→
deatach
deataigh (24)
→
deargán
Tá sé ina dheargán anois agat le cuimilt. Is diabhlaí an lear súí a bhí air. Shílfeá nach mbeadh an oiread sin súí ná deataigh ar lampa a bhfuil gloine air
+
→
deatach
Tá sé ag cur deataí in aer — ag diúgadh píopa go santach
TUILLEADH (21) ▼
Níor chaith mé aon ghail thobac ariamh. Cén somhaoine dhomsa a dhul ag ligean deataí le gaoithe
Diabhal bréag nach bhfuil tú ag ligean deataí le gaoith, bail ó Dhia ort, agus chomh daor agus atá tobac
Sin é a bhuac sin a bheith ag ligean deataí le gaoith. Is dona uaidh a luach a shaothrú muis
Ní dhearna siad faice ó mhaidin inniu ach istigh i lúbainn an chlaí ag ligean deataí le gaoith. Sin iad an chuingir agat.
Sílim go mbeidh sibh ar bheagán deataí i mbliana ar shon a bhfuil de mhóin tirim againn. Nuair a bhí í a thapú fuair sí cead lobhadh ar na portaigh
Níl an simléar atá sa teach nua ag tarraingt na deataí chor ar bith, ach ag puthaíl chuile phointe. Níor léir dhuit do láimh sa gcisteanach scaití
Tá súile na deataí aige — súile agus iad ag silt, nó cosúlacht orthu go mbíonn siad faoin deatach
Ní raibh puth deataí againn cheana le coicís, ach tosaíonn sé (an simléar) ag caitheamh anuas i gcónaí ar an ngaoith seo
Níl an puth féin deataí againn anois ó thóg J. Dh. láimh os cionn an tsimléir. Tharraingeodh sé páiste den teallach anois. Roimhe sin, bhíodh púir dheataí ar fud an tí i gcónaí. Bhí muid in ainriocht aige
Baineadh sé móin nó ná baineadh, bíonn púir dheataí aige i gcónaí
Aiteann atá dhá dhó ann. Is uaidh an phúir dheataí sin
Níor léir dhuit troigh den bhóthar ann ag púireannaí deataí go ceann trí lá théis na bombála
Tá roilléire deataí aige seo thíos féin sách moch ar maidin. Chaithfeadh sé go bhfuil sé ag dul sa trá inniu
Tá brionglán deataí (dlaíóig dheataí, streachlán deataí srl.) as an simléar
Ní hé boladh na deataí atá ort bail ó Dhia ort, pé ar bith cár éirigh sé leat — ní hé boladh na pluide atá ort; tá boladh óil ort; bhí tú ag ól
Mo léan géar, ní hé m'fhearacht féin é, ní hé boladh na deataí a bhí uirthi théis an S. Meas tú cá'il sí ag fáil a luach i gcónaí. M'anam gurb ait atá sí ag cruthachtáil, gurb ait sin
Coinnigh i leith. Ní hé boladh na deataí atá ort ar maidin. Go gcuire Dia an t-ádh ort! Gheofaí boladh fuisce uait thíos ag ceann an bhóithrín
Ní hé boladh na deataí a bhí air maidin Dé Luain … bhuel ní móide gurb é. B'fhéidir gur boladh airgead luachra nó boladh eicínt eile mar sin a bhí air
Ná teara isteach anseo agamsa anois ag teacht ar ais duit agus boladh na deataí ort mar a bhíos i gcónaí. Is beag a aireos do sparán cúig nó sé de ghloiniúchaí maith fuisce
Chaithfeadh sé go bhfuil an coca feamainne siúd ag lobhadh. Tá púir dheataí as
Ní simléar atá ann ach poll deataí (fc. poll)
→
droim
Bhí an-chaitheamh i ndiaidh an bhaile aige go dtí an lá a ndeachaigh sé i dtalamh. Chuaigh mise ag breathnú air seachtain shula fuair sé bás. Ní raibh de leathrann aige ach an baile. 'Is caillte an rud do shúile a dhúnadh i dtír bhradach na deataí seo,' adeireadh sé. 'Níor bhás liom mo bhás, dhá bhfaighinn leithead mo dhroma de thalamh glas na hÉireann.' Ní bhfuair, an duine bocht