Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: téigh siar ar

Nualitriú Bunlitriú

téigh siar ar

—

+–

Níl aon dhul siar air anois — caithfear seasamh leis an margadh nó leis an gconradh

Más ag iarraidh a dhul siar ar t'fhocal atá tú, níl aon ghair agat air. Tá fianaisí agamsa

TUILLEADH (5) ▼

Níl aon dhul siar aige ar an margadh. Chuir sé éirnis inti

Dhá mbeadh a dhul siar agam ar m'fhocal anois, d'fhágfainn ansin í, ach bheadh sé mór agam é sin a dhéanamh agus é dhá choinneáil dom ó mhaidin

Is rud é an pósadh ó dhéanfas tú é, nach bhfuil aon dhul siar air. Mar sin, bí ar t'airdeall féin

Níor ghoin m'aire mé nó nach raibh aon dhul siar agam ar an scéal. Bhí sé mall an uair sin arsa tusa. Ach ní imreofar orm chomh héasca aríst le cúnamh Dé

Dhá mbeadh a dhul siar agam air, ní cheannóinn chor ar bith í, ach caithfidh mé a theacht léithe anois

Féach freisin

→ ar

→ siar

téigh siar ar in iontrálacha eile (50+)

→ farasbarr

An gcuimhníonn tú ar an Lá Nollag a raibh muid ag ól thoir tigh Ph. Sh.? Tháinig M. P. Th. isteach agus d'ól sé buidéal pórtair. Chuaigh an láimh síos sa mbrollach, agus go deimhin tháinig sí aníos (le) sparán a raibh ceangal air! D'iontaigh sé a chúl linn gur thug sé an t-airgead aníos as agus gur chuir sé taisce aríst ar an sparán faoin gcích. An dara buidéal a d'ól sé, chuaigh sé siar sa sáinn siúd ar chúla an tsiopa leis an sparán a bhaint aníos aríst. Le earasbarr a chur ar an gcuibhiúlacht. Deile? — chuaigh sé ar cúlráid i riocht is go mbeadh cuibhiúlacht ní b'fhearr aige le luach na dí a fháil

→ fearacht

Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó ligfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maíochtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl ina dhiaidh sin

→ feithideach

Chuaigh an feithideach is aistí dhár leag mé súil ariamh air isteach faoi bhruach in íochtar Gharraí an Chladaigh an lá faoi dheireadh. Péist a bhí ann agus feirí siar uileag air. Bhí sé fad crobh na láimhe. Thíos leis an ngaineamh rua a thaithíos sé, pé ar bith cén sórt feithideach é

→ feáin

Níl fí ná feáin air ó mhaidin ach ag dul Gaillimh bog te más fíor dó fhéin. 'Sé an chloch is faide siar ar a phaidrín é muis! Ní chorródh fear agus píce as an gclúid siúd anois é. Tá a chuid Gaillimh ar iarraidh

→ focal

Dhá seasadh sé seo thíos ar a fhocal, chaithfinn J. sa gcúirt. Dúirt sé seo thíos liom gur dhúirt J. leis fhéin … ach ní mhionnódh sé ina dhiaidh sin é. Chuaigh sé siar sa gcaint

→ fáinneog

An bus a chuaigh siar an oíche cheana — bus nua — tá an fháinneoig atá uirthi dhá leithead na mbusannaí eile sin. Ní mór di siúd bóthar ar chaoi ar bith.

→ féarach

M'anam go bhfeicfidh tú nach mbeidh B. tada siar leis. Íocfaidh duine eicínt an féarach. Airgead na n-óinseach, adeir siad, a choinníos bróga ar bhean an phíobaire. Má chuaigh sí sin faoi chostas óil, bainfidh sí siar as duine eicínt eile é. Beidh sí gnóiteach leis, creid mise dhuit ann

→ féar

Seo! Tá muid sách fada ar an gcocaireacht seo. Más leat a tabhairt dom, tá sé in am agat fios a bheith agat air feasta. Tá an ghrian ag dul siar agus gan an féar dhá shábháil

TUILLEADH (1) ▼

Níl ag Nóra s'againne anois ach bliain eile le dhul isteach ar an Preparatory(Examination). Agus níl sí ag breathnú ar leabhar ná ar pháipéar. Tá an ghrian ag dul siar agus gan an féar dhá shábháilt

→ caomhúint

Chuaigh fear thart anseo an bhliain cheana agus é gléasta mar a bheadh tincéara ann. Ar a chaomhúint a bhí sé i ngeall ar bhean bhocht eicínt a robáil agus a mharú thart síos. Dheamhan duine beo nach gcuirfeadh sé dalladh púicín air. Siar faoi Chonamara in áit eicínt a rugthas air as a dheireadh agus cuireadh príosúntacht lena ló air. Má cuireadh fhéin, ba mhaith an oidhe sin air, ná ar aon duine eile a dhéanfadh a leithide de chleas.

→ corradh

Tá sé corradh ar leathchéad míle as seo don Ch. agus shiúil mo sheanmháthair chuile mhíle coisméig dhe ina cosa boinn! Siar go gceadaíodh sí cailleach luibheannaí a chuaigh sí. Is beag a dhéanfadh anois é. Dheamhan aon duine!"

→ bealach

Tá a theach ar shúil an bhóthair agus níl fear bóthair ná bealaigh dhá dtéann soir ná siar nach aige istigh atá.

→ críoch

Is maith a chruthós sí nó tiocfaidh sí ó chrích. Ní hé a mhalrait dhe chosúlacht atá uirthi anois. Tá an ghrian ag dul siar agus gan aon fhear dhá hiarraidh.

→ beo 1

Ní fheicfeá gráinne ar bith gaineamh beo sna tránnaí sin siar anois, agus feictear dhom go raibh sé ann fadó mura bhfuil mé ag dul amú.

→ brachlainn

Bhí brachlainn ar Bharr na Cora a bhí ag dul míle san aer, agus chuaigh bád na Trá Báine siar ina dhiaidh sin.

→ bratscair

Dheamhan iontas ar bith a dhéanfainnse gur théigh an coca féir sin. Nár fhága sé ina bhratscair ansin thíos é ar feadh coicíse gan breathnú siar air. Bíodh sé buíoch nuair nár lobh sé ar fad.

→ éirigh amach

Ba tútach an éirí amach í. Níor fiafraíodh dhínn an raibh béal orainn ó chuaigh muid isteach sa teach gur fhága muid aríst í, agus dheamhan féachaint siar a rinne sí fhéin orainn.

→ fianaise

An té adúirt léithe é sin, ba í fianaise ghiolla na bréige a bhí aige. Níor thaobhaigh mise siar an teach sin, ná an baile fhéin, le tuilleadh agus dhá bhliain. Cén diabhal a chasfadh mise siar ann. Dhá mbeadh mo ghnaithe féin ann — ní áirím nach raibh — ba righin uaim a dhul ann, mar is beag a bhí mo thaithí ariamh san áit chéanna. Níl ríochan ar bith le cuid de na daoine. Chumfaidís rud ar bith.

→ fionn 4

D'éirigh barr na slaite ar an tsúil leis (le gamhain) agus tháinig fíonn uirthi. B'fhurasta a aithinte air é. Chuaigh muid in éadan, ach chinn orainn a bhaint di ina dhiaidh sin. Cuirfeadh sé siar ar an aonach é

→ fonn

Dar príosta muise cuid den dream a chuaigh siar ansin inniu ag tarraingt na gclocha sin ag an sagart, ní dhá ndeoin a chuaigh siad ann. Ach bhí cuid eile acu agus fonn mór orthu. Sin é an chaoi a mbíonn sé: bíonn fonn le fonn agus fonn le mífhonn

→ fáiteall

Bhí fátall lae ann sular imíomar ach bhí sé ina oíche orainn ag dul siar ag abhainn an Ch. — rud beag lae, ní raibh sé ó sholas ar fad

→ féithigh

Ag dul siar díreach a bhí sí ar ball ach tá sí ag féithiú isteach go hÁrainn anois (bád).

→ íochtar

Chuaigh sé siar le íochtar tráthnóna deireanach. Súnás (saobhnós) feamainne dearg a bhí air déarfainn (fonn cráite feamainn dearg a fháil)

→ feothan

Ní raibh baol ar bith ar na hoícheantaí eile a bheith chomh dona léithe muran ag dul chun feothain atá sí. Tá an ghealach an-scanraithe agus í caite ar cúl a cinn siar aduaidh

→ folach 2

Chuaigh sé siar agus gan folach bríste ná hata air — bhí an hata stróicthe nó b'fhéidir caillte aige, agus an bríste ina liobair

→ fuis

Sílim nach gcuireann an sagart fuis ná fais air ón uair sin fadó nach dtabharfadh sé a thuarastal dó. Chonaic mé ag dul thairis siar é an lá cheana agus níor chuir siad aon araoid ar a chéile

→ fáscadh

Sin é atá dearmadach. Níor chuimhnigh sé fáscadh faoi ar bith a chur isteach inniu, agus ar an dá luath is a ndeachaigh an t-asal suas in ucht an aird, seo siar an tsrathair, na cléibh agus a raibh ann ar a thóin

TUILLEADH (2) ▼

Mura gcuire tú fáscadh faoi isteach beidh an carr ag dul siar ar a sháil chuile phointe. Céard a choinneos aniar é?

Chuaigh sé siar sna fáscaí anocht. Bhí furú air, hé brí cá raibh sé ag dul

→ fiacail

Ná bíodh imní ar bith air nach bhfuil na fiacla curtha go maith aici ar chaoi ar bith. Nuair a bhínnse ag dul siar ar an gC. fadó ar cuairt, bhí sí ina seanchailín óg an uair sin

→ froc

Chuaigh W. D. siar. An froc nó báinín a bhí air?

→ fréamh

Tá inín le P. Th. ag dul ag pósadh i mB. Sin fréimh eile amuigh aige. Theastaigh an fhréamh sin uaidh. Ní raibh teach cuart ar bith soir aige, théis go raibh neart acu siar aige — go ndaingneodh sé é fhéin le pósadh na hiníne

→ fuar 2

Ba í an oíche a ndeachaigh sé ina chosa fuara siar ar bhainis Sh. Mh. a ghiorraigh leis. Ní raibh aon fhear sa teach an oíche sin nár thug dual na droinne dhó. Má ba é S. Ó B. féin é, bhí sé ag gabháilt air le leathmhaide croise

→ céadéaga

Chuaigh do sheanathair — go ndéana Dia trócaire air! — sna céadéaga. Bhí siad ar hob a leagan amach nuair a tháinig mothú ann in athuair, agus ghlaoigh sé ar do sheanmháthair agus ar t'athair. Chaith sé caint eicínt leo. 'Gheobhaidh mé bás suaimhneach anois,' adeir sé. Thit sé siar agus níor fhan deoir ann níos mó

→ danra

Ní fhaca mé aon uaigh ariamh ba danra le déanamh ná uaigh N., go ndéana Dia maith air! Chuaigh muid siar ann ag an deich a chlog ar maidin agus ní raibh muid amach as an reilig go raibh an dubh ar an oíche. Bhí sí an-deacair in uachtar, agus nuair a theann muid síos, bhí leac ann — maistín de leic. Shíl mé go gcinnfeadh sí orainn a cur aníos dubh ná dath

→ deacrach

Níor chónaigh sé, go ndéana Dia grásta air, go ndeachaigh sé siar go tóin Chonamara gur thug sé aniar an churach sin as. Ba in í fhéin an churach dheacrach dó. Ba é an tríú huair é aige inti, nuair a chuir sé ar an gcarraig bháite í, agus bhí a chnaipe déanta!

→ dealaigh

Chaithfeadh sé gur ghearr dealaithe léithe í. 'Sí a chonaic mé ag dul siar agus mé ag teacht aníos an[...]. Nach gearr an mhoill a rinne sí. Ach cén mheanmna a chas aniar chor ar bith í?

→ dealg

Bhí gearrbhodach ag L. Sh. Ph. Níorbh fhéidir a choinneáil istigh, ach ag bóithreoireacht ó oíche go maidin. Bhuail sé agus mharaigh sé é, agus thug sé chuile dhíol air go minic. Chodlaíodh sé sa gcró leath na n-oícheanta an áit a gcuireadh an t-athair an glas ar an doras. Bhí bó aige le aghaidh lao an oíche seo agus b'éigean dó fanacht ina shuí dhá cionn. Tháinig an mac domhain san oíche. Ní bhíodh an t-athair ag cur araoide ar bith an uair seo air — bhí sé sáraithe aige agus gan maith dhó ann. Dar fiagaí dúirt sé an oíche seo leis gan drochmhúineadh ar bith: 'is fhearr leat ag bóithreoireacht agus ar do chuid drabhláis,' adeir sé, 'ná a theacht isteach in am, agus aire a thabhairt don bhó, i leaba t'athair bocht a bheith caillte anseo dhá cionn.' Níor dhúirt an stócach tada ach bualadh siar a chodladh. Chuaigh an t-athair a chodladh as sin go maidin. Nuair a d'éirigh siad ar maidin, ní raibh an gearrbhodach sa teach, ná ar an mbaile. Cuireadh tuairisc, ach ní raibh fáil in áit ar bith air. D'fhan mar sin go bhfaca siad suim aimsire agus gan tuairisc ná fairnéis air, ar an bhfad sin. Sin é an uair a scríobh sé as Meiriceá agus chuir sé céad punt abhaile ar aon láimh amháin. Bhí an-tsaothrú dhó ar an railway. 'Sé an focailín sin adúirt a athair a spadhar é, i gcruthúnas duit nach bhfuil lot ar bith nach mbeadh dealg chomh dona leis

→ deallradh

Fuair tú deallradh maith anois, agus má tá mise ina dhiaidh ort, castar leat é. Ní raibh guth ar bith siar ansin ort, ach níor bheo thú ina dhiaidh sin go dtéiteá ann do do chailleadh féin

→ deannach

Tháinig siota agus bhailigh sí léithe a raibh de dheannach agus de bhileogaí agus de pháipéir ar na portaigh. B'aisteach an cosán a thóg sí: aniar tharainne, soir ar chuid Sh., síos ó dheas go dtí P. Mh., siar aríst ar roinn J., agus soir ó thuaidh ansin ar chuid Bh. agus ar roinn J. F., gur bhailigh sí amach ó thuaidh as ár n-amharc. Nuair a chuaigh sí chomh fada le J., d'fhuagair muid féin air — ní fheicfeá é lena raibh de dheannach ann — an sleán nua a fhágáil ina dhiaidh. 'B'fhéidir,' adeir sé, 'go dteastódh sé uaim. Nach ndeir siad go bhfuil móin sa mbruín fhéin.' B'uafás é an siota siúd

→ deán

Tá deán siar ó Órán agus bhí mé ag cur aníos feamainne ann lá, agus chuaigh an capall dhá báthadh sa deán, agus b'éigean dom mo sheanbhéice a ligean ar Mh. Ó hA. a bhí taobh thiar dhíom go dtógadh muid an capall

→ dia 2

Amárach a bheas brat ag dul uirthi! Deir siad go bhfuil an Déardaoin sonaí soir nó siar

TUILLEADH (1) ▼

M'anam go bhfuil an Aoine in aghaidh na seachtaine agatsa ar chaoi ar bith. Tá tú ag dul siar anois le do leathghine buí a tharraingt ─ seanphininséara ag dul i gcoinne an phinsean

→ diaidh

Tá drogall an mhí-áidh air a dhul siar anois san áit a bhfuil sé ag dul: tigh na deirfíre. Féacha an chaoi a bhfuil cois i ndiaidh na coise eile aige. Choinneodh adhastar sneachta as anois é. Ní bhíonn grásta ar bith aige a theacht anoir thar cheann an bhóithrín chor ar bith … aistiúlacht. Deile?

TUILLEADH (2) ▼

Bhí sé ag dul siar i ndiaidh a thónach ariamh ariamh nó gur tháinig sé salach ar an mboirdín a raibh na piontaí againn, agus chuir sé in aer é. Mo léan géar níor thairg sé deoch eile a thabhairt dúinn ina n-ómós, ná na gloiniúchaí a íoc le bean an ósta. Bhí sé spleách go leor, ach ba i ngan fhios dhá phóca sin

Chonaic mé carr ag dul siar inniu agus gan duine ar bith ina dhiaidh mura raibh duine eicínt ina chodladh istigh sa mbosca

→ ding

Neartaigh sé é féin thar cionn ó chuaigh sé isteach an chéad uair. Ní féidir feanc a bhaint as anois. Do cheann fine ní chuirfeadh amach é. Tá geanntrachaí aige in chuile áit — siar agus soir. Is ginn leis chuile dhuine de na bossannaí bóthair agus de na dearcadóirí eile seo a chuir sé isteach. Cuirfidh mé mo rogha geall leat nach bhfuil aon bhaile dhá gcuimhneoidh tú air d'uireasa duine atá ag fáil deoladh eicínt uaidh

→ diogáil

Diabhal mé mura mbeidh bean anois ach ag dul siar chomh fada leis an siopa ag iarraidh unsa tobac, go mbeidh sí chomh giogáilte agus a bheadh an bhean a bheadh ag dul amach dhá pósadh roimhe seo. Is beag is ionann é. An iomarca díomhaontais atá ar mhná an tsaoil. Níl blas ar a n-aire ach a bheith ina gcuaillí ansin ó mhaidin go faoithin dhá ndéanamh féin suas. Deirimse leat dá mbaintí siar astu é mar bhaintí roimhe seo go (gur) beag den cheird sin a bheadh orthu

TUILLEADH (2) ▼

Ní choinneodh a dtáinig ariamh na cearca céanna giogáilte. Is mór an chéim iad. Ní túisce galra cleiteach dhaob (díobh) ná orthu aríst. Agus bíonn siad i bhfostós i ndriseachaí agus sna crígheannaí sin siar chuile ré solais. Dheamhan mo chos-sa a bhacas leo chor ar bith anois: cead acu fanacht gan diogáil. Chiapfaidís an té a thabharfadh aird orthu

Chonaic mé an saighdiúirín seo thoir ag M. ag dul siar inniu agus é chomh giogáilte le eireoig. 'Sé a shaol atá ann. Ó thosaigh an Local (L.S.F) tá daoine ag imeacht giogáilte deirimse leat. Feicim na cultacha ag imeacht ar dhaoine anois nár facthas amach as an luaith ariamh