→
do 1
dhá (50+)
Déanfaidh mé ceannfhearainn anseo. Ligfidh mé na giotaí suas go huachtar i ngreamús dhá chéile. Béarfaidh na cupla cúilín ar a chéile ansin thall ag an gcloich
+
→
faiteach
Ná bac le cur ar a shon fhéin a bheith in Seán. Tá sé rófhaiteach. Dhá ndeirtheá leis gur mharaigh sé duine, ní ligfeadh an faitíos dó a rá nár mharaigh
TUILLEADH (2) ▼
Bhíodh muid an-fhaiteach fadó. Dhá bhfeiceadh muid póilí ná sagart ag teacht, ghabhfadh muid thar claí nó go dtéidís tharainn. Tá teanntás thairis sin sna daoine anois
Airíonn an giorria sin nach bhfuil aon chú agamsa. Deirimse leat dhá mbeadh go mbeadh sé faiteach thairis sin. Agus deir tú liom go raibh sé amuigh i nGarraí na hIothlann. Sách gar do na tithe a mhaisce. Gabhfaidh scaoll ansin gan mórán achair muis má mhairimse.
+
→
faitíos
Diabhal plé a bheas agamsa le scadáin le mo ló aríst. Féacha an bhail a chuir siad cheana orm … Beannacht Dé dhuit a dhuine sin. Chuir siad go doras an bháis mé. Scadáin lofa a d'ith mé. Agus níor ghlac mé éiseal ná a dhath leo agus mé dhá n-ithe. Ach ní íosfaidh mé aríst díobh le cúnamh Dé. An té a bhuailtear sa gceann bíonn faitíos air
TUILLEADH (9) ▼
Fainic a mbeadh aon fhaitíos ag an gcapall sin roimh an steamroller. Mura bhfaca sí ariamh í, b'fhearr dhuit duine eile a thabhairt leat dhá cinnireacht thairti
Bhí an fear thiar dhá chaidhleadh le clocha. Dheamhan d'fhaitíos a bhí air (aige) roimhe ina dhiaidh sin!
Cén fáth ar imigh sé? Faitíos dhá bhualadh (faitíos a theacht air). Deile?
Ní ligfeadh an faitíos dó a dhul taobh amach de dhoras ó thitfeadh oíche dhá bhfaigheadh sé Éire bronnta air
Is beag a fhaitíos ort a dhul dhá dhéanamh sin aríst agus an liúradh a fuair tú cheana faoi
Is mór m'fhaitíos nach bhfuil an ceart agat. Dhá mbeadh, bhí againn
Cuir an sceach sa mbearna faitíos na heirimisce. Tá asail ag fálróid ar na bóithrí sin agus ghabhfaidís isteach ann ar an bpointe. Cén bhrí ach dhá leagaidís an claí thoir agus a dhul san iothlainn!
Ná fág an t-airgead sin ansin faitíos na heirimisce. Cá bhfios duit cé a bhuailfeadh isteach agus a chuirfeadh crúib air i ngan fhios duit. Ní fear cneasta é gach fear dhá dteagann ar do theallach!
Cuir géibheann ceart air faitíos na timpiste. Tá na hasail sin mallaithe. D'imeoidís uait os comhair do dhá shúl
→
faoisc
Ní mór dhuit dhá fhaoisceadh féin a bhaint astu sin. Tá siad dobhruite go leor. Níl a fhios agam cén sórt fataí chor ar bith iad. Mura bhfaighe siad bruith thar cionn, bíonn rollógaí istigh iontu mar a bheadh i gcáca
+
→
fara
Níl aon deis farúch ag cearca sna tithe nua sin ach oiread, mura ndéana duine féin faraí dóibh. Ba bheag na faraí a bhíodh acu fadó sna seanphúiríní, agus dar príosta bhíodh an oiread uibheachaí dhá mbarr agus atá anois
TUILLEADH (2) ▼
Diabhal maith sna bróga sin níos mó. Caith ar an bhfara iad. Beidh duine ar bith thart muise cheal bróg a ghabhfas dhá gcur sin air fhéin
M'anam muise gur beag an baol atá orm na stocaí sin a chaitheamh ar an bhfara. An fhad is a sheasfas siad, fónfaidh siad, mar adeir an ceann eile. Dhá dtéadh bean mhaith ina n-éadan ba bheag an stró uirthi péire nua a dhéanamh dhíobh aríst
+
Dúirt mé leis an táilliúr dhá mbeadh aon cheo d'earasbarr aige as ábhar na culaith é fhéin dhá choinneáil
TUILLEADH (8) ▼
Ní fear an-láidir mar sin é T. Dheamhan a fhios agam an bhfuil earasbarr (nirt) ar bith aige ar J. anseo thiar. Chuirfinn mo rogha geall dhá n-ionsaíodh sé J. nach mbeadh a dhath le reic aige
Níl aon mhaith dhuitse a bheith ag caint ar sraith. Is measa an aimsir anois ná fadó. Nach bhfeiceann tú chuile bhliain dhá bhfuil ag teacht go bhfuil sí ag baint farasbarr dhá chéile
Is diabhlaí deannachtach na ráigeannaí a bhí ann le dhá lá, agus chuile ráig acu ag baint farasbarr dhá chéile. Sin é anois é. Tá sé in am aici ligean fúithi dhá mba é toil Dé é
Ní bheadh a fhios agat cé is fhearr ná is measa den bhratainn sin. Gach uile dhuine acu ag baint farasbarr dhá chéile. Agus ar ndóigh cár fhága tú an t-athair!
Ná bain roghain ná díogha as an dream sin. Níl ann ach gach uile dhuine acu ag baint earasbarr dhá chéile. Nach fíor dhom é?
Níl garraí ag gabháil leis nach ag baint farasbarr donacht dhá chéile atá. Diabhal mé go bhfuil roinn thalúna ansin thiar aige agus nach mbeadh sé inrásta agat a siúl, tá sí chomh hachrannach sin. Is beag nár bascadh mé an lá faoi dheireadh inti agus mé ag briseadh trasna go dtí an bóithrín thiar.
Chomh fada agus is léir domsa é, 'sé an chaoi a bhfuil gach dream acu ag baint earasbarr donacht dhá chéile. Ab é anois? M'anam go feictear dhomsa gurb é. Geallfaidh siad ar fad duit, ach 'sé an dea-ghealladh agus an droch-chomhlíonadh é, mar adeir an ceann eile.
Ní ligfeadh sé uaidh mé gan dhá dheoch a sheasamh dom. Chuir sé earasbarr ar an ngnaíúlacht
+
→
feadhain
Níl aon fhear ar an bhfeadhain acu is drochmhúinte ná Pádraig dhá dtéití sa gceann sin leis. Tá nimh craite air sin. Níor mhaith dhuit ruibh oilc a fheiceáil air. Teagann cúr lena bhéal
TUILLEADH (1) ▼
'Sé T. an té is measa liom ar an bhfeadhain acu. 'Sé agus dhá mbeadh an oiread eile ann. Tá an croí mór aige. Dheamhan fear ariamh a rug ar scilling is lú scrupall inti ná é
+
Sin feadhnach atá ag dul chuig an damhsa atá ag an sagart. Ar chuala tú céard adúirt S. an Gh. faoi? 'Is groí an saol é! Is groí muis,' adeir sé. 'Cuimhnímse fhéin — agus ní hé an fhad sin ar an saol mé — go mbíodh sagairt ag sciolladh agus ag scóladh den altóir ar dhuine ar bith a ghabhfadh amach ag damhsa de shiúl oíche. Anois tá siad dhá bhfuagairt ón altóir, agus ag maíochtáil leo a dhul ann, agus mura dté, dar fia is cam a bhreathnós siad orthu lá arna mhárach má chastar leo i mbóthar ná i mbealach iad! Is groí an saol e! Is groí sin!'
TUILLEADH (2) ▼
Bhí feadhnach mór meaingeals sa gcarr ag teacht aniar aige, hé brí cá bhfuair sé iad. Tá meaingeals sna bólaí sin siar chreidim. Ní bhíonn siad dhá bhfuireasa aon uair
Ag líonadh feadhnach móna ar an asal a bhí mé nuair a bhuail sé chugam aníos. 'Tá fire agus gríosach dhá dhéanamh ar mo chuid mónasa,' adeir sé. 'Dheamhan fód dhá fhágáil agam. Beidh a shliocht orthu muis. Gabhfaidh mise ag faire, agus an té a mbéarfaidh mé istigh air i mbéal na cruaiche, sin ní fhágfaidh sé'
+
→
feanc
Chaith mé an lá ag dul di le gró (do chloich), ach dhá naomhtaí mé, ní fhéadfainn feanc a bhaint aisti. Dar príosta, ní bhainfinn
TUILLEADH (1) ▼
Bhí cloch ansin thíos ag ceann an bhóthar, a mbíodh fir láidre dhá bhféachaint féin léithe. Ní bhainfeadh R. feanc aisti, ach thugadh T. gaoth di gan stró ar bith. Ba ghearr air é
+
→
fearacht
Ní hé m'fhearachtsa a rinne sé; gan tréas ar bith a chur ar fhear na móna. Dhá dtapaínnse mo ghnaithe mar a rinne seisean, agus gairm chúirte a chur ar fhear an leoraí, gheobhainn mo chuid airgid freisin. Ach níor thapaíos
TUILLEADH (12) ▼
Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó ligfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maíochtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl ina dhiaidh sin
Níl sí fearacht ná mná seo thoir ag imeacht ag soláthar, agus ag tarlú léithe as chuile áit dhá bhfaighidh sí é. Bean chuibhiúil í
Dhá mbeadh sé fearacht an drad atá agamsa nach féidir liom aon cheo a changailt leis mura mbeidh sé chomh mion le snaoisín! 'Sé a bhfuil agatsa fiacail fhabhtach amháin
Bíonn slí agus seifte ag an muintir sin soir chuile lá dhá n-éiríonn ar a súil, ní hé a fhearacht sin againne é
Dhá ndéanadh sé fearacht an rud a rinne sé cheana (fearacht mar a rinne sé cheana; fearacht cheana; fearacht an uair cheana), is mór a thabharfadh a mbeannacht dó. Rinne sé an grá dia an uair sin ar chaoi ar bith
Chuaigh sé amach go doras fearacht is dhá mbeadh rún aige a bhualadh ach d'fhill sé aríst
Tá sé ag tarraingt chloch le seachtain, fearacht is dhá mbeadh rún aige cró eile a dhéanamh ansiúd
Chlaon sé aríst, fearacht is dhá mba faitíos a bhuailfeadh é
Tá sé gafa gléasta, fearacht is dhá mba duine uasal é
Bhí a shúile dúnta aige a fhearacht is dhá mba ina chodladh a bheadh sé, ach ba bheag dhá chuid cluanaíocht é sin, mo léan
Chonaic mé ag dul síos an bóithrín ar ball é a fhearacht is dhá mba ag dul abhaile a bheadh sé. Más ea fhéin, tá sé in am sin aige, agus gan a bheith ag leadrán anseo níos faide.
Bhí tua anseo agus fearacht an scéil ar ball, tháinig duine dhá hiarraidh agus níor thug sé ar ais í — ar nós an scéil a hinsíodh gairid ó shin (roimhe sin sa gcómhrá) faoi rud a imeacht agus gan é a theacht ar ais. Is minic nach mbeadh a leithide i gceist roimhe sin chor ar bith, ach go n-abraítear fearacht an scéil ar ball mar sheoraí chainte, ar nós an Bhéarla: no more than a thing, no more than a story, (ach an oiread le rud, ach an oiread le scéal)
+
→
fearadh
Is fearadh do ghasúir an cócó seo. Bheidís thart dhá uireasa agus chomh deireanach agus a choinnítear ag an scoil anois iad. Ligtí amach ar bhuille an trí fadó iad — is maith nó is áirge do ghasúir é; it will have a good effect on children; it will benefit them; it is a great asset to them
TUILLEADH (2) ▼
Ba fearadh don áit seo dhá gcuireadh sé sin siopa suas ann. Bhrisfeadh sé na cneámhairí eile seo atá ag feannadh na ndaoine
Ba fearadh do sheandaoine an pinsean ar chaoi ar bith. Is iomaí seanduine a gheobhadh anó agus amhgar dhá uireasa. Ach ó thosaigh siad dhá fháil tá cion orthu deirimse leat