Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

greann (20)

 
Sin fear agus is gearr uaidh dailleacht déarfainn, théis chomh grinn agus a bhí sé tamall
 
Thosaigh sé ina ghreann ach buaileadh mise as dáiríre — ní as greann a fuair mise an buille
 
dairt
M'anam muise ó chuaigh sé ar chaitheamh na ndairteachaí go bhfeicfidh tú mura bhfágtar an caitheamh faoi fhéin ar fad go (gur) gearr gur ar chaitheamh na gcloch a thiocfas sé. Ní fhaca tú ó rugadh tú an té is lú acmhainn grinn ná é sin
+
de
Níl de ghreann ann ach cuid an bheagáin
TUILLEADH (1) ▼
Níl d'acmhainn grinn aige ach an oiread is a bheadh ag asal a bheadh faoi mhairceannaí
 
Chítear dhom nach bhfuil dea-amharc ar bith agam le gairid. Cén bhrí ach bhí mise scaitheamh eile ar fhear chomh grinn agus a gheofá ar chruinneáil. Caitheann an aois a cuid féin a fháil
 
Lá de na laethanta deannachtacha sin i dtús an Aibreáin a bhí ann: laethantaí na seanbhó. Bhí mé ag fódú súileog fhataí i ngarraí Mh. G. Ar éigean saoil a bhí mé in ann seasamh ar an iomaire idir dhá ráig. Shantaigh mé míle uair a dhul abhaile, ach déarfainn liom féin aríst nuair a d'fheicfinn fáfall beag triomaigh aige, go mbaininn scaitheamh eile amach. Tháinig P. anuas an bóithrín agus chuir sé cara chainte orm. 'Cá'il tú ag dul,' adeirim féin. 'Síos ar snámh,' adeir sé. Shíl mé féin gur ag déanamh grinn a bhí sé, gur chuala mé aríst ag dream a bhí síos ag an gcladach nárbh ea. Ní raibh sé seachtain ón lá sin go raibh sé i mBéal Átha na Sluaighe (sa ngealtlann)
 
B'fhurasta a aithinte Tom. Bhí deargán de gheansaí air a d'fheicfeá míle ó láthair. Bhraith mé a ionsaí inniu faoi, ach lig mé tharam é ina dhiaidh sin. Ní fhágann sin nár thug mé le n-inseacht dó gur aithin mé é … Is dalba an rud a dhul ag caitheamh cith cloch le duine ar an gcaoi sin. Ní greann ar bith fear a dhonú
 
díle 1
Nuair a bhuaileas ruibh na cainte é, cheapfadh duine gurb í an díle a bheadh ag teacht air, bíonn sé chomh luathchainteach sin. Níl ort ach muintir Mh. a tharraingt aige. Teagann coinneal ann agus áitíonn air ag cur caoi orthu agus ag díbliú orthu. Déanann sé leitheachaí de na focla ina bhéal, bíonn an oiread sin anbhá air. Níl greann go héag ach éisteacht leis
 
Bhainfeadh chuile dhuine a gcasfadh sí leis a dhíocas aisti siúd. Gearrchaile laethúil gan leithead gan onóir í, agus í agat ar sheol na braiche más leat a dhul ag déanamh grinn ná siamsa
 
Dá mbreathnaíteá grinn, cheapfá go mbeadh díogarnach bheag lae ann, ach sin é an méid. Ba díogarnach fhánach é. Chuir sé iontas an domhain orm fear a fheiceáil thuas ansin an tráth sin. Dar mo choinsias bhí roinnt bheag scátha do mo bhualadh, níl aon mhaith dhom a dhéanamh ach an ceart. Ach d'aithin mé é ar an toirt agus ar labhair sé
+
dóigh 1
Is dóigh grinn thú dá mbeadh a fhios agat é. Nach bhfeiceann tú céard a rinne tú?
TUILLEADH (2) ▼
Is maith an dóigh grinn duit a dhul ag éisteacht leis oíche eicínt. Níor chuala tú a leithide ó rugadh thú
Ba mhaith an dóigh grinn do dhuine a bheith ag breathnú air ag cur na tuí. Dheamhan blas ariamh ach a bualadh síos ina straoilleogaí mar a bhí sí agus scoilb a fháscadh inti. Is breá slachtmhar an teach a bheas aige ach a mbeidh sé réidh
 
driull
Bhí an-fhonn grinn air nó go dtáinig M. isteach, ach uaidh sin amach, thit an driull ar an dreall air. Tá sé an-scáfar roimh Mh.
 
droim
Níl aon áit ó thigh deamhain go tigh diúin dhá mbeadh an ceann céanna ag tarraingt ann nach gcuirfeadh sé de dhroim seoil. Bhí sé anseo aréir, agus shaighid sé an tseanlánúin sin in árachaigh a chéile. Tá mé ag ceapadh nár chuala aon duine iad ag rá focal aranta le chéile cheana le deich mbliana. Ach thairg seanMh. aréir maide a chur i mbéal Ph. Sin é buac an áibhirseora sin: ag fáil ghrinn ar dhaoine ag troid
 
Dheamhan drúcht ná báisteach adeir B. leis ach an oiread is atá mise a rá leatsa anois, ná an oiread sin féin, mar is minic liomsa rud eicínt a rá as greann le duine. Dhá gcuireadh sé caidéis ar bith air, déarfainn go dtug sé tsiocair eicínt dhó, ach bhuail sé cuaifeach air gan fáth gan ábhar
 
dubh 2
Dhá mbreathnaíteá grinn air, déarfá go bhfuil dubh na hiongan de chlaonfhéachaint ann. 'Sé a bhfuil ann é, ach thabharfá faoi deara ina dhiaidh sin é. Is mór a chuireas claonfhéachaint duine as a shlacht
 
Is diabhaltaí grinn é. Bhain sé dúradán a bhí istigh faoi shúil an mhadaidh amach aréir ainneoin nár léir do dhuine ar bith é ach dó féin
 
Má ghníonn muid sin beidh muid ag dul thar ghreann. Deir siad nuair is fhearr an súgradh gurb ea is fearr ligean dó