Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
daighean
ainmfhocal
fuaim: daingean iarthar na Gaillimhe; daighean (g séimhithe, ai ar fhuaim adh in Tadhg) ar an Achréidh
+
'Sé Baile an Daighin é má théann sé ann (leagan Achréidh) — is iontas é má théann sé ann; is diabhaltaí an rud é má théann sé ann
Ní rachaidh sé ar an aonach amárach leis an dá luchín siúd. 'Sé Baile an Daighin é má théann. Dheamhan chúig phunt a rachaidís
TUILLEADH (4) ▼
'Sé Baile an Daighin é má cheannaíonn sé clog eile. Nach bhfuil an teach aige treanach ar tigh F. cheana le cloig. Ach ní feasach dó, ach an oiread le duine, cén chóir chaite a chuirfeas sé ar a chuid airgid
'Sé Baile an Daighin é má dhéanann siad rud mar sin: a chuid féin a bhaint den duine bocht. Ní fhéadfaidís a dhéanamh. Nó dhá bhféadadh, is cneámhairí ar na hailt na dlíodóirí. Ar ndóigh ní dadaí eile iad
'Sé Baile an Daighin é más féidir leis éirí i mullach na ndaoine ar an gcóir sin. Bhfaighidh (gheobhaidh) sé maide dhá mheá féin fós, nó is mór atá mise ag dul amú. Ach bíodh a lear air féin. An té a dhéanas an t-olc, is maith an oidhe air a bhfaighidh sé féin dhe
'Sé Baile an Daighin é mura bhfuil tú in ann chúig chárta a imirt. An oiread céanna atá againn uileag, agus féachann muid lena n-imirt. Cén sórt amparán de dhuine thú féin thar is cearrbhach ar bith eile?

Féach freisin

daighean in iontrálacha eile (15)

 
Siod é an fear a bhfuil an chló stiúrtha aige ar a chlann iníon, agus nach mbéarfaidh cead dóibh corraí amach thar an tearsa (tairsigh) ó thitfeas oíche. Daighean mé gur aige atá an ceart freisin. Istigh is córa do chuile chailín óg a bheith san oíche.
 
Dhá choitianta dhá mbíonn sé i dteach an ósta muis, tá an saol ag féithiú leis. Daighean mise go bhfuil an oiread bruithshléacht ar a theach agus a bhí ariamh.
 
Rugadh uainín dhom anseo an bhliain cheana ar choraice dhubh na bliana. Ba é an chéad uan óg sa tír é. Ní fhaca tú in do shaol ariamh aon díthreabhach a bhí chomh meirbh leis. Daighean mé gur shrian sé thríd ina dhiaidh sin, dhá dhonacht dhá raibh an uair.
 
beo 2
Ná feicimse ar mo shráid aríst é le mo bheo ná mo mharbh, nó daighean mé má fheiceann, go n-íocfaidh sé ann.
 
Is suarach an éadáil fáiteall na farraige anois. Dheamhan breac ann. Tá siad tarlaithe leo ag na trólars. Ar ndóigh d'fheicinnse fadó nuair a théadh muid amach ar meath go mba geall le dóirthe a bhíodh sé ansin amuigh (iasc). Ach níl a shúil anois ann. Daighean é
 
Ba cheart duit breathnú i ndiaidh na coise sin. Tá tú dhá buachailleacht rófhada. Is ceart di a bheith cneasaithe feasta, ach daighean cosúlacht fós uirthi. Téirigh ag an dochtúr léithe. Is maith í an fhoighid ach is olc í an fhaillí
 
Is deacair le na harraingeachaí sin dealú amach le creatlachaí duine. Is minic a bhain siad mí asamsa. Daighean mé go mbaineadh. Agus níl aon leigheas ó fhlaithis go talamh orthu, ach cead acu a seal a thabhairt
 
Nó go ndéana Dia dearmad dó, daighean sluasaid a gheobhas sé uaimse aríst ná cuid de shluasaid. Is dathúil an scéal é, an feac a bhriseadh inti, agus gan fad méire ag gabháil liom ach í
 
Tá ceann beag ag N. agus ní dhéanann sé suaimhneas ar bith ach ag diúgaireacht leis i gcónaí. Dar brí an leabhair, chuirfeadh sé carghas ort ag breathnú air. Dheamhan suim ar bith aici féin ann. Dúirt mise léithe é a thabhairt siar go bhfeicfeadh an dochtúr é. 'Dheamhan dochtúr muis,' adeir sí, 'ná cuid de dhochtúir. Bíodh sé ag diúgaireacht leis ansin agus a chead sin aige. Nuair a thogrós sé stopadh, stopfaidh sé. Níl cheal ar bith air. Daighean páiste sa tír a fuair a aire sin; ach aon mhaith amháin dom é.' Dheamhan cás ar bith aici ann. 'Sí nach bhfuil an scrupall inti. Shílfeá gurb é an chaoi a mbeadh sí gothúil go bhfaigheadh aon duine caidéis don pháiste, agus níl aon duine dhá bhfeicfeadh é nach gcaithfeadh caidéis eicínt a fháil dó. Scrúdfadh a chuid diúgaireachta na clocha glasa — scrúdfadh sin
 
dona
Agus goideadh an corrán uait! Dona go leor a tháilliúir. Daighean neart air!
 
dream
Daighean (deamhan) mé go bhfuil siad chomh maith le dream ar bith eile le bhóta a thabhairt dóibh
 
Is dóigh go bhfuil dualgais an tsagairt íoctha agatsa. Caithfidh tusa a n-íoc go pointeáilte. Is máistir scoile thú. Daighean (dheamhan) ar íoc mise fós daofa
 
Daighean (dheamhan, diabhal) mé gur ag dul chun míshlaicht atá sí. Níl ainnis ar bith anois inti, té (cé) go raibh sí maith go leor agus í ina girsigh
+
Tá sé ag báisteach go daighean inniu
TUILLEADH (1) ▼
Bhí sé ag báisteach go daighean orm ag teacht aniar. Báitheadh go craiceann mé