Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: déanadh

→ foirm

Dúirt sé é sin! Dúirt sé go bhféadfadh ceachtar againn atá fúithi an fheamainn pháirteach a bhaint agus nach mbeadh aon mhaith aon tréas a chur air, nach gcaithfí é sa dlí. Thug sé a éitheach! Cén chiall nach gcaithfí? Déanadh sé mar sin é feiceamuist! Sin caint anois nach bhfuil i gclár ná i bhfoirm

+

→ ceal 1

Déarfaidh mise suas leis an smut aige gurb é fhéin is ciontaí ó thús deireadh go tosaigh, agus déanadh sé a rogha ceal di más breá leis.

TUILLEADH (3) ▼

Má tá i ndán is go gcoinneofar an scéal seadaithe i bhfad eile, tiocfaidh mise siar de mo shiúl ionsaí agus inseoidh mé suas dhá béal gurb é a mac fhéin a tharlaigh leis na fataí le airgead fags a fháil. Déanadh sí a rogha ceal di sin má thograíonn sí.

Ní thiocfaidh mé anonn ná anall leis, ach déarfaidh mé suas leis an bpus aige. Cén bheann atá agam ar aon duine faoin bhfírinne. Déanadh sé a rogha ceal di, ach is gearr go gcloise sé uaimse é ar nós ar bith.

Ó tá sí ag dul sa gceann sin leis, ní chónóidh mise go seasa mé thíos ar a hurlár agus go n-insí mé dhi cé hiad bratainn bradach na heitinne, agus déanadh sí a rogha ceal di. Ní fhéadfaidh sí gairm chúirte a chur orm ar aon nós faoin fhírinne.

→ cóineas

Is mór an cham srón birín air nár déanadh (dearnadh) an droichead siod anuraidh, arae ba cóineas mhór dó é leis an gcairt agus leis an gcapall.

→ beann

Déanadh sé a dhícheall: is beag é mo bheannsa air théis a dhíchill.

→ aire

Níor déanadh leath an cheart leis: breá nach dtug sé aire dhó fhéin — tuige nár sheachain sé an chontúirt; nár fhan sé as an tromásc; nár choinnigh sé a bhéal ar a chéile agus gan údar achrainn a thabhairt d'aon duine srl.

→ amach

Déanadh sé a rogha rud uaidh seo amach — ní thiocfaidh mise i gcleithiúnas comhairle a chur níos mó air.

→ anó

Déanadh sé anó air fhéin más breá leis é! Is fearr leis an bóithreoireacht ná a theacht abhaile ag a bhéilí

→ foscadh

Is fhearr a bheith ar thaobh an fhoscaidh ná ar aghaidh na doininne ar chaoi ar bith. Déanadh duine chomh díreach agus is féidir leis agus ní baol dó an lá deiridh — fear a bhí ag caint ar na críocha déannacha; bíodh anam duine glan

→ imní

Ná déanadh sin imní ar bith dhuit

→ íoc

Déanfaidh mise an glaoch, déanadh a rogha duine an t-íoc — glaofaidh mise an t-ól, íocadh duine ar bith a thogrós é, ach ní íocfaidh mise air

→ feall 1

Cuireadh duine ar a shon fhéin má theagann air ach ná déanadh sé aon fheall

→ deatach

Ba bhreá uaidh deatach a ligean le gaoith anuraidh chomhuain is a bhí sé ag saothrú pínneachaí, ach caithfidh sé déanamh dá uireasa anois. An té nach bhfuil tine aige féin, déanadh sé a ghoradh le gréin, mar adeir an ceann eile

→ deimheasóirí

Tá sé ansiúd ina dheimheasóirí sa gclúid, agus ní chuirfidh duine focal as a bhéal, nach bhfaighidh sé brabach air. Dar fia muise is beag an acmhainn atá aige féin: is furasta leis gáirí a dhéanamh faoin té údan eile, ach feiceamuist déanadh aon duine aon gháirí faoi fhéin

→ diabhal 2

Téadh sé i dtigh diabhail anois, agus déanadh sé é má thograíonn sé!

→ diaidh

Ní chuirfidh mise mórán anró orm féin ag réiteach talúna. Déanadh an dream a thiocfas in mo dhiaidh a rogha rud — na línte atá le theacht

→ diúltaigh

Cá bhfios domsa cé a rinne é ach gur déanadh é. Diúltaímid dó

→ driopásach

Nach driopásach an mhaise dhuit é agus an ghrian i dtalamh. Déanadh tusa do rogha rud, ach tá a fhios agamsa céard a dhéanfas mé féin: scoireadh

→ droim

Déanadh an méid sin ar fad dhe dhroim oíche. Ní raibh pioc air ag dul a chodladh dhúinn san oíche agus bhí an bhail sin air ar maidin

→ droimdhiúltú

Ní bhfaighinn ionam fhéin droimdhiúltú a thabhairt do dhuine ar bith ar an gcaoi sin. Ba mhór an rud le déanamh é. B'fhearr liom duine a ligean tharam chomh réidh agus a d'fhéadfainn é ná a dhul sa mbile buaic leis mar sin. Déanadh chuile dhuine a rogha rud ach sin é mo bhealachsa

→ déan le

Tá rud a dhéanamh leis sin, rud a comhairleos é, feicfidh tú féin air: gan an carr a thabhairt dhó níos mó. Déanadh sé dhá uireasa, mura bhfuil de mheas aige air ach sin

→ déan 1

Ní dhéanfaidh mé aon bhréag, déanadh a rogha duine a rogha rud

→ dícheall

Déanadh sí a dícheall faoi chéad agus is beag an ghair a bheas aici uirthi siúd — ar inín J. Th. Dícheall suarach é a dícheall le hais inín J.

→ dún

Tá sé dúnta go maith, déanadh sé aon deoir nó ná déanadh

→ dúradán

Maidir lena bheith ag iarraidh maitheasa ar an dúradán sin, níl aon mhaith ina chionn. Céard atá sé in ann a dhéanamh ar aon chor agus déanadh sé a sheacht ndícheall. Ar ndóigh níl lán do ghlaice ann

+

→ dúshlán

A dhúshlán déanadh! M'anam nach ndéanfaidh, ná nach bhfuil cuimhne ar bith aige air, ná dá mbeadh féin go gcinnfeadh air a dhéanamh go naomhtaí é

TUILLEADH (1) ▼

Déanadh sé, a dhúshlán. Ní dhéanfadh go n-itheadh sé é

→ téigh faoi

Tá sé imithe go Baile Átha Cliath le dhul faoi lámha ard-dhochtúirí, déanaidís aon mhaith dhó nó ná déanadh

déanadh (30)