Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

Diomallachaí (9)

 
de
Tá limistéar mór talúna taobh thoir de bhóthar agam ach diomallachaí ar fad é
 
Deirimse leatsa hé brí céard adéarfas tusa gur deiseamhla go mór an baile a bhfuil tú istigh ann ná aon-bhaile eile ar an gceathramhadh. Breathnaigh ar an mbaile sin thoir. Nach bhfuil maith an bhaile uiliog ag an L. Agus an dá bhaile seo taobh thiar dhíot, céard atá ionnta ach breaclachaí agus clochair agus diomallachaí. Níl an baile seo giorruighthe tada, agus dheamhan a bhfuil de chailleadh ar an talamh atá ann léar (de réir) mar atá talamh ins an tír seo.
 
Má tá tú ag iarraidh díogha na talmhana a fheiceál ná fág amach an áit a bhfuil tú. Teirigh suas ins na breaclachaí agus ins na diomallachaí atá thuas annsin i mB. an Ghl., agus gan garrdha as 'chuile dheich gcinn iontsaothruighthe. Tá caitheamh agus cáineadh ar na sléibhte, ach mise i mbannaí dhuit, má chaitheann tú an oiread anró agus easonóra leis an sliabh agus a caithtear lena clochair atá thart annseo, go mbeadh rud eicínt de bharr do shaothair agad. An-talamh é an sliabh sin suas, má fhaghann sé giollaidheacht cheart. Ach an talamh atá thart annseo, tá sé ídighthe — spíonta ag feamuinn chladaigh. Nach bhfuil an leac leis ins 'chuile áit ann
+
Ná bac len a cuid talmhana sin, ná le talamh Bh. an Gh. fré chéile. Diomallachaí ó sháil go rinn é. An bhfuil dhá gharrdha ag gabhail le M. Sh. G. atá ionchurtha. Dheamhan é muis
TUILLEADH (4) ▼
Ná cloiseadh duine ar bith thú ag caint faoi thalamh na tíre seo. Ní thiubharfadh fear Achréidh a mbeadh giodán réasúnta chor ar bith aige, deich triuf ar a bhfuil de thalamh istigh in do thír: diomallachaí. Níl neart ag duine a dhul amach ag baint claise láin, nach ag mianadóireacht le clocha a chaithfeas tú an lá
Dar príosta muise tá cuid mhaith diomallachaí ar an Achréidh féin! Is diomallachaí as cnáimh éadain a chéile a bhfuil ag cliamhain Mh.: riascán, agus creigeanna, agus turlaigh, mar adeir siad féin le na turlaigh
Má sciorrann tú síos go dtí an táilliúr, mise i mbannaí go bhfuighidh tú píosa uaidh a dhéanfas é sin duit. Bíonn go leor diomallachaí éadaigh aige. Ní bheidh tú dhá mhionóid amuigh.
Coinnigidh na diomallachaí cláir sin. Dheamhan a fhios nach bhfoghainfeadh cuid aca fós. Bíonn sibh ag iarraidh cláiríní 'chuile ré solais, agus tapuighidh iad anois
 
draoi
Cheannuigh sé an draoi beithidheach anuiridh agus gan aon-áit aige len a dtógáil, ach thiar ins na diomallachaí achrannacha sin thiar nó gur bascadh agus gur cailleadh iad. Cé'n ghna atá ag duine a dhul ag bualadh faoi stoc, mara bhfuil deis a dtógál' aige.