Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: ráite

+

→ abair

Tá sé ráite agat anois — anois adúirt tú é!; sin é an rud atá ceart thar chuile rud; now you said it!Now, you have clinched the argument!

TUILLEADH (1) ▼

Tá ráite go bhfuil sé le theacht abhaile go gairid — tá sé ráite; deir siad; deirtear; tá le rá

+

→ damhsa

B'ait í a máthair féin. Bhíodh sé ráite gur thug sí an damhsa ó bhuaile léithe

TUILLEADH (1) ▼

Faoi do chois é! Nár laga Dia thú. Is tusa a thug an damhsa ó bhuaile leat ar chaoi ar bith agus ní hiad an dream a mbíodh sé ráite leo

→ danra

Ní raibh aon mhaith leis. Chaithfeadh sé a bhealach féin a bheith aige. A chomhairle fhéin do mhac dhanra agus ní bhfuair sé ariamh níos measa. Tá sé ráite ariamh

→ déan 1

Ná déan níos mó cainte anois. Tá fuílleach ráite agat

+

→ deireadh 1

Ní bheadh a dheireadh ráite tráthnóna agam — amhrán

TUILLEADH (1) ▼

Tá an bheirt sin anois ar dheireadh na Féinne. Bhuail díleá eicínt an chuid eile. Cailleadh iad ó dhuine go duine. Bhí ráite gurb é an teach nua a rinne é. D'athraigh siad amach aríst i seanscioból agus dheamhan imeacht a tháinig ar aon duine acu ó shin. Ach is beag an chreach atá ann anois go bhfóire Dia orainn, ar scáth beirt

→ deis

Is dona an deis a chuir sé ar an uachta a fuair sé … Cheal nár chuala tú é? Fuair sé lán laidhre a mhic ó, agus níl iamh air anois ach dhá ól … Tá sé ráite ariamh a mh'anam: "airgead cailleachaí dhá mhún le ballaí"

→ ding

Bhí siad uileag mar a bheadh conairt ann ar thí an rud a bhí agam. Ach ba é an té a d'oil mé ar mo chích féin ba mheasa dhom ina dhiaidh sin. Chuala tú ráite ariamh é gur le ginn di féin a scoiltear an leamhán. Ba in a fhearacht agamsa é

→ díogha

Más isteach ansin atá sé ag dul faoi dheireadh thiar, dar fia tá sé ag dul ag greamú don díogha ceart. Dá mbeadh sórt meas ar bith aige air fhéin, ní thaobhódh sé iad sin — cineál na bhfaochan agus na ngliomaigh. Nach diabhaltaí mór an dallach dubh a bhíos ar dhaoine thar a chéile. B'fhurasta dhó sin a dhíol de bhean a fháil ina rogha áit sa tír, thar is a dhul go dtí an staicealach míchuibhiúil sin … Ní mise atá dhá rá léithe. 'Sé ráite chuile dhuine é

→ díol 1

Sin iad na carracháin chéanna nach bhfeicfeá mórán meisce orthu murach daoine a bheith ina bpleotaí dhá chaitheamh acu. Tá sé ráite ariamh gur mór a bheadh ar meisce mura mbeadh aon díol air

→ diúltaigh

Deir siad go bhfuil sé sna Freemasons, diúltaímid dó. Ar ndóigh, tá sé ráite le mo chuimhne go raibh sé sin ag fáilt airgid uathu i nGaillimh. Ach bíodh aige. Beatha do dhuine a thoil. Má tá, beidh a fhios aige ar ball é, ní ag tabhairt bhreithe air é

→ dlifear

Bhí sé ráite ariamh nach raibh sé dlifear ag póilíos a dhul ag tógáil fuisce ar shochraideacha, ach an bhfeiceann tú an chaoi atá orthu anois. Chuartaigh siad istigh faoin gcorp ansin thiar an lá faoi dheireadh. Fhóbair gur thóg siad an corp anuas den bhord. Diabhal a gceapfainn féin go gcuirfí mórán ar fhear poitín nuair is cúrsaí sochraide é

→ dligh

Deir siad pínn ar bith airgid dhá bhfuil dlite ag S. M. — go ndéana Dia grásta air — go bhfuil dlíodóirí dhá éileamh anois, agus ar an gcóir chéanna, pínn ar bith dhá bhfuil dlite ag aon duine air, go bhfuil siad ag iarraidh fairnéis faoi roimh a leithide seo de lá. Dheamhan a fhios agam féin nach é Lá Fhéile Peadar is Pól é. Tá an áit le cantáil uileag más fíor. Is dochreidte an scéal nach bhfanfadh na hiníonachaí ann, ach tá sé ráite nach bhfuil aon luí acu leis, théis (tar éis) gur áit bhreá é

→ dlús

Shílfeá go bhfuil an-dlús ag dul le airgead an phortaigh i mbliana. Bhí sé ráite ar an bpáipéar a tháinig againne é a bheith íoctha roimh an cúigiú lá déag den mhí seo

→ dóighiúil

Tá S. seo thíos an-dóighiúil den domhan as an gcliobóig d'inín sin aige. Ní iarrfaidh sí a dhul amach go deo ag cuartaíocht! Ní thaobhódh sí damhsaí ar bhás an domhain! Maidir le fir, bhí sé chomh maith duit fuafíonach a shamhailt léithe le fir! Sin é ráite an athar. Ach aire dhuit a Sh! Níl sé seachtain fós ó chonaic mise istigh sa raithneach ansin thiar í le fear! Bíonn ciúin ciontach adeir siad

→ dólom

Tá siad bocht dólom anois le na cianta, ainneoin go bhfuil sé ráite go raibh fuíoll na bhfuíoll acu roimhe seo. Sin é an chaoi: thíos seal agus thuas seal

→ domhan

Tá an domhan mór ráite aige

→ Domhnach

Tá chaon cheann acu fabhtach: caora an fhómhair agus an cailín Domhnaigh. Ná bíodh aon phlé ag duine leo. 'Sé ráite na seandaoine é

→ doscúch

Comhairle duine doscúch a thug mise dhuit; agus tá sé ráite nach bhfuil comhairle ar bith a chinnfeadh uirthi. Bhí mise scaitheamh mar atá tusa anois, ag imeacht ar rothaí an tsaoil agus ag caitheamh a mbeadh agam. Chuile dhuine mór liom agus ag brú orm agus ag dul siar in mo bhéal a fhad is a bhí rud agam. Ach ar an dá luath is a bhfaca siad ag tabhairt uaim chor ar bith mé, d'imídís as mo bhealach do mo sheachaint. Tá a fhios agamsa é a dheartháir mo chroí. Fuair mé le léamh é, ní ag ceasacht ar Dhia é

→ droim

Tá sé ráite a mh'anam: 'sé moladh na mná óige an droim a bheith fliuch aici. Dar príosta muise, is beag acu atá molta anois mar sin, mar is duine sé nó seachráin acu a bhfuil a ndroim fliuch. Ní thabharfaidh siad an tsiocair dhóibh féin

→ duine

'Sé ráite na ndaoine nach raibh sé ann beag ná mór: gur ciontaíodh san éagóir é mar a ciontaíodh cuid mhaith leis

→ dún

'Siad a bhí ina dhá gcuid déag le chéile tamall, ach ina leaba sin, tá siad an-dúnta in aghaidh a chéile anois. Tá sé ráite ariamh nach mbíonn grá dhá mhéid nach dteagann fuath dhá réir

ráite (24)