ag an gcloich
+
Lig de do chuid cabaireacht anois liomsa, nó mo choinsias is dar m'anam, déanfaidh mé cuailín cnámh dhíot.
TUILLEADH (1) ▼
Níl mé ag iarraidh do chuid cabaireachta beag ná mór. Murar mian leat an méid sin de shoilíos a dhéanamh dhom, ná bac leis. Déanfaidh mé cúis mhaith de t'uireasa.
 
ceal 1
Má airím aon cheal orm fhéin, cuirfidh mé scéal chugat agus déanfaidh tú tarrtháil.
+
Má thagann sé in mo bhealach, déanfaidh mé an oiread dhuit fós — cúiteoidh mé an gar seo leat, má fhaighim faill air go deo.
TUILLEADH (1) ▼
Tá faitíos orm nach dtiocfaidh sé in mo bhealach choíchin an méid seo a chúiteamh leat, ach má thagann, déanfaidh mé é.
 
Déanfaidh mé obair ar bith a bhealós mo chuid aráin dom.
 
aice 2
Déanfaidh mé teach an samhradh seo, in aice chúnamh Dé.
 
Déanfaidh mé brúitín díot le iarraidh.
 
Faigh buadán dhom a chuirfeas mé ar dhrioball an asail. Tá sé gearrtha, agus déanfaidh na fothachaí agus na míoltógaí ball séire air mura gclúdaítear é.
 
buille
Má thugaim an buille uaim, déanfaidh mé leicíneach dhíot.
 
Más é mo leas nó m'aimhleas anois é, déanfaidh mé é.
+
Déanfaidh mé é dhá ndeoin nó dhá n-ainneoin — déanfaidh mé é más olc maith leob é
TUILLEADH (1) ▼
Déanfaidh mé cúis mhaith le cúnamh Dé, dhá n-ainneoin (dhá ainneoin, dhá hainneoin srl.) — déanfaidh mé gnaithe maith dhá mbuíochas; déanfaidh mé gnaithe maith dhá mhéid treampán dhá gcuirfidh siad orm
 
aire
Tá an t-ádh ort, mura dtuga tú aire dhuit fhéin, nó déanfaidh mé do lá (déanfaidh mé aon lá amháin dhíot; déanfaidh mé lá soir ort)
 
amach
Déanfaidh mé é amach sa samhradh — anonn sa samhradh
 
Déanfaidh mé amach an méid sin airgid ar chaoi eicínt — déanfaidh mé é a sholáthar; gheobhaidh mé in áit eicínt é.
 
anam
Níor mhiste liom dhá mbainfí an t-anam asam ar an toirt, ach déanfaidh mé do lá.
 
fonn
An ndéanfaidh mé é? Déanfaidh a mh'anam agus le fonn
 
féith 1
Déanfaidh mé dhá leith d'fhéith ghorm do mhuiníl — an fhéith atá suas ar leataobh an mhuiníl faoin gcluais
 
istigh
Pádraic: A Sheáin an mbeidh tú istigh amárach. Teastaíonn tosach ó mo bhróig; Seán: Más istigh nó amuigh mé déanfaidh mé an méid sin
 
leath
Déanfaidh mé dhá leith de do dhroim — brisfidh mé do dhroim
 
daor 1
Má leanann sé ródhaor mé, déanfaidh mise rud leis. Tugaimse raithneach na ngarrantaí sin thuas dó chuile bhliain. Dheamhan dosán di a bhainfeas sé lena mharthain aríst, má bhíonn sé róghéar é féin liomsa
 
daor 3
Tá bullán anseo thíos agam agus níl aon gharraí gabhann in Éirinn in ann é a chuibhriú. Tá a bhfuil de chlaíochaí ag gabháil liom leagtha go talamh aige. Níl a fhios agam faoi sheacht ranna an domhain cén súnás atá air. Dhá mbeadh sé ag fáil ocrais is mór adéarfainn, ach tá sé go bolg i bhféar chuile lá dá n-éiríonn ar a shúil. Ach déanfaidh mise cleas leis: cuirfidh mé ceangal na naoi ndaora air, go mbuaile mé a smut ar a chrúib agus a chrúib ar an talamh, agus sin ní fhágfaidh sé nó go n-athraí sé béasa
 
Scaoil bealach leis agus ná bím ag breathnú ansin air, nó má bhuaileann taghd eile mé, déanfaidh mé deannach muilinn dó. Ní choinneodh arm uaidh mé — ní choinneodh sin
+
dearg- 3
Déanfaidh mé é de do dheargainneoin — de do bhuíochas críochnaithe
TUILLEADH (1) ▼
Déanfaidh mé deargbhualadh mura gceansaítear mé
 
de
Déanfaidh mé an t-aon lá amháin díot — maróidh mé thú ar áit na mbonn
 
deilbh 1
An Crann Deilbh: "de mhaidí coille a dhéantaí iad. Chaití a dtomhais le riail le fad áirid a bheith iontu agus leithead áirid sna maidí trasna. Dhá chuaille a bheadh ann agus dhá mhaide trasna. Rinne P. M. Mh. ceann acu dhúinne anseo. Níl a fhios agam cá'il sé anois: ag imeacht i chuile áit a mbíonn deilbh le déanamh. Tá sé chomh maith dhúinn anois sneachta a chaitheamh ar a lorg chreidim. Ní deilbh a dhéanfas muide go brách aríst. Ní bheadh na gearrchailí sin in ann aon deilbh a dhéanamh …" Cur síos an tsnátha ar an gcrann deilbh (nó crann deilbhe; tá an dá leagan aige) "an dá chuaille a chur ina seasamh ansin le balla: ceann ag corr na fuinneoige agus an ceann eile tuairim is ag giall an dorais. Ní bheidís chomh hard leis an áiléar sin baileach. An dá mhaide trasna a chur suas orthu: ceann in íochtar agus ceann in uachtar agus iad ag dul isteach iontu in eangaí mar a bheadh leaba. Bíonn rungaí ar nós dréimire sa dá mhaide a bhíos ina seasamh ar a n-éadan: an t-éadan de na cuaillí a bhíos leat. Bíonn buimbiléad tuí ar an urlár agus dhá cheirtlín shnátha air, i riocht is nach mbeidh an snáth ag dul ar fud an tí ort. Ní dhéanfadh sé cúis duit tointe fada na hóinsí a bheith agat! Ansin tosóidh tú ag cur an tsnátha síos ar an gcrann. Crios a dhéanamh an chéad uair. Comhairfidh siad an oiread seo banláí (bandles) den tsnáth — an méid banlámh a bheas le dul san uige (/ɴ′eɡ′ə/) sin. Cuirfidh siad síos an snáth sin ar an gcrann agus beidh siad dhá chur sin síos choíchin nó go mbeidh a ndóthain thíos. Tosóidh siad ar an bpionna (runga) íochtair ar an taobh seo — taobh na ciotóige — agus tabharfaidh siad leo suas é ar na pionnaí — dhá chur orthu ar fiar — ach gan snaidhm ar bith a chur air ar an bpionna, nó go dté siad go barr. Anonn trasna ansin agus anuas ar an deis chéanna ar an taobh eile ó runga go runga go dteaga siad go talamh. Anall trasna go dtí an áit ar thosaigh siad agus ar ais aríst ar an gcaoi chéanna, nó go mbeidh deireadh na gclannaí thíos. Bíonn dhá phionna dhéag suas ar airde na maidí. Scaití bheadh agus tuilleadh. Féadfaidh siad tuilleadh rungaí a chur ann de réir (léar adúirt sé) mar a fheilfeas dóibh. Tugtar céadta sa deilbh den uige léar (de réir) mar is maith leat leithead a bheith ann. Féadfaidh siad hocht gcéad (snáth) nó seacht gcéad a chur ann. Mura mbeadh ann ach seacht gcéad, ní bheadh aon leithead ag an snáth nuair a bheadh sé deilbhthe. Beidh leithead ag hocht gcéad. Nuair a bhíos an oiread seo clannaí thíos ar an gcrann buaileann siad sreangáinín ar an méid sin. Céad a bheadh ansin. Beidh farasbarr leithid san éadach léar (de réir) mar a ghabhfas céadta ar an gcrann. Féadfaidh tú deilbh dhá shnáth a dhéanamh nó dhá shnáth dhéag nó scór má thograíonn tú. Chonaic mé chaon chineál acu. Bíonn chúig chlannaí fichead i chuile chéad. Ní foláir fios a bheith agat cé mhéad céad ann shula bhaineas tú den chrann deilbh é. Nach in é an fáth a gcuirfidh tú síos air é. Comhairfear na clannaí amach ina gcéadta. Beidh an bhean nó an fear atá ag deilbh ag siúl i gcónaí i gcónaí. Ní fheilfeadh dhuit aon bhuille marbh a ligint in do chuid oibre dhá mbeifeá ag deilbh. Is maith an píosa de lá a chaithfeá ag deilbh giota. Sa ngeimhreadh bheifeá an lá leis ar fad. … Nuair a thógtar anuas den chrann é, bíonn an-fhad ann. Bhuailfeadh tú snaidhm nó crios ar chaon chloigeann dhe ansin, agus déanfaidh tú suas ina throisleáin é mar a bheadh gruaig mná ann go díreach. Sin í an uige. Tá sé faoi réir ansin le dhul ag an bhfíodóir … Gan amhras is aon tsnáth amháin a bheas ann. Dhá mbriseadh an snáth sa deilbh, ghreamódh sí ar an bpointe den chuid eile den tsnáth é. Chuirfeadh sí snaidhm air … " (Giota faoi dheilbh shnátha a fuair mé ó m'athair. Rinne sé féin an obair go minic)
 
Ní bheadh aon ghnaithe againn na haistreáin sin a thabhairt orainn féin ar ghealach dheirceach mar atá ann na hoícheantaí seo. Fan nó go dtige lán gealaí agus déanfaidh muid cuairt go maidin ann. Má gheibhimse mé féin istigh ina chlúid, ní chorróidh fear agus píce aisti mé nó go mbeidh an oíche thar droim
 
deis
Déanfaidh mé sin féin, má theagann sé in mo dheis. Mura dteaga, fanóidh sé ansin. Ní bhainfidh mé leis go mbeidh mé os cionn mo chuid oibre ceart
 
Má théann duine ná deoraí isteach ansin anois nó go gcrua sé sin, déanfaidh siad ciseach dhe aríst théis mo chuid anró. Mar sin tá mé ag cur aithne oraibh gan aon duine a ligean ina ghaire, nó má sheasann aon duine air fanfaidh lorg na gcos ann
 
dia 1
Déanfaidh mé amárach é le cúnamh Dé (le cuidiú Dé, in aice cúnta Dé srl.)
 
diaidh
Bhí mise lá thiar i dT. an Fh. agus mé ag tóraíocht áit a dtugann siad an D. D. air. Casadh seanfhear dom ag crosbhóthar ann. Seanfhear breá gaelach i gcosúlacht. 'Cén áit anseo a bhfuil an D. D.,' adeirim féin. An bhfuil a fhios agat cén freagra a thug sé orm. Is beag bídeach nár thit mé as mo sheasamh. Cén bhrí ach seanfhear mar é. 'Téirigh i ndiaidh do shróine,' adeir sé, 'agus déanfaidh sí eolas duit.' 'Ná raibh maith agat, agus ní hé amháin,' adeirimse … B'fhearr ná sin an rud a chuala mise ag fear as D. Fh. a tháinig ag damhsa thuas tigh Mh. Bh. Bhí an ghráin shíoraí ag M. B. ar fhear ar bith taobh thiar den Ch. Shaighid muid fhéin i bhfear Dh. Fh. é. 'Céard a chas thusa anseo i ndiaidh do mhullaigh,' adeir M. B. 'Ní i ndiaidh mo mhullaigh a casadh ann mé, ach i ndiaidh mo ghléis,' adeir an fear aniar
 
Ar ndóigh bhí sé ag plé le ceann a bhí chuile orlach chomh doghrainneach leis féin: M. seo thiar. Níor thug sé sin aon tsásamh d'aon duine ariamh, agus diabhal baol a bhí air é a thabhairt do Sh. Chaith siad an-fhada ag cothaíocht le chéile, agus chaon duine acu ní ba mheasa ná a chéile. 'Dar diagaí,' adeir M. faoi dheireadh, 'déanfaidh mé aon lá amháin díot a Sh. shalach na míol. Rinne T. Mh. eadarascán ansin agus d'ardaigh an dream thiar M. leo abhaile. Murach gur ardaigh chuirfeadh sé luí fia ar Sh.
 
Déanfaidh mé é as seo go Domhnach
 
dorn
Má fhaighim dorna ort déanfaidh mé aon lá amháin díot a (s)coirbín
 
dris
Níl rud ar bith dhá bhfuil ag fás nár chuir Dia maith eicínt inti. Más í an dris féin í, déanfaidh sí ursachaí agus gadrachaí agus simléir agus bonn cruaiche. Diabhal mé gurb iomaí rud a dhéanfadh sí dhá gcomhairtheá suas anois é
 
Chuaigh mé ar cuairt ann aréir ar na drochóirí dom féin. Is gearr gur bhrúigh an teach isteach le lucht cuarta — muintir Sh. Mh. Thosaigh na cleis. Chuir L. Sh. splaincín dhearg faoi bhonnachaí N. ar an teallach. Ar an dá luath is ar theangmhaigh an teas leis an gcois ag N. d'éirigh sé ina bhruithshléacht agus rug sé ar an tlú, agus orm féin ab áil leis é a ídiú a bhí chomh saor air leis an bhfear nár rugadh. D'éirigh mé féin — ní raibh a mhalrait le déanamh agam — go dtugainn mo bheanna liom. Aniar ar an slinneán a fuair mé é. Diabhal brí é, ach tá sé sách tinn. Bhí an dream eile dhá shaighdeadh — set(muintir) S. Mh. Bhí N. i bhfiántas ceart. 'Déanfaidh mé do lá,' adeir sé. Cheap mé féin nach raibh rud ar bith ab fhearr dom a dhéanamh — ó tháinig mé chomh saor sin — ná a theacht abhaile. Sin é an bhail a chuir mo chuid cuartaíochta orm fhéin
 
Déanfaidh mé leathnóig de dhroichead do smaoise le maistín de dhorna.
 
droim
Déanfaidh mé dhá leith de chnáimh do dhroma
 
dual 2
Déanfaidh mé duala anois de thosach an tsnáth agus cuirfidh mé maide thrína leithead
 
Déanfaidh mé comhartha dhuit
+
Mura n-éirí tú as anois déanfaidh mé rud leat: do phus a bhriseadh
TUILLEADH (4) ▼
Má chloisimse an focal sin as do bhéal aríst déanfaidh mé rud leat: beidh mé ag gabháil ort chomhuain is a gheobhas mé teas in do chraiceann
Déanfaidh mé leis — tiocfaidh mé leis; níl sé sách maith ar fad, ach déanfaidh sé cúis
Thug tú coróin dom. Déanfaidh mé léithe
Ná bac lena dhul dhá iarraidh. Tá casúr ansin. Déanfaidh mé leis
+
déan 1
Déanfaidh mé do chreach — maróidh mé thú; cuirfidh mé de dhroim seoil thú
TUILLEADH (1) ▼
Déanfaidh mé do lá; déanfaidh mé do chreach — déanfaidh mé aon lá amháin daot (díot)