snámh (45)
→
fágtha
Níl rud ar bith a bhíos chomh fágtha leis an duine scaití. Tá beithígh eile in ann snámh nó imeacht san aer, nó rud eicínt a mharú, ach dheamhan treoraíocht ar bith sa duine
+
→
fáideog
Tá rud eicínt ag snámh orm. Tá a mhaisce! Fáideog fhuar! Nár fheice Dia an t-ádh ort! Dhá mbeadh maith ionat, ní ansin a bheifeá, ní hea sin
TUILLEADH (1) ▼
Nuair a bhain mé a chuid balcaisí den ógánach sin aréir (gasúr), bhí sé ag snámh le fáideogaí fuara. Bhí siad ag titim as a chrioslaigh ina gcuasnógaí, de bharr a bheith dhá únfairt fhéin sa bhféar ar feadh an lae inné. Is colúil an rud iad. Ní thaitneoidís liom chor ar bith
Bhí chaon chláirseach de smugairle dhár chaith sé amach ar an teallach ansin an oíche cheana, chomh mór agus go bhféadfá a dhul ar snámh iontub.
→
cora
Báitheadh é sa gcora i sruth lán mhara. Scuab an sruth leis é, ach dhá mbeadh aon bhuille snámha aige, bhí leis.
→
corradh
Tá Baile Átha Cliath corradh ar shé scóir míle as Gaillimh. Meas tú cáide a bheadh seilmide maith storrúil ag snámh ann?
+
→
coigéal
D'éalaigh sé sa snámh uathub trasna an choigéilín farraige siúd ar dhíthrá.
TUILLEADH (1) ▼
Ara cén stró atá orthub a theacht trasna an choigéil, má bhíonn snámh ar bith acub. Agus nach bhfuil a fhios agat go maith nach gcuirfidh siad aon phóilí san áit mura mbí snámh aige. Déanfaidh muintir an oileáin cúis anois d'uireasa poitín ar chuma ar bith.
→
crinn
Is olc a chruthaigh sibhse nuair a bhí sibh fhéin agus bád R. ag crinneadh a chéile ar an mbord amach nár shnámh sibh amach os a gcionn agus iad a phlúchadh. Gheobhaidís rud le déanamh an uair sin í a thabhairt glan ar an mbuaí.
+
→
beo 1
Tá an cladach beo le mná rialta inniu ar snámh ann. Shíl mé nach raibh an oiread siúd acub uileag in Éirinn.
TUILLEADH (2) ▼
Tá an tuí seo beo le cruimhe. Airím ag snámh orm péin iad.
Chomh luath agus a tháinig siad isteach ó shnámh, tháinig siad aníos i mbun na duirlinge agus thosaigh dhá n-únfairt fhéin sa ngaineamh beo. Dheamhan snáth a bhí orthub ach an oiread leis an oíche a (ar) rugadh iad.
→
bruach
Chonaic mé toirt eicínt ag snámh ar bhruach na taoille agus shíl mé gur bairillle a bhí ann
→
buail ar
Ar thrá gainimh a buaileadh an loing, agus ní raibh aon ghair aici é a fhágáil, arae bhí an rabharta ag cúlú agus ní raibh a díol uisce snámha aici. Tharraing loing eile as í faoi dheireadh le graiféid mhóra
→
buille
"Chonaic sé chuige an curachán snámha, iomramh céad, agus gabháil dháréag, agus gan uirthi ach aon bhuille amháin" (as Céatach Mhag Fhinn Rí Éireann)
→
athraigh
Báite a bheas tú ar ball. Ní hé a athrú de chosúlacht atá ort agus an tóir atá ar shnámh agat
An tóchar sin a dhéanamh! Sin scéal a mbeadh fiannaíocht air murach gur casadh an bhó mhór sin timpeall. B'ait a thapaigh mé é! Bhí sé ina shuí thíos ar cholbha an Charracáinín théis a bheith ar snámh. Ag bailiú glaicín chuailleachaí thoir ar an Meathdhuirling a bhí mé fhéin. 'Lá breá é,' adeir sé … Bhain muid amach sa seanchas. 'Gaeilgeoir thú,' adeirimse. 'Ní hea,' adeir sé. 'Ag fámaireacht atá mé.' D'fhiafraigh sé ansin tuige na cuailleachaí. D'inis mé fhéin dhó. Ach le scéal gearr a dhéanamh dhó, chaintigh mé ar an tóchar, agus go raibh an talamh báite cheal a dhéanta. 'An 'speáinfeá dhom é,' adeir sé … — ní dhéanfaí go ceann fada é, agus bheadh a lán cainte agus scríbhneoireacht air
→
folláin
A Thiarna, a Thiarna, nach deacair a rá nach bhfuil an fear sin folláin? Fear ar bith a théas ar snámh geimhreadh agus samhradh chomh maith le chéile
→
fínigh
Tharraing sé amach daba muiceola agus dheamhan focal ar bith bréige a dhéanfas mé leat. Ba mhór an úis í! Bhí na cruimhe inti. Bhí go corpanta. Diabhal blas di siúd nach raibh seachtain fínithe. Chuir sé síos dá róstadh í, agus thosaigh sé dhá placadh, agus na cruimhe ag snámh ar fud an phláta. Déarfá go raibh coimpléasc aige sin! Ní fhéadfainn fhéin a bheith breathnú air! Chuirfinn mo liathachaí amach!
+
→
folc
Níl aon mhaith do dhuine snámh a bheith aige mura bhfuil sé in ann folcadh a dhéanamh air fhéin — a bheith in ann a dhul faoin uisce agus a chur suas ort féin le oibriú na gcos agus na sál (fc. folcshnámh)
TUILLEADH (1) ▼
Caithfidh mé a dhul síos agus folcadh beag a thabhairt dom fhéin. Is fadó an lá nár raibh mé ar snámh
→
fuar 2
Tá fáideogaí fuara ag snámh ort as an tuí sin. Coinnigh i leith nó go mbaine mé dhíot iad (fc. fáideog)
+
→
damhán
Tá an damhán alla ag snámh. Cuirfidh sé éadaí nua chugat — chítear an damhán alla ag snámh scaití. Deirtear an uair sin go gcuirfidh sé éadaí nua chuig duine
TUILLEADH (1) ▼
Éadaí nua riu! Breathnaigh suas ansin sna cúinní féint a bhfeicfeá aon damhán alla ag snámh iontu. 'Sé a chuirfeas na héadaí nua chugat. Tá tú astu dhá uireasa
Lá de na laethanta deannachtacha sin i dtús an Aibreáin a bhí ann: laethantaí na seanbhó. Bhí mé ag fódú súileog fhataí i ngarraí Mh. G. Ar éigean saoil a bhí mé in ann seasamh ar an iomaire idir dhá ráig. Shantaigh mé míle uair a dhul abhaile, ach déarfainn liom féin aríst nuair a d'fheicfinn fáfall beag triomaigh aige, go mbaininn scaitheamh eile amach. Tháinig P. anuas an bóithrín agus chuir sé cara chainte orm. 'Cá'il tú ag dul,' adeirim féin. 'Síos ar snámh,' adeir sé. Shíl mé féin gur ag déanamh grinn a bhí sé, gur chuala mé aríst ag dream a bhí síos ag an gcladach nárbh ea. Ní raibh sé seachtain ón lá sin go raibh sé i mBéal Átha na Sluaighe (sa ngealtlann)
D'fheicfeá deargadaol i chuile áit. Is minic a bhíos siad ag snámh ar an urlár ansin. Bíonn brat acu i móin freisin. Níl sé dhá lá fós ó chonaic mé maistín de dheargadaol ansin amuigh ar an mbóthar. Brúigh do chois air sin i chuile áit dhá bhfeice tú é. Is ceart é a mharú. Leis an Diabhal an deargadaol. Nach ndearna sé feall ar Mhac Dé! — creidtear seo. Buailtear cois air i gcónaí
Théis chomh galánta agus atá sí, bhí mé taobh thiar di ag an aifreann Dé Domhnaigh agus meas tú nach raibh páin de dhreancaid ag snámh uirthi
→
driog
Rug sé ansin orm in aice an ailt. 'Sé a raibh ann go bhfeicfeá lorg ann agus níor tháinig deoir fhola. Ach mura dtáinig, bhí pian ann. Timpeall is leathuair ina dhiaidh sin d'airigh mé na driogannaí cráite ag snámh suas thrí mo láimh — suas go gualainn, agus níor fhan mothú ná arann i gcrobh mo láimhe. Chuir mé fios ar an dochtúr de léim. Níor mhór dhom féin gur chuir. Dhá bhfágainn leathuair eile í adeir sé, bhí mo chnaipe déanta. Chaithfí an láimh a bhaint anuas ón ngualainn díom
+
Thug siad isteach an míol mór i ndiaidh na curaí nó go raibh sé istigh ionann is ar an talamh acu. Ar a dhul síos dóibh lá arna mhárach lena fheannadh agus leis an ola a bhaint as, nach raibh sé snáfa isteach faoin dubhlaoisc ansin thoir ag an aill. Níorbh fhéidir a thabhairt as
TUILLEADH (1) ▼
Is minic a chonaic mé na ballachaí ag snámh isteach faoin dubhlaoisc ansin agus mé ag breathnú orthu as seo. Tá faoi na huláin sin beo leo. Dhá mbeadh dorú agat, ba gearr a bheifeá ag marú strapa éisc ann …
Is dochreidte an scéal go mbeadh dubhshnámh an méid sin ag bád ar bith: dhá fhichead lá faoi uisce. Nach diabhlaí nach bplúchtar iad. Ach ní chreidfinn go mbeidís an t-achar sin ag dubhshnámh. Seachain théis an oiread seo dubhshnámh nach gcaitheann siad a dhul ag snámh. Ar ndóigh ar an gcaoi a bhfuil tusa ag caint sháraigh siad na faoitíní
→
duirling
Tá Tóchar na Duirlinge tachta aríst, agus an garraí báite. Shnámhfadh bád mór anois ann. Ní dhéanfaidh sé siúd aon mhaith go dté comhla taobh amuigh sa duirling
→
dán
"An té nach bhfuil a fhios aige le snámh, níl i ndán dó ach é a bháthadh" (seanfhocal) — "namhaid í an cheird gan í a fhoghlaim"; an té a rachas ag plé le rud chor ar bith, ba cheart dó fios a bheith aige lena dhéanamh, mar níl sé ach ag cur as dó féin mura mbeidh a fhios
→
díogha
Mise i mbannaí muis nach den díogha an cupán tae a bhí sí a ól. Bhí sé chomh buí le ór agus shnámhfadh an spúnóg ann, bhí sé chomh láidir sin. Ba bheag ab ionann é agus an scodalach tae agus coffee a bhíos againne. Tá sí siúd ag fáil tae as éadan as Sasana. Deile cé as a bhfaigheadh sí é
→
téigh ar
Ba snámhóir thar cionn é, ach bhí dul ag an bhfarraige air ina dhiaidh sin. Nach iomaí geábh mór a shnámh sé ariamh go ndéana Dia grásta air!