Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: téigh siar ar

Nualitriú Bunlitriú

téigh siar ar

—

+–

Níl aon-dhul siar air anois = caithfear seasamh leis an margadh nó leis an gconnradh

Má's ag iarraidh a dhul siar ar t'fhocal atá tú, níl aon-ghoir agad air. Tá fiainisí agam-sa

TUILLEADH (5) ▼

Níl aon-dhul siar aige ar an margadh. Chuir sé éirnis innte

Dhá mbeadh a dhul siar agam ar m'fhocal anois, d'fhágfainn annsin í, ach bheadh sé mór agam é sin a dhéanamh, agus é dhá choinneál dom ó mhaidin

Is rud é an pósadh ó a dhéanfas tú é, nach bhfuil aon-dhul siar air. Mar sin bí ar t'áirdeall féin.

Níor ghoin m'aire mé nó nach raibh aon-dhul siar agam ar an scéal. Bhí sé mall an uair sin arsa tusa. Ach ní imreochar orm cho h-éascaidh aríst le congnamh Dé

Dhá mbeadh a dhul siar agam air, ní cheannóchainn chor ar bith í, ach caithfidh mé a theacht léithe anois

Féach freisin

→ ar

→ siar

téigh siar ar in iontrálacha eile (50+)

→ farasbarr

An gcuimhníonn tú ar an lá Nollag a raibh muid ag ól thoir tigh Ph. Sh.? Tháinig M. P. Th. isteach agus d'ól sé buidéal pórtair. Chuaigh an láimh síos san mbrollach, agus go deimhin tháinig sí aníos [le] sparán a raibh ceangal air! D'ionntaigh sé a chúl linn gur thug sé an t-airgead aníos as, agus gur chuir sé taisce aríst ar an sparán faoin gcích. An dara buidéal a d'ól sé, chuaigh sé siar san sáinn siúd ar chúla an tsiopa leis an sparán a bhaint aníos aríst. Le earasbár a chur ar an gcuibhiúlacht. Deile? = chuaigh sé ar cúlráid i riocht agus go mbeadh cuibhiúlacht ní b'fhearr aige le luach na dí a fháil

→ fearacht

Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó leigfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maoidheachtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl in a dheidh sin

→ feithideach

Chuaigh an feithideach is aistí dhár leag mé súil ariamh air isteach faoi bhruach in íochtar Gharraí an Chladaigh an lá faoi dheireadh. Péist a bhí ann agus feirí siar uiliog air. Bhí sé fad crobh na láimhe. Thíos leis an ngaineamh ruadh a thaithíos sé, pérbith cén sórt feithideach é

→ feáin

Níl fí ná feáin air ó mhaidin ach ag dul Gaillimh bog te más fíor dó fhéin. Sé an chloch is faide siar ar a pháidrín é muis! Ní chorródh fear agus píce as an gclúid siúd anois é. Tá a chuid Gaillimh ar iarraidh

→ focal

Dhá seasadh sé seo thíos ar a fhocal, chaithfinn J. san gcúirt. Dúirt sé seo thíos liom gur dhúirt J. leis fhéin … ach ní mhionnódh sé in a dheidh sin é. Chuaigh sé siar san gcaint

→ fáinneog

An bus a chuaigh siar an oíche cheana — bus nua — tá an fháinneóig atá uirre dhá leithead na mbusannaí eile sin. Ní mór di siúd bóthar ar chaoi ar bith.

→ féarach

M'anam go bhfeicfidh tú nach mbeidh B. tada siar leis. Íocfaidh duine eicínt an féarach. Airgead na n-óinseach, adeir siad, a choinníos bróga ar bhean an phíobaire. Má chuaigh sí sin faoi chostas óil, bainfidh sí siar as duine eicínt eile é. Beidh sí gnóiteach leis, creid mise dhuit ann

→ féar

Seo! Tá muid sách fada ar an gcocaireacht seo. Más leat a tabhairt dom, tá sé in am agad fios a bheith agad air feasta. Tán ghrian ag dul siar agus gan an féar dhá shábháil

TUILLEADH (1) ▼

Níl ag Nóra se'againne anois ach bliain eile le dhul isteach ar an "Preparatory" (Examination). Agus níl sí ag breathnú ar leabhar ná ar pháipéar. Tán ghrian ag dul siar agus gan an féar dhá shábháilt

→ fianaise

An té adúirt léithe é sin, ba í fiainise ghiolla na bréige a bhí aige. Níor thaobhuigh mise siar an teach sin, ná an baile fhéin, le tuilleadh agus dhá bhliain. Cén diabhal a chasfadh mise siar ann. Dhá mbeadh mo ghnatha féin ann — ní áirím nach raibh — ba roighin uaim a dhul ann, mar is beag a bhí mo thaithí ariamh san áit chéanna. Níl ríochan ar bith le cuid de na daoine. Chumfaidís rud ar bith.

→ fáiteall

Bhí fátall lae ann sul ar imigheamar, ach bhí sé in a oíche orainn ag dul siar ag abhainn an Ch. = rud beag lae, ní raibh sé ó sholas ar fad

→ féithigh

Ag dul siar díreach a bhí sí ar ball, ach tá sí ag féithiú isteach go hÁrainn anois. (bád).

→ feothan

Ní raibh baol ar bith ar na hoícheanntaí eile a bheith cho dona léithe maran ag dul chun feothain atá sí. Tá an ghealach an-scanruithe, agus í caite ar cúl a cinn siar adtuaidh

→ folach 2

Chuaigh sé siar agus gan falach bríste ná hata air = bhí an hata stróiche nó b'fhéidir caillte aige, agus an bríste in a liobair

→ fuis

Sílim nach gcuireann an sagart fuis ná fais air, ón uair sin fadó nach dtiúrfadh sé a thuarastal dó. Chonnaic mé ag dul thairis siar é an lá cheana, agus níor chuir siad aon-araoid ar a chéile

→ fáscadh

Mara gcuire tú fáisceadh faoi isteach beidh an carr ag dul siar ar a sháil chuile phuinnte. Céard a choinneós aniar é?

TUILLEADH (1) ▼

Chuaigh sé siar sna fáscaí anocht. Bhí forú air, hébrí cá raibh sé ag dul

→ fiacail

Ná bíodh imní ar bith air nach bhfuil na fiacla curha go maith aice ar chaoi ar bith. Nuair a bhínnse ag dul siar ar an gC. fadó ar cuairt, bhí sí in a sean-chailín óg an uair sin

→ froc

Chuaigh W. D. siar. An frac nó báinín a bhí air?

→ fréamh

Tá inín le P. Th. ag dul ag pósadh i mB. Sin fréimh eile amuigh aige. Theastuigh an fhréimh sin uaidh. Ní raibh teach cuart ar bith soir aige, th'éis go raibh neart aca siar aige = go ndaingneódh sé é fhéin le pósadh na hiníne

→ dealaigh

Chaithfeadh sé gur ghearr dealuighthe léithe í. 'Sí a chonnaic mé ag dul siar agus mé ag te[acht] aníos an[...]. Nach gearr an mhoill a rinne sí. Ach cé'n mheanmna a chas aniar chor ar bith í?

→ dia 2

M'anam go bhfuil an Aoine in aghaidh na seachtaine agadsa ar chaoi ar bith. Tá tú ag dul siar anois le do leath-ghine buí a tharraint. = sean-phinsinéara ag dul i gcoinne an phinsean

→ diaidh

Tá drugal an mhíádha air a dhul siar anois ins an áit a bhfuil sé ag dul: tigh na deirbhshíre. Feacha an chaoi a bhfuil cois indiaidh na cois' eile aige. Choinneochadh adhastar sneachta as anois é. Ní bhíonn grásta ar bith aige a theacht anoir thar cheann an bhóithrín chor ar bith … aisteamhlacht. 'D'eile?

TUILLEADH (2) ▼

Bhí sé ag dul siar indiaidh a thónach ariamh ariamh nó gur tháinic sé salach ar an mbuirdín a raibh na piontaí againn, agus chuir sé in aer é. Mo léan géar níor thairg sé deoch eile a thabhairt duinn in a n-omós, ná na gloineadhachaí a íoc le bean an ósta. Bhí sé spleadhach go leor, ach ba i ngan-fhios dhá phóca sin

Chonnaic mé carr ag dul siar indiu agus gan duine ar bith in a dhiaidh mara raibh duine eicínt in a chodladh istigh ins an mbosca

→ diogáil

Diabhal mé mara mbeidh bean anois ach ag dul siar cho fada leis an siopa ag iarraidh únsa tobac, go mbeidh sí cho gíogáilte agus a bheadh an bhean a bheadh ag dul amach dhá pósadh roimhe seo. Is beag is ionann é. An iomarca díomhaontais atá ar mhná an tsaoghail. Níl blas ar a n-aire ach a bheith in a gcuaillí annsin ó mhaidin go faoithin dhá ndéanamh féin suas. Deirimse leat dá mbaintí siar asta é mar bhaintí roimhe seo go (gur) beag de'n cheird sin a bheadh orra

TUILLEADH (3) ▼

Ní choinneochadh a dtáinig ariamh na cearca céadna giogáilte. Is mór an chéim iad. Ní túisce galra cleiteach dhaob (díob) ná orra aríst. Agus bíonn siad i bhfastós indriseachaí agus ins na crígheannaí sin siar 'chuile ré soluis. Dheamhan mo chos-sa a bhacas leo chor ar bith anois: cead aca fanacht gan díogáil. Chiapfaidís an té a thiubharfadh áird orra

Chonnaic mé an saighdiúirín seo thoir ag M. ag dul siar indiu agus é cho gíogáilte le eireoig. 'Sé a shaoghal atá ann. Ó thosuigh an "Local" (L.S.F) tá daoine ag imeacht gíogáilte deirimse leat. Feicim na cultacha ag imeacht ar dhaoine anois, nach(ar) facthas amach as an luaith ariamh

Bhí sé gíogáilte ag dul siar adeir tú … Tiubharfaidh S. Ph. Ph. gíogáil air deirimse leat má bheireann sé siar thar Árd na gC. air. Sin é an buachaill aige. Ach ní bhaileochaidh sé Árd na gC. Tá a fhios aige féin go maith céard atá thiar roimhe. Diabhal cos an fhir thiar nach ngiorróchadh leis, dhá bhfuigheadh sé leigean ar bith air

→ dligh

Sin sochraide muis a bhí glighte (dlighte) dhomsa ach dheamhan smid a chuala mé faoi go raibh sé i dtalamh, ná cuid de smid. Chonnaic mé M. ag dul siar an lá sin ach shíl mé gur ócáide eicínteacht eile a bhí air. Shílfeá go gcainteochadh sé air liom, agus a fhiosacht dó go raibh sí dlighte dhomsa cho maith leis. D'fhéadfainn scilling altóra a chur leis, mara bhféadainn féin sciorradh ann. Ach tá M. sin in a phúca

→ docht 1

'Sé'n chaoi a raibh sé ag dul domsa docht a bheith orm. Bhí a mh'anam in imeacht trí nó ceathair de laetheanta. Chuaidh mé siar ag an dochtúr, ach 'ar ndú', ba déanamh mo ghearáin le giolla gan truaighe é. Cé'n brigh ach bhí leisce orm a dhul ag caint faoi le aonduine. Diabhal easna dhó (dhe) nachar tháinig uaidh féin sa deireadh

→ doicheall

Nach diabhaltaí an doicheall a bhíos uirre i gcomhnuí thar agus duine ar bith eile. Níl aon-duine ins an tír nach gcuirfidh aighneas lághach ar an mbóthar ort, ach caithfidh sí i gcomhnuí a bheith in a duine innte féin. An uair a bhíos fonn lághaigheachta uirre bheadh sí ag dul siar in do bhéal, ach ar an toirt boise aríst bheadh stainc uirre. Is diabhlaí an chaoi a mbíonn cuid de na daoine

TUILLEADH (2) ▼

Feicfidh tú mise ag dul go dtí leac an doichill anocht: siar tigh S. Mh. Caithfidh mé leath-mhaide rámha a iarraidh air, faghaim é nó ná faghaim. Is dóigh nach bhfuighidh. Briseadh maide orainn an lá faoi dheireadh a raibh muid amuigh

Leac an doichill! Má tá tú dhá tóruigheacht, teirigh siar ar bhaile na C. D. Sin é an áit a bhfuil sí. Níl dhá theallach ar bith ann ag caint lena chéile. Diabhal focal bréige ann. Tabhair gearradh éadain anois suas dóibh thú féin go bhfeicidh tú an bhfuil. Nach hé an té a phósfadh isteach in a lár a bheadh i ladhar an chasúir? 'Sé a bheadh ar leac an doichill ar chaoi ar bith

→ doiligh

In aghaidh a chos a tugadh siar ann é. Ag dul isteach ins an séipéal féin bhí sé ag loiceadh, agus b'éigin do thriúr a chur isteach do'n bhuidheachas. Ach le chuile chamánuidhe phós sé í, agus dar príosta ó'n lá ar phós, bhí rith an tsonais air th'éis go mb'fhurasta cur chuige roimhe sin. Sin é é. Níl a fhios agad an rud is doilighe leat nach hé do leas é

→ dos

Dhá bhfeictheá na putachaí sin ag A. indiu, ag caitheamh liodáin le chéile, thíos ingarrdha na C. Tá dhá dhos mhóra thíos le claidhe ann, agus chuaidh duine aca is 'chaon cheann, agus níor fhága siad liodán thuas ar a gcorp nachar thug siad abhaile leo. Bhí bean an phóilí ag dul siar an bóthar ag spaisteóireacht di féin, agus chaith siad foracún aca léithe freisin

→ doscúch

Comhairle duine doscúdhach a thug mise dhuit; agus tá sé ráidhte nach bhfuil comhairle ar bith a chinnfeadh uirre. Bhí mise scathamh mar atá tusa anois, ag imeacht ar rothaí an tsaoghail agus ag caitheamh a mbeadh agam. Chuile dhuine mór liom agus ag brughadh orm agus ag dul siar in mo bhéal, a fhad agus a bhí rud agam. Ach ar an dá luath agus a bhfaca siad ag tabhairt uaim chor ar bith mé, d'imighidís as mo bhealach do mo sheachaint. Tá a fhios agamsa é a dhearbhráthair mo chroidhe. Fuair mé le léigheamh é, ní ag ceasacht ar Dhia é

TUILLEADH (1) ▼

Tá an sagart sin sáthach doscudhach le 'chuile dhuine ach leis an té atá ag tabhairt síneadh láimhe dhó go h-acht agus go h-áirid. Mo léan géar tá saint ins an airgead aige mar atá aca ar fad. Iad sin siar a bhíos ag caitheamh aige 'chuile lá ins an tseachtain cuirfidh mé mo rogha geall leat go bhféadfaidh siad damhsaí a bheith aca chuile uair a thogróchas siad é, agus nach mbacfar iad. Má bactar ní póilidhe ná sagart a dhéanfas é

→ drantán

Shílfeá go bhfuil drántán ceoil in áit eicínt siar annseo. Ní féidir gur ag dul ag damhsa ar an mbóthar a bheidís aríst, th'éis gur dhíbir an sagart as iad 'san oíche Dé Domhnaigh seo (gha)bh thart

→ driúillín

Creid mé dhuit ann go mba báisteach í. Bhí mé ag breathnú amach ar an abhainn, agus níl aon-driúillín dhá raibh sí a chur ar an uisce nach raibh cho mór le turnapa. Ní raibh achar ar bith go raibh na srathachaí siúd sceithte. Dheamhan claochmú a tháinig uirre go ndeacha muid a chodladh. D'eirigh mé maidin lá'r na bháireach agus mo sháith iongantais [orm]. Bhí loch ann nach raibh ann ag dul a chodladh dhom: an turloch mór siúd siar ó'n teach.

TUILLEADH (1) ▼

Chuaigh mé fiche uair ag scaoileadh cnaipe ó mhaidin agus gan mé ag déanamh ach driúillíní in a dheidh sin. Is mise an "jug" mór fada agus an bainne i bhfad siar ar chaoi ar bith inniu /

→ drochoineach

Má ghníonn tú droch-eineach ort fhéin, thú fhéin a bhéas siar leis. Sén chaoi a bhfuil sé againn san teach seo chuile dhuine ag placadh leis ar a mhine ghéire, agus an té a bhéas ar deireadh bíodh

→ droim

Bhí sé ag dul siar ann bog te nó gur dhubhairt M. B. leis ag séideadh faoi, nach raibh de spré aice ach fiche punt. Shílfeá go raibh thob ann agus thob as aige annsin, ach ní maith gur chreid sé é in a dheidh sin. Ach casadh M. in a bhealach ag ceann an bhóithrín agus dubhairt sé leis go raibh mac S. Th. Sh. ann an oíche roimhe sin, agus mara bhfuair sé í, go bhfuair sé ugach maith. Chuir sé sin dhá dhruim ar fad é i gceann 'chaon tsórt

→ droimeannach

Tá an gamhain druimfhionnach sin ag M. imighthe aríst. A cheann finne ní choinneochaidh é siúd anois, ach ag dul siar 'san áit ar ceannuigheadh as é

→ drámh

Ní rachainn siar ann ar mhámh ná ar dhrámh. Nach mé a shíleas tú a bheith conórach. Níor thug mise conórtas de'n tsórt sin abhaile liom

→ dualgas

D'eile céard a dhéanfadh sé. Thug sé é sin de dhualgas leis. M. C. a bhí annsin thoir, sheas sé oíche i mB. th'éis aonach na Faithche. Chreidim go raibh a dhóthain ólta aige, agus é ro-mhí-chuíbheamhail lena chuid airgid. Bhí athair an ghearrbhodaigh sin anois istigh ann. Chuaidh sé amach. D'eirigh an fear amach de'n mhóinín bán taobh thiar de tigh S. Th. E. agus M. C. ag dul siar ann. Thug sé snaoim de mhaide dhó, agus níor fhága sé pighinn ruadh ag gabhail leis. Níl baoghal ar bith nach hé a bhí ann

→ dubhadh

Chuaigh dubhadh na mbóthar de thincéaraí siar trathnóna. Ag tarraint ar an rása caithfidh sé. Is beag an baol orra a leigint thar a gcluasa mo léan

→ déidín

Thiubharfainn an leabhar go raibh déidín tuithte ag an luadhán cuit seo agam an oíche faoi dheire. Bhí plaic in a bhéal agus gan í ag dul siar ná aniar, agus é ag cínnt air a caitheamh amach ná a bhéal a oscailt len a caitheamh amach. Bhí sé ag sníomh agus ag lúbadh agus a dhrioball in a bhior aige, gan mothú ar bith. Hébrí cé'n sórt ualach a bhí air chuir sé dhó (dhe) ins an deire é. Dhá n-imigheadh sé féin, is beag an chaitheamh in a dhiaidh a bheadh againn: is beag é a mhaith ná a mhaoin. Má tá eallach ar bith fairsing timcheall an tighe seo, is cuit iad. Bhainfidís an greim amach as do bhéal

→ díbheirgeach

Tá dream Mh. seo an-díbheirgeach i gcomhnuí. Níl sé mórán le mí ó shoin — an bhfuil — ó leagadh na claidhtheachaí annseo thiar. Thug T. Ch. píosa cainte do'n tsáirsint an uair sin, agus dubhairt sé go raibh sé ar cuairt tigh Mh. agus nar chorruigh sé as go dtí an dó dhéag agus nar casadh aon-duine ar an mbóthar dó ach mise agus P. Bh., agus gur siar a bhí a (ar) n-aghaidh. Mo léan géar bhí na póilíos istigh agam annseo in a dteine bhruithte, agus chuaidh siad go bog agus go cruadh orm ag fiafruighe dhíom cá raibh mé ag dul. Choinnigh mé féin ag nathuidheacht leo, agus níor leig mé amach tada go raibh siad i bpiolóid cheart agam. Is annsin adubhairt mé gur ag fanacht taobh amuigh a bhí mé le N. go dteagadh sí amach as tigh Mh. Bh. Bh. Bhí a fhios ag T. Ch. go raibh sí istigh ann cho maith liomsa atá pósta aice, ach dar leis féin go gcuirfeadh sé in adhastar an anró mé in a dheidh sin. Agus an bhfeiceann tú an t-agús a chuir sé ann: go raibh a (ar) n-aghaidh siar, arae mara dteigheadh sé ag déanamh bréag ní raibh aon-ghoir aige a rádh go rabh muid ag dul siar. Níor chuir mise luach leithphighne as do'n fhear chroidhe ariamh ach tá an aicís aige dhom in a dheidh sin faoi nach bhótálfainn dá dhreám

→ díocas

Ach a mbeiridh sé siar ar an áit dheacair agus ar an dearg-laoch rachaidh mise faoi dhuit go mbainfidh sin an díocas dó (de). Tá sé réidh go leor ag sleaghdóir carra mhóna a chur aníos in áit éascaidh ach is é an dearg-laoch agus "an fheoil chapaill" atá indan fear a chur ar a mhiotal. Chonnaic mise ins an bportach se'againn féin anuiridh é