dea-uair
—ainmfhocal
—
uair a bheadh go breá, tirim, cóiriúil nó freagrach.
+–
Fáilte an diabhail roimpi (feamainn dearg). Níor tháinig sí le dea-uair ariamh
Le neart dea-uaire atá an chlagarnaíl sin ag na cladaí. Deile!
TUILLEADH (1) ▼
Níor mhinic le tús Bealtaine a theacht ina dhea-uair
Féach freisin
→
uair
dea-uair in iontrálacha eile (15)
→
ainm
Ní fhéadfadh sé aon dea-chríoch a bheith air, tús na breithe ag Mac Dé, agus a liachtaí uair a bhfuil a ainm tugtha síos le chuile mhí-ádh.
→
imigh
Cén uair a chonaic tú drochdhuine ag imeacht. Nach é an dea-dhuine a imíos i gcónaí — 'sé an dea-dhuine a fhaigheas bás i gcónaí in áit an drochdhuine
→
feasta
Uair ar bith feasta dhá gcasfaidh sé leat, ná breathnaigh sa taobh a mbeidh sé. Ní dea-ailím ar bith é sin
→
dea-ana
B'fhéidir go bhfaightheá dea-ana anois. Caithfidh cothromacan síne na haimsire a theacht uair eicínt. Ba mhór ab fhiú dhá n-éiríodh sé as an doininnse hé bí é.
Tuilleadh diabhail aici anois. Sin cothromacan síne na huaire. Ní raibh sí féin ina dea-cheann don tseanbhean a bhí sa teach sin roimpi
Is dea-dhíolaí é anois le gairid. Fadó ní íocfadh sé tada. Bhíodh a raibh de lucht siopaí anseo thoir roimhe chuile uair dhá dtéadh sé soir ag fuagairt fiacha air, ach ba bheag an mhaith dóibh sin.
Déarfá nach bhfuil aon dea-ghealladh faoin aimsir pé acu sin é. Diabhal a dtaitníonn na léasáin sin ó dheas liom. Ní fhaca mé ariamh iad nach ag cothú na huaire móire a bheidís
Cén uair a chonaic muide dea-iompar faoi. Dheamhan é ariamh. Ag troid agus ag bruíon a chonaic muide é ó chuaigh banlámh de chóta air
Ní dea-shamhradh ar bith é an méid atá caite dhó, ach b'fhéidir go dtiocfadh uair bhreá fós
Na daoine maithe — diúltaí muide dhóibh agus fuagraímid dea-chomharsanacht orthu — a thug a bhean sin leo. Ba in í an chaint a bhí ag dul thart ar aon nós. Ar ndóigh chaon darna duine dhá n-imíodh an uair sin fuadach as a bhíodh air, má b'fhíor. Is beag an fuadach as atá anois ann. Má imíonn an duine, tá sé imithe agus sin é a bhfuil ina thimpeall. Diabhal mé go gcuirfidís thar bharr do chéille thú fadó, dá ngéilltheá dóibh, agus tá daoine ann fós féin adéarfadh leat é
→
déantús
An té nach bhfuil déanamh na maitheasa ann, is beag an ghnaithe atá aige ansiúd. Siúd é an áit a mbeidh a fhios cé hé searrach na dea-lárach. Dheamhan triúr ar do bhaile a sheasfadh ann uair an chloig
→
díleá
Chuala mé go minic go raibh geis ar an gcnocán sin: go raibh sé síúil. Deir chuile dhuine go raibh rudaí dhá fheiceáil ann. Ach ní raibh géilliúint ar bith aigesean do chúrsaí den tsórt sin. Bhí rachmall an airgid air, agus chaith sé ina cheann teach nua a dhéanamh. Ní bheadh aon shásamh aige ann go ndéanfadh sé ar an gcnocán sin é, théis go raibh chuile dhuine ag cur aithne air gan drannadh leis. Más é an tAthair M. féin é — 'sé a bhí anseo an uair sin — chuala mé gur dhúirt sé leis go mbeadh sé in aiféala mura bhfágadh sé an cnocán agus a raibh ann lena n-anó féin. Ach ní raibh aon chomhairleachan ina chionn ó chuirfeadh sé roimhe rud a dhéanamh. Bhí sé chomh dána le múille. Réab sé an cnocán as a lúdrachaí ar aon nós, agus rinne sé an teach. Tá sé fuar folamh ansin ó shin, mar a fheiceas tú féin é. Dheamhan duine a chónaigh ariamh ann sílim. Maraíodh an mac shul má bhí sé déanta. Sách fánach a maraíodh é freisin. Ord a thit den scafall air. Buaileadh síos an iníon agus chaill sé an domhnaíocht airgid léithe, ach ní dhearna sí aon mhaith ariamh. Thit binn an tí go talamh shul má bhí sé réidh. Shílfeá go mba in é a dhóthain de thaispeánadh, ach chuaigh sé ina éadan as dúshlán in athuair. Ní fhaca sé an chloch spideoige ariamh air. Bhí sé ag déanamh créafóige. Ón lá ar thosaigh sé ag orlaíocht ar an gcnocán sin — shílfeá gur beith a bhí air é — níor fhan rud istigh ná amuigh aige nár tháinig an díleá air. D'imigh a raibh aige agus ar chruinnigh sé go crua — d'imigh sé ina ghlae ghlas. B'éigean don bhean agus don chuid eile den chlainn lascadh leo as ar fad sa deireadh. Bhí an díleá ar a gcuid os comhair a dhá súil. Níl a fhios agam an raibh an oiread acu agus a thug go G. iad. Má bhí, dheamhan tada leis é. Níl duine ar a shliocht inniu; i gcruthúnas nach ceart d'aon duine a dhul ag cur araoid ar an slua sí — diúltaí muide dhóibh agus fuagraímid dea-chomharsanacht orthu!
→
dúchan
Ná bac thusa le uair ar bith a bhfeicfidh tú an dúchan trom sin i mbéal na gealaí nua. Níl aon dea-uair fós air