1.
a.
loscadh, ídiú le tine nó le teas.
+–
Tá an cáca dóite
Ná tabhair an cáca dóite sin d'aon duine
TUILLEADH (15) ▼
Dhóigh tú na fataí sin lenar thug tú de bhruith dóibh
Dófaidh tú do bhróga mura gcoinní tú aníos as an ngríosaigh iad
B'éigean a raibh d'éadach sa teach a dhó: déantar i gcónaí i dtithe fiabhrais é
Ab iad a dhó a rinne tú (bróga). Tá siad réidh ón bhfeire amach ar aon chor
Dófaidh tú do chóta mór mura ndeasaí tú aníos ón tine. Is maith é an goradh cúl cos sin, má bhaineann tú dhíot an cóta mór
Diabhal easna dhó nár dhóigh an teach
Dódh an teach air
Dhóigh duine eicínt an iothlainn air
Dhóigh siad an féar ar fad air anuraidh
Ná dóidh an leabhar sin orm. Teastóidh sí uaim
Tá sliabh ag dó in áit eicínt. An bhfeiceann tú an lasair
Cá'il an loscadh sléibhe … Deile céard é ach fraoch atá ag dó
Dhófadh an fraoch sin anois mar a bheadh barrach ann
"'Tá Sliabh na mBan dhá dhó,' adeir an bhean abhrais. 'Tuirne agus carla uaimse ann,' adeir bean acu, 'tuirne agus carla uaimse ann,' adeir bean eile …" (As scéal — Bréidín Chailleach na nAdharc)
Tá aiteann dhá dhó suas anseo
+–
Tá boladh an dó in áit eicínt; tá boladh an dóite in áit eicínt (ach is coitianta an chéad leagan)
Tá boladh an dó ar an gcáca sin
TUILLEADH (5) ▼
An ar do chuid éadaigh atá boladh an dó? Tá sé in áit eicínt ar chuma ar bith — agus go láidir
An cailín a d'airigh boladh an dó i dtosach. Murach a fheabhas agus a thapaigh sí é, bheadh dubhdhóiteán ann
Cá'il boladh an dó. Fainic ab é an madadh sin a chuirfeadh na seancheirteachaí thrí lasadh
Chítear dhom go bhfuil boladh an dó ar rud eicínt. Breathnaígí fúibh is tharaibh ansin. Muran aon smeachóid ón tine a ghabhfadh sa gcarnán arbhair
D'aithneodh sé an rud a mbeadh boladh an dó air istigh i gceartlár ifrinn. Is cumasach an tsrón atá air. Ach sin é a mhaith agus a mhaoin, ag smúrthacht thart timpeall mar sin
+–
Sin teach atá ag dó móna – ag ídiú móna
Dhófadh an bhean sin a bhfuil de mhóin ar Dh. an Bh. Ach is beag dhá cuid féin a dhófas sí
TUILLEADH (5) ▼
Tá a raibh de mhóin ansin dóite
Ná dóigí níos mó móna anocht. Déanaigí réiteach léithe. Caithfidh an scaipiúch sin sibh a chur thar an lá amárach
Tá sí sin luathlámhach deirimse leat! 'Sí a dhóigh ar bhain mé de mhóin i mbliana. D'éireodh dhi, agus dhá thine ar siúl i gcónaí aici
Is gearr a bhí an feadhnach móna sin dhá dhó
Níl maith ar bith leis an adhmad sin le dó. Tá an iomarca súlaigh ann
+–
Tá airgead le dó aige – tá airgead ina chocaí beaga aige; níl cinneadh ar bith lena chuid airgid
Is beag a aireos sé sin radio a chur isteach. Tá airgead le dó aige
TUILLEADH (1) ▼
Bíodh sé buíoch don uachta, nó ní fhéadfadh sé céad punt spré a thabhairt dá inín. Ach is beag a mheas atá aige anois ar dhaoine dona, ó tá airgead le dó aige féin
+–
An té a bheadh dhá bháthadh, b'fhearr leis dhá dhó, agus an té a bheadh dhá dhó, b'fhearr leis dhá bháthadh – thabharfadh duine donacht nó cruachás na huaire ar dhonacht nó ar chruachás eicínt ba sheacht measa ná é, dá bhféadadh sé
B'fhearr leis i bpríosún nuair a bhí sé ar a theitheadh. Sin é an chaoi a mbíonn sé ag duine i gcónaí: an té a bhíos dhá bháthadh, b'fhearr leis dhá dhó
TUILLEADH (2) ▼
B'fhearr liom go fada ag caitheamh brící ná an cheird atá orm, ach chreidim an té a bhíos dhá bháthadh go mb'fhearr leis dhá dhó. Dúradh chuile lá ariamh é
Creid mé dhuit ann anois go mb'fhearr liom donacht ar bith eile faoin domhan a bheith orm an pointe seo de ló ná an t-anó atá orm. Ach deir siad an té a bhíos dhá bháthadh go mb'fhearr leis dhá dhó. Sin é a fhearacht agamsa é, chreidim
+–
Dá ndóití an teach, ba le bean an tí an luaith (seanfhocal) – is leis an úinéara gach uile thairbhe — dhá laghad é — dá mbaineann leis an úinéireacht
Má tá sé tite féin, is liom na clocha. Chuala tú ariamh é: má dhóitear an teach, is le bean an tí an luaith
TUILLEADH (2) ▼
Is linne an lóchán. Níl aon bhaint ag aon duine eile dhó. Má dhóitear an teach, is le bean an tí an luaith
Tabhair leat na sceidíní ar aon chor. Ná fág ag aon duine eile iad. Ó tharla go raibh sé de smál orainn a bhriseadh, níl aon mhaith dhúinn a bhrabach a fhágáil ag aon duine. Dhá ndóití an teach, ba le bean an tí an luaith
+–
Ní poll dóite ar mo chótasa an leasainm sin a thabhairt orm – ní údar drochmheasa dhom go dtugtar an leasainm sin orm
Ní hin poll dóite chor ar bith ar a chóta. Mura bhfuil le casadh leis ach go mba gliomadóir é, is beag atá le casadh leis. Ní údar náire ar bith d'aon duine a bheatha a shaothrú
TUILLEADH (1) ▼
Más in poll dóite ar a chóta muis, go bhfóire Dia ar thuilleadh. Mura bhfuil le caitheamh ag duine in do bhéal ach gur ith tú min bhuí, séard adéarfainnse: "más peaca a bheith buí tá na mílte damanta". Cá'il an té nár ith an dream a bhain leis min bhuí
b.
scalladh, rualoscadh.
+–
Tá mé dóite
Tá mé dóite bruite ag an uisce fiuchta sin
TUILLEADH (9) ▼
Nach tú an laisceach gur lig tú an splainc síos in mo bhróig. Tá mé dóite bruite aici
Dia aithnítear! Coinnigh amach ón bpota sin, nó is gearr gur dóite bruite a bheas tú
Is gearr a bheadh an t-uisce sin do do dhó agus do do bhruith
Níor airigh sí an gasúr dhá dhó
Dóigh as amach iad (creagáin ar chosa)
Tá mé dóite ag an ngréin
Tá an craiceann ar fad dóite ar mo lámha ón ngréin
Cuir ort balcais eicínt. Tá an ghrian do do dhó
Ní dhónn an cat é féin, ach ní bhíonn an seanchab mar sin (seanfhocal)
+–
Tá na cosa dóite aici de bharr na tine
Is beag é a maith ná a maoin sin ach a dhá ladhar le tine aici dhá ndó
TUILLEADH (2) ▼
Nach fearr í ná bean a mbeadh a spreangaidí sa tine aici dhá ndó
Diabhal luach leithphínne a ghníos sé sin ó mhaidin go faoithin ach a chosa sa tine aige dhá ndó
·
Gabh amach as sin a ioscadaí dóite! – le gasúr nó duine a bheadh i gcónaí ag breacadh a loirgne sa tine
Ara níl déantús maitheasa ar bith ina ioscadaí dóite siod. Céard a ghníos sé ach ag breacadh a loirgne chois na tine
·
An dó a d'fhága na lorgachaí sin; sin lorgachaí dó; sin lorgaí dóite
Ní coilm ná seanghearraíochaí iad sin chor ar bith, ach lorgaí ó dhó
+–
Tá mo chosa dóite ag na bróga – dá mbeadh bróga cúnga ann, nó dá gcaiteá aistear fada a shiúl, bheadh do chosa bruite sna bróga
Tá mo theanga dóite aige (poitín)
TUILLEADH (4) ▼
Tá a chroí dóite ag an bhfuisce
Bhí sé dóite uileag ina stéigeachaí de bharr cigarettes
Tá mo stéigeachaí dóite lenar ól mé de phoitín ag bainseachaí le coicís
Níl ball dó ná loiscthe air (fc. ball)
+–
Cén chaoi a bhféadfá gan do chuid fataí a bheith ina ngruth. Tá an talamh dóite agat le feamainn dearg. Talamh ar bith atá dhá leasú le feamainn ar a haghaidh féin, is talamh dóite é
Tá a bhfuil de thalamh anseo as éadan dóite ag an bhfeamainn. Níl bráid ar bith ar fónamh le cladach. B'fhéidir dhá ndoirteá suas i mbéalbhachaí na mbarra garbha sin san áit a bhfuil an riasc stalcánta, agus giollaíocht mhaith a thabhairt dó, go mbainfeá barr ar fónamh dó (de)
TUILLEADH (1) ▼
'Sé an fáth is mó a ndéanann siad cur bréige in áiteacha, mar bíonn faitíos orthu go ndófadh an fheamainn na síolta
c.
sceadta, ruaite seargtha ag teas.
+–
Talamh ar bith atá fódaithe ar an aimsir seo, tá sé dóite ar fad (ag an aimsir bhreá agus ag an triomach). Feicim na boird atá thuas ansin sa bP. Á. Dar mo choinsias duit, tá siad faoi scáiniúchaí as éadan
Tá seanchur réasúnta, ach ná bac le cur óg. Tá sé sin dóite ar chuma ar bith. Is beag an dochar dhó agus gan deoir (bháistí) a bhualadh air ón aonach beag
TUILLEADH (3) ▼
Tá chuile áit dóite ag an spalpadh seo. Má mhaireann dó, dar Dia beidh beithígh thart cheal uisce
Dar príosta, is suarach an t-ionadh na barrannaí a bheith dóite agus an t-achar atá sé ó fuair siad aon bhraon báistí. Feicim an seanchur atá ansin thoir agam ag seargadh. Níl an cur óg leath chomh buailte leis, ach tá a bhfuil de chur óg agam i ngeadáin ghleannacha, agus bheadh a bheagán nó a mhórán fliucháin aige
Níl aon ghnaithe na beithígh a chur amach ar an gcriathrach dóite siúd. Ach beidh cimín súite ann fós ach a bhfaighe sé ionú fás
·
Cuireadh cuileann gan dó léithe (fc. cuileann)
d.
cor géar nó searbh i bhfataí srl.
+–
Tá na fataí sin dóite ag an sioc – fuair siad an sioc agus thug sé blas orthu
Níor cheart poll ar bith a bhriseadh sa gcloigeann ó thuaidh, ach sa taobh ó dheas. An bhfeiceann tú na fataí sin anois. Tá siad dóite ag an sioc, théis go raibh an poll clúdaithe go maith. Ach theangmhaigh gaoth an tseaca leo ina dhiaidh sin
TUILLEADH (2) ▼
Ní raibh fata de bhláth bliana sa ngarraí sin againn anuraidh nach raibh dóite ag sioc. Ní raibh sé inrásta aon cheann amháin acu a ithe. Bhí blas orthu as éadan
Níl fata ar a fháltas i mbliana ach fata a dhóigh an sioc. Níor thapaigh sé a ghnaithe in am. Lig sé rófhada gan baint iad
+–
Tá an poitín sin dóite ar fad. Is furasta a aithinte ar a bhlas é. Droch-chruachan a rinne é sin anois cheapfainn
Ní éadáil mhaith é sin a ól. Tá sé dóite ar fad. Deile cén chaoi a mbeadh sé agus a theacht ó Ph. Níor mhinic leis an braon ar fónamh a bheith aige — níor mhinic sin
TUILLEADH (1) ▼
Scread mhaidne ar a chuid poitín dóite!
e.
an ga a chuireas neantóg ionat srl.
+–
Tá sé dóite bruite sna neantógaí. (dó a tugtar ar an nga a chuireas neantóg ionat)
Chaith siad an oíche aréir ag éagaoineadh an áit ar dhóigh siad féin agus clann Mh. Ph. Sh. a chéile le neantógaí ag teacht ón scoil
TUILLEADH (5) ▼
An mháistreás mhór — céad slán di — ní bhuailfeadh sí chor ar bith thú ach thú a dhó le neantóig. Níor mheasa beirthe é, arsa tusa. B'fhearr linn go fada muid a bhualadh ná muid a dhó. Bhí a shliocht uirthi: tugadh aird ar na leabhra chomhuain is a mhair séasúr na neantóg. 'Sé a raibh call di a rá "te te", agus d'fheicfeá muid féin ar a (ár) mine ghéire ag foghlaim
Ní hé an bualadh a fuair sé a dhonaigh é amach is amach, ach i dteannta chaon tsórt, thit sé ina phleibistín isteach i dtom neantógaí thiar ag bóithrín Sh. Ú. agus dódh agus bruitheadh é. Nuair a baineadh dó (de) thiar ag an teach, idir neantógaí agus gearraíochaí agus brúnnaí, ní raibh orlach bacairt slán ina chorp
Nach iad na háibhirseoirí gan choinsias anois iad! An bhfuil a fhios agat céard a rinne siad; asal le P. Mh. a raibh deargadh tiaraí air a thabhairt leo, agus seantiarach a chur air agus neantógaí a chur faoina dhrioball inti. Nuair a dhóigh na neantóga an t-asal bocht, chuaigh sé i ngealta. Ar éigean is ar árach a ceansaíodh chor ar bith é. Is minic ariamh a thóg muid neantóg le asal righin a dhó faoi bhun an driobaill, ach más ea ní asal deargadh tiaraí é
Dó ó neantóig na goiríní sin. Is tinn an rud dó neantóige
Má fhaigheann tú dó ó neantóig, tá sé chomh bioránach le rud ar bith. Is measa go mór é ná na daitheachaí (daitheachaí fiacal)
·
Chaith tusa coraintín ag dul in éindí leis an mbean sin. Níor dódh thú mar a dódh B. Bh. Bh. – samhail ón neantóig. Níor imir sí an cluiche claonach ort? Níor bhreoigh sí do chroí agus thú a chaitheamh i gcártaí ansin?
f.
breoite, searbh, leanndubhasach.
+–
"Bím san oíche ag ól: bím sa ló in mo leaba; Bíonn mo chroí dhá dhó nuair a bhíos mo phócaí folamh"
Tá a croí dhá dhó ó d'imigh sé – tá sí leanndubhasach brónach; tá goirín ar a croí ó d'imigh sé
TUILLEADH (2) ▼
Feicfidh tú croí dóite aige nuair a chloisfeas sé go bhfuair tusa cuireadh agus nach bhfuair sé féin é
Dhóigh sin a chroí ar fad muis, nuair a chuala sé go ndeachaigh sí abhaile in éindí leisean, agus nach dtabharfadh sí comhaireamh na sop dó féin
2.
fostaithe, aimsithe, gafa, i ngreim, curtha ó dheis srl.
+–
Tá tú dóite – a lán cleis agus cluichí, bíonn dó iontu: sé sin duine a ghabháil, nó a fhostú, nó lámh a leagan air, agus cuirtear pionós ar an té sin ansin, nó caithfidh sé a dhul in áit an duine eile a dhós é, nó comhairtear pointí sa gcluiche ina aghaidh. Cuirim i gcás 'bhFolach Bhíog. Is cluiche simplí é. Téann duine A. ar chúla leachta nó cloiche nó a leithide, agus cromann sé síos agus a shúile clúdaithe aige, agus imíonn an chuid eile amach ar fud an gheadáin go dté siad i bhfolach. Chomh luath agus a fhuagrós duine acu ar A. go bhfuil siad i bhfolach, nó a dhéanfas siad comhartha dhó, éireoidh sé agus fágfaidh sé an daoradh (an áit a raibh A. cromtha nó cloch in aice leis) dhá dtóraíocht. De réir mar a bheas sé ag dúiseacht an dreama eile as a n-áit folaithe, leanfaidh sé iad le breith orthu, nó láimh a leagan ar dhuine acu. Féachfaidh siadsan leis an daoradh a shroichiúint gan a ngabháil nó a ndó. An té a n-éireoidh le A. lámh a leagan air nó a ghabháil, beidh an té sin dóite, agus caithfidh sé a dhul isteach agus cromadh ag an daoradh, mar a rinne A. an geábh roimhe sin, agus beidh cead a choise ag A. féin a dhul i bhfolach anois. Déantar geábh eile den chluiche ar an gcóir chéanna. Tá dó ina lán cluichí agus siamsaí eile freisin. Leis an liathróid a déantar an dó sa gcluiche corr. Buailtear an té a bhíos ina rite reathach, leis an liathróid, agus bíonn sé dóite. Tá dó i bpúicín, i gclocha péire agus i gcluichí eile freisin
Tá tú dóite. Caithfidh tú cromadh
TUILLEADH (5) ▼
Dhóigh mé thú. Níl aon mhaith dhuit dhá shárú anois
Tá an comlán s'againne ar fad ó dheis. Dódh T. shul má bhí sé ar an daoradh teacht abhaile
Dóigh é a fhleascaigh, dóigh é. Cé leis a ndeachaigh tú chor ar bith. Shíl mé go raibh rath eicínt ort thairis sin. Beidh sé "sa mbaile" shula bheas an liathróid caite agat. Tá cor tuaifeal in do láimh. Chlis tú go dona air!
Seo é "Riocairdín" anois. Cuir na clocha péire sa gcrúib oscailte agus lioc anuas na méarachaí roinnt. Anois caith suas uileag iad, agus iontaigh do láimh agus tóg iad ar chúl do láimhe. Mura gcoinní tú ceann, beidh tú dóite (beidh tú as)
Seo é an chaoi le na "rástaí gearra" a dhéanamh. Leag mar seo i ndiaidh a chéile iad. Ná cuir chomh fada sin ó chéile iad. Anois caithfidh tú an ceann seo atá in do láimh a chaitheamh san aer, agus an chuid eile ar fad a thógáil i dteannta a chéile. Má chinneann ort, beidh tú dóite
dóigh in iontrálacha eile (50+)
→
athfhéar
Shílfeá go bhfuil athfhéar anseo istigh agat. Diabhal mé má mhaireann dó sin, gur gearr go bhféada tú a spealadh!
Dheamhan buille a dhein sé ó mhaidin ach caite ar an gceannfhearann ag séideadh tobac uaidh. Is dóigh go bhfuil sé breoite ó ól an lae inné
+
→
faiteach
Ná bac le cur ar a shon fhéin a bheith in Seán. Tá sé rófhaiteach. Dhá ndeirtheá leis gur mharaigh sé duine, ní ligfeadh an faitíos dó a rá nár mharaigh
TUILLEADH (1) ▼
Níor fhan focal ar bith cainte aige ar a dhul suas ar an stage dó. Bhí sé ina fhudar fadar. Tá sé rófhaiteach le aghaidh na ceirde sin. Níorbh fholáir do dhuine an-cheann a bheith air le seasamh in áit den tsórt sin. P. L. an buachaill!
+
→
faitíos
Tá sé ag teacht ina fhaitíos air anois de bharr a bhfuil daoine a chumadh dhó
TUILLEADH (7) ▼
Ní ligfeadh an faitíos dó féin druid a rá murach gur airigh sé an teannadh ar a chúl aige
Ní ligfeadh an faitíos dó a dhul taobh amach de dhoras ó thitfeadh oíche dhá bhfaigheadh sé Éire bronnta air
Bhain an t-ól an faitíos dhó (dhe)
Bí ar bheagán faitís roimhe! Ar ndóigh ní beann atá agat air?
Má tá an phian ag cothú air fós, tá faitíos orm dó — is faitíos liom nach ndéanfaidh sé aon mhaith; go mbásóidh sé
Tá faitíos orm dó gur goidte atá sé, nuair nach bhfuil sé san áit ar leag mé é
Murar thug sé sin aon ugach dó faoin inín, tá faitíos mo chroí orm dó nach bhfaighidh sé bean ar bith
→
fara
Ab é an seanbhicycle sin. Beannacht Dé dhuit agus caith ar an bhfara é. Ar ndóigh, ní thabharfadh sé sin trí choisméigeachaí na trócaire thú
+
Déarfainnse nach bhfuil earasbarr ar bith ag D. ar J. Tá an oiread airgid ag J. leis. Diabhal thiomanta pínn dó nach bhfuil!
TUILLEADH (2) ▼
Ní bheadh a fhios agat cé is fhearr ná is measa den bhratainn sin. Gach uile dhuine acu ag baint farasbarr dhá chéile. Agus ar ndóigh cár fhága tú an t-athair!
Sílim nach mar sin a bhí an luaidreán, ach ar ndóigh mo léan, b'uirthi siúd nach raibh an mhairg farasbarr a chur air
→
farúch
Bhí an t-urlár chomh fliuch sin aige agus go mb'éigean dó a bhaint cúig nó sé de chuarta. Chuir sé líméar faoi, ach dheamhan maith a bhí ann. Bhí an ceann le fána ag an uisce anuas ansiúd air. Thosaigh P. N. ag flithmhagadh faoi agus ag rá go mba cheart dó a chrochadh agus farúch a chur faoi mar a chuireas muintir an Achréidh faoi na cruacha. Ba bheag nár speir sé é.
+
Ní fhéadfá gan dó bhoilg a bheith ort agus an feadhnach fuisce a d'ól tú inné.
TUILLEADH (1) ▼
Thug an leoraí feadhnach diabhalta móna leis. Chuir sé trí fhód de mhaolóig suas. M'anam nárbh fholáir dó sé phunt deich a thabhairt ar an leoraí úd: gur ag fear an leoraí a bhí an bhuntáiste ina dhiaidh sin
+
→
fearacht
Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó ligfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maíochtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl ina dhiaidh sin
TUILLEADH (9) ▼
Ní call duit a bheith ródhiomúch dhó chor ar bith. Níl sé fearacht mo phortachsa nach bhfuil tada ann ach an leic liath. B'fhearr liom ina bhogeimhin fhéin é ná é a bheith gan aon domhain ar nós na bportaigh atá againn anois
Dhá ndéanadh sé fearacht an rud a rinne sé cheana (fearacht mar a rinne sé cheana; fearacht cheana; fearacht an uair cheana), is mór a thabharfadh a mbeannacht dó. Rinne sé an grá dia an uair sin ar chaoi ar bith
Ólfaidh sé fhéin uilig é, fearacht an uair cheana. Dheamhan thiomanta deoir a fheicfeas aon duine go deo dhó (dhe) sin
Níor chuí dhó é a dhéanamh fearacht an scéil ar ball
A fhearacht siúd, bhí aige fanacht sa mbaile agus gan a dhul ann chor ar bith. Ní ann a d'fheil dó: fear pósta agus muirín air
Deir siad go bhfuil sé leis an leoraí a dhíol aríst. A fhearacht siúd, ba bheag an ghnaithe a bhí aige dhó luath ná mall
Chas bean an Ch. léithe é, a fhearacht siúd, nach mór a bhain bean an Ch. di. An iomarca fad a bheith ar a teanga ar ndóigh. Deile! Sílim muise nach róbhuíoch di fhéin atá sí as ucht bean an Ch. a tharraingt uirthi fhéin. Roinn sí an onóir léithe. 'Sí atá i riocht
Rinne sé muis. A fhearacht sin, b'fhearr dó gan bacadh leis (a fhearacht siúd) — b'fhearr gan a dhéanamh
Chaith sé deich bpunt ag dul ann agus ag teacht abhaile aríst. Ní raibh call ar bith dhó a dhul ann, a fhearacht sin (a fhearacht siúd) — ach an oiread le scéal, ní raibh call ar bith dó a dhul ann
→
fearann
Níl d'fhuílleach an cháca ach an méid sin. Beidh sé siúd ag gabháil le buile. Bíonn sé chomh goineach le carraera ar theacht ó chuairt dó chuile oíche. Is gearr air an fearann sin ar chaoi ar bith. Shílfeá go bhfuinfeadh sibh arán ó tharla nach raibh mé fhéin istigh
→
feasach
Thiocfadh dhó an ceart a bheith aige ach ní feasach mé air. Is iomaí rud a d'fhéadfaí a dhéanamh i ngan fhios domsa
+
→
feimín
Níl ar an ngamhain siúd ach feimín beag driobaill. Thit sé dhó (dhe) hé brí cén fáth é. Le truailleachas is dóigh
TUILLEADH (1) ▼
Nach beag an drioball atá air. Feimín beag. Tá sé bearrtha ag an gcuid eile dhó
→
feáin
Níl fí ná feáin air ó mhaidin ach ag dul Gaillimh bog te más fíor dó fhéin. 'Sé an chloch is faide siar ar a phaidrín é muis! Ní chorródh fear agus píce as an gclúid siúd anois é. Tá a chuid Gaillimh ar iarraidh
+
→
fiar
Má tá tú le portach nua a oscailt ansiúd i mbliana, tabhair fiar siar dhó i gcruth is go mbeidh ceann le fána ag an uisce
TUILLEADH (1) ▼
Cuirfidh mé geall leat go dtabharfaidh sé fiar dó fhéin soir anois, agus gurb ón taobh thoir a ghabhfas sé isteach ann. Ar bhoird mar sin a theagas sé i chuile theach. Is dóigh gur briotais é atá aige
+
Sin é an fiolladóir bradach. Ní fhágfadh sé bonn bán ort dhá ngéilltheá dhó. Is maith leis an rith uachtair a bheith aige i gcónaí i leaba droim díbeartha a chur air as an tír!
TUILLEADH (1) ▼
Faraor dóite deacrach nach mise a bhí ag éisteacht leis agus ní imeodh sé uaim chomh saor sin. An fiolladóir bradach a bhfuil an tír creachta aige, agus a dhá luach ar chuile mhíle ní istigh ina shiopa, agus déarfadh sé ina dhiaidh sin gurb é atá ag coinneáil leath na ndaoine beo! Nár ba gann measa a bheas sé!
→
fiosacht
Ba bheag a bhí le déanamh agat ól a thabhairt dó sin agus a fhiosacht duit nach dtabharfadh sé fhéin deoir do Dhia shúlach
+
→
fios
Níor cheart dó láimh a leagan uirthi agus fios aige go mba feamainn scine í
TUILLEADH (8) ▼
Ar ndóigh ba cheart go mbeadh fios na rólachaí agatsa feasta. Tá tú sách fada ag dul go dtí oifig an dole ar chaoi ar bith.
Cén ghnaithe atá agamsa a dhul chun cainte leis? Ar ndóigh, ní fios mo labhartha atá agamsa le dhul chun cainte le sagart — ní bheadh a fhios agam céard adéarfainn leis; níl mo sháith foghlama srl. orm
Dhá mbeadh fios mo labhartha agamsa i mBéarla — rud nach bhfuil — thabharfainnse an teanga dhó, d'fheicfeadh sé féin air. Mura sonnta é!
Cén chaoi a mbeadh fios rúin ná broscair agamsa faoi t'asal. Ar ndóigh ní mise a bhain dó. Téirigh ar a thuairisc más breá leat
Ní bhfuair fios a ainme nó a shloinne; d'fhiafraigh sé fios m'ainme dhom, ach níor thug mé aon fhios dó air (faoi)
Ag iarraidh fios fúmsa a bhí sé. Breá nár inis tú bolg bréaga dhó?
Ná tabhair fios faoi thada dhó sin. An iomarca fios atá aige cheana
Taca an dó a chlog a tháinig fios ormsa
→
fliuch 2
Dheamhan méirín fhliuch a leag an máistir faoi dhó ariamh air agus chuaigh sí soir ag sciolladóireacht air ina dhiaidh sin. Sin í an mháthair agat: ag borradh le cantalóir de ghasúr. Is gránna é a ceird
Bhí mé uair ag fanacht le fear fobhairne a chuirfeadh an churach siar a chúnamh dhom, ach diabhal duine a bhí ag teacht. 'Buailfidh mé fhéin faoi,' adeirimse faoi dheireadh agus faoi dhó. 'Rinne mé cheana é gan fear fobhairne ar bith.' Ach m'anam má rinne nárbh é an lá sin é. Dhá mbeadh breith ar m'aiféala agamsa agus mé leath cuain choinneoinn stuaim ar an bhfoighid, agus ní chorróinn as an áit a raibh mé. Bhí farraige ghártha ann agus an sruth i m'aghaidh