dallach dubh
—ainmfhocal, fireann
—níl aon iolra aige
1.
is cosúil gur sórt púicín é ó cheart ach má bhí an chiall sin ariamh leis, tá sí seargtha anois sa gcaint. Ní bhíonn i gceist i gcaint ach ciall a 2.
2.
dallamullóg, dalladh púicín, smearadh mogaill, ciméar, slám; an chluain Mhuimhneach, dóigh mhagaidh a dhéanamh de dhuine, an fhírinne nó an scéal a chur as a riocht ar dhuine; imeartas ar dhuine; an cluiche claonach a imirt ar dhuine, sop na geire a chuimilt de dhuine.
+–
Chuir sé an dallach dubh ort. Breá ar ghéill tú dhó. Nach simplí an mhaise dhuit é feasta choíchin. Ag tabhairt scilling do shomachán nach raibh aithne ná eolas agat air, ar chuntar go dtabharfadh sé cigarettes agat. Bhí baol air go deimhin. Tá tú réidh le do scilling anois. Caith sneachta ar a lorg — gheall an gasúr dó go raibh a fhios aige féin áit a bhfaighfí toitíní, agus mheall sé scilling ón bhfear
Tá sí ag cur dallach dubh ceart air. Teagann seisean sé mhíle bealaigh "ag comhrá" léithe gacha le oíche agus fear eile in éindí léithe chuile oíche eile den tseachtain. Ní cheal muise nár hinsíodh dó sách minic cén aisiléireacht atá uirthi …
TUILLEADH (10) ▼
Go bhféacha Dia ort a dhuine sin! Chuirfeadh sé sin dallach dubh ar Rí na Méaracán, ní hé amháin ortsa. Tá sé glanta leis anois i bpas eicínt siar go ndéana sé nead i gcluais duine eicínt eile. Níor chás duit é chor ar bith ó bhí sé chomh saor sin agat: coróin is punt. Deir siad gur thug fear as M. hocht bpunta dhéag dó ar an gcuntar céanna … fuair muis. Tugadh sé buíochas le Dia nach tuilleadh a thug sé dhó
Bhí S. gróigthe istigh chois an teallaigh agus chuile chosúlacht air go mba é a chaladh ar feadh na hoíche é. Nach diabhaltaí an dallach dubh a chuir an ceann eile air ina dhiaidh sin, nuair a thosaigh sé ag saighdeadh faoi, agus gur éirigh sé agus gur dheisigh sé an seanbhicycle nárbh fhéidir a dheisiú ar maidin má b'fhíor dó féin. Dheisigh a mh'anam, agus lasc leis an mbeirt siar ar an T. ag céilí
Séard a déarfainnse leat a dhéanamh ar chaoi ar bith má tá do leas ar Dhia, gan an áit sin a thaobhachtáil níos mó. M'fhocal duit go gcuirfí dallach dubh ar an nGadaí Dubh ansin. Ach oibrigh ort go bhfeice tú …
Ara ab é an fear a bhuail dallach dubh ar shagart an pharóiste! Thug an sagart punt dó nuair a chuir sé an béal bocht air fhéin go raibh an bhean agus an chlann i ngéarchall. D'imigh leis agus d'ól sé é
M'anam muise gur fear é atá ag ritheach ar thanaíochan. Má bhuaileann sí siúd sciorta den dallach dubh air, go mbeidh scéal aige air.
Tá siad ag cur dallach dubh críochnaithe air síos anseo. Ní beo é go dté sé ann, agus teagann sé abhaile i gcónaí lena bholg bréaga. Cuirfidh siad thar bharr a chéille ceart leis an gcumadóireacht é
Bheadh S. sin ar siúl go gcuirfeadh sé dallach dubh ar Chearrbhach na Súgán. Tá an diabhlánach in ann na cártaí a dhathú. Murach go bhfuil, ní bheadh bua imeartha aige mar atá.
'Níor mhaith liom do bhris,' adeirim féin leis. 'Chreidim gur buaileadh an dallach dubh ort faoin gcruachín mhóna. Diabhal neart air. 'Sé J. F. an buachaill ag daoine simplí.' Spréach sé. Spréachann sé má chásaítear chor ar bith leis é, ní áirím a chásamh leis mar a rinne mise!
Nach lena aghaidh sin atá sí ann. Cén mhaith di a bheith ina bean leanna mura bhfuil sí in ann an dallach dubh a chur ar dhaoine. Sin é a gceird sin ar fad: thú a choinneáil ar strapa go gcaithe tú an chianóig dheiridh. Bóthar agus bata a thabhairt duit ansin. Is cóir adúirt an té adúirt é: "Agus a liachtaí teach ósta ar ól mé ariamh coróin ann; Agus nach dtabharfaidís dom lóistín na hoíche"
Nach air a bhí an dallach dubh a dhul ag pósadh na hágóidín sin!
dallach dubh in iontrálacha eile (13)
→
foirm
Tá fuirseadh mór cainte aige ach nach bhfuil a leath i gclár ná i bhfoirm. Chuirfeadh sé dallach dubh ort mura mbeadh a fhios agat cé hé fhéin
Níl aon cheo dhá ndéanann duine as bealach, i ngan fhios ná i gcomhfhios, nach bhfuil scríofa síos ansiúd ar leabhar an chuntais, agus dúshlán aon duine dallach dubh a chur ar Dhia. Siúd í an chúirt nach nglacfaidh na bréaga, a mhic ó.
→
cuach
Nach furasta cuid de na daoine a chuachadh suas. Dheamhan ann ach labhairt leo agus cuirfidh duine ar bith dallach dubh orthub!
→
buille
Is maith nach mór dhuit a bheith ar t'airdeall fhéin nó má fhaigheann sé buille bog ar bith ionat, beidh sé ag tuineadh leat go gcuire sé an oiread den dallach dubh ort agus go ndéana tú margadh leis.
→
fás 2
Éist anois. Ní chuirfidh tú dallach dubh orm chomh héasca sin. Níor fhás an craiceann chomh bog sin orm! Ní pleidhce nó amadán amach is amach mé
→
dairt
Bhí sé chomh maith di anois a dhul ag caitheamh dairteacha leis an ngealaigh le síleachtáil go gcuirfidh sí an oiread den dallach dubh air sin agus go bpósfadh sé í. Ní phósfaidh muise, chomhuain is a bheas grian ag dul deiseal
Dhá ndiúltaíodh sé an bhratainn bhradach sin, b'fhéidir dó bun a dhéanamh fós, ach ní dhiúltóidh, ná níl cuimhne ar bith féin aige air. Tá an oiread den dallach dubh acu siúd air agus nach mbíonn iamh ná foras air mura mbeidh sé ina mbail. Bíonn buannaíocht eicínt ag cuid de na daoine le go mbíonn siad in ann daoine eile a mhealladh mar sin
Bhí an-chaint ansin go mbeadh cogadh ann anuraidh, nuair a bhí na Poncáin ag iarraidh na gcaltaí ar de Valera. Diabhal aithne a bhí orthu timpeall anseo nach raibh siad landáilte sa gC. Ach faoi cheann seachtaine, níor fhan smid ar bith faoi. Diabhal an focal. Sin é an doicheall mór ar bheagán fearthainn. Ara bhí ealaín eicínt eile acu féin ann freisin le dallach dubh a chur ar na daoine. Sin í a gceird sin i gcónaí
→
droim
B'fhearr dó go fada a dhroim a thabhairt don áit sin agus gan é a thaobhachtáil beag ná mór. Tá siad ag cur dallach dubh air ann. Ach ní fhaigheann duine ar bith a chomhairleachan in aisce, adeir siad
→
díogha
Más isteach ansin atá sé ag dul faoi dheireadh thiar, dar fia tá sé ag dul ag greamú don díogha ceart. Dá mbeadh sórt meas ar bith aige air fhéin, ní thaobhódh sé iad sin — cineál na bhfaochan agus na ngliomaigh. Nach diabhaltaí mór an dallach dubh a bhíos ar dhaoine thar a chéile. B'fhurasta dhó sin a dhíol de bhean a fháil ina rogha áit sa tír, thar is a dhul go dtí an staicealach míchuibhiúil sin … Ní mise atá dhá rá léithe. 'Sé ráite chuile dhuine é
Tithe seandéanta iad sin agus ní fheicfidh tú aon fhraighfhliuchas iontu, ní hé sin do na tithe nuadhéanta é. Dheamhan ceo a cuireadh ag déanamh na dtithe nua sin ariamh ach seancheirteachaí agus fóide móna, agus scamall beag moirtéil taobh amuigh orthu le dallach dubh a chur ar na daoine
→
téigh do
Agat fhéin is fhearr a fhios cén chaoi le dhul dó. Mura bhfuil tusa in ann dallach dubh a chur air, tá sé fánach againne
Tá sé sin chomh críonna le na heasógaí. Ligfidh sé air nach mbíonn sé ag iarraidh scéal ar bith, ach é i gcaitheamh an achair ar a mhine ghéire ag iarraidh a dhul fút. An té nach mbeadh eolas aige air, chuirfeadh sé dallach dubh air