→
déan 1
rinneadh (50+)
→
foirgthe
Ní raibh muid foirghe ariamh go dtí anois muis, má chuirtear an fhoghail a rinneadh annsin thiar sna "rates" orainn
Rinneadh flaisc agus fraiseach annseo thíos aréir. Níor sheas cheithre galúin fuisce achar ar bith. Bhí a shliocht orra: ní raibh geinealach an bhéil bheó ann nach raibh dallta ar meisce
Má's ingan-fhios nó igcoimhfhios a rinneadh é, nach hé an dá mhara chéile é anois. Tá'n dochar déanta, a's nach shin é 'bhfuil 'na thimcheall.
→
bleánach
Rinneadh a' bualadh céadtach ann, a's a' bhleághanach fhola 'bhí ar a' mbóthar ar maidin, th'éis na h-oidhche
→
borr
Bhí dhá oiread borradh faoi'n gcuid eile a's tá faoi'n aircín sin, a's shílfeá nach leath-chuma 'bith 'rinneadh air, ach an oiread le ceachtar acu.
+
→
breoigh
Níl aon-iongantas, ná nar bhreoidh an chruach sin as éadan, a's chomh tais a's bhí sí, nuair a rinneadh í. Is beag nach bhfáiscfeá í, bhí sí chomh fliuch sin.
TUILLEADH (1) ▼
Tá riascannaí dubha istigh i lár a' choca, maran ro-fhliuch a bhí an féar nuair a rinneadh é, a's ghur bhreodh sé. Ach pé acu sin é, dheamhan a dhath loicht ag na beithidhigh air.
+
→
buail ar
Rinneadh cac leicín de le'r buaileadh air; rinneadh leicíneach (brúightín, stolpán etc) de le'r buaileadh air.
TUILLEADH (1) ▼
Th'éis ar buaileadh de bháisti(gh) air, ó rinneadh é (caisleán), dheamhan a dhath fhéin de'n mhoirtéal ar bogadh fós ann. Is diabhaltaidhe an buadh a bhí ag na saoir fadó, a' déanamh moirtéil.
→
bualadh
Sin é an bóthar a mbíodh an bualadh uileag, fadó, air, ach ó rinneadh an bóithrín aithgiorrach, thríd an sliabh, ní bheadh ann ach timcheall anois.
→
airiúil
Má chuireann siad 'duana' (guano) air sin anois, is mó a mhíllfeas siad ná a leasóchas siad faoi'n talamh. Beidh sé sin sáthach aireamhail, go ceann deich mbliadhna fós d'uireasbha aon-leasú. Ach tuige nach mbeadh. Dheamhan deargadh a rinneadh ar a' talamh sin, tá mé 'ceapadh ó aimsir Chromail, hébrí cá'id'ó 'bhí sé ann.
→
failic
Tháinig dhá ghalún déag fuisce, agus nach diabhlaí an fhailic a rinneadh air, agus nach raibh deóir ann ag an sé maidin Déardaoin. Dheamhan an sdriog. Ach ba deacair dhó: roinneadh in a channaí é, agus a raibh san teach tuithe
→
flaisc
Chreidim gur rinneadh an-fhlaisc annseo thíos inniu. Tá dubhachan mór déanta de bharr an lae ar chuma ar bith. Siúd iad na buachaillí le leigean isteach i dtalamh craicinn = go leor oibre
→
fleasc
Tá túirne annsin thuas agus í slán cés móite de fhleasc an roth. Ach cé measa beirhe é, arsa tusa. Dhá mbeadh duine eicínt ann a bheadh indon fleasc a dhéanamh, d'fhéadfadh duine de na mná seo a dhul ag sníomhachán lom láithreach. Chreidim dheamhan ceo a rinneadh léithe le dhá bhliain déag cheana
→
faillí
Caithfidh foighid a bheith ag na daoine (againn) chreidim. Ní in aon-lá a rinneadh an Áirc. Ach is maith í an fhoighid agus is dona í an fhaillí. Tá sé in am agam biseach a bheith orm feasta má tá aon-bhiseach indán dom
→
feall 1
Níor deárnadh aon-fheáll ariamh mar a rinneadh air sin. Daoradh san éagóir é. Ní raibh láimh ná cois aige san bhfear sin ach oiread liomsa
+
→
foighid
Caithfidh na daoine foighid a bheith aca 'ar ndú'. Ní in aon-lá a rinneadh an Áirc. Feabhsóidh an saol fós le cúnamh Dé
TUILLEADH (1) ▼
Rinneadh an éagóir sin orm, agus ghlac mé in a fhoighid é in a dheidh sin. Nach raibh sé cho maith dhom
→
fonsa
Dheamhan lá ratha ar adhmad na hÉireann. Cloisfidh tú na liúrachaí ag pléascadh ar na fonnsaí i gcurach ar bith a bhfuil sé inte. An churach seo a bhfuil mise ag dul ag breathnú uirre inniu, roimh an gcogadh a rinneadh í, agus ní hé atá inte
→
dair
Cuinneoig dharaighe an chuinneoig is fhearr amuigh. Dhá bhfaighteá-sa ceann de na sean-chuinneogaí — ceann daraighe a rinneadh Gaedhealach ní raibh cinneadh ar bith leo. Tugann cuid de na cuinneogaí eile sin blas ar an mbainne. Is mór a ghabhfadh cuinneoig anois
→
dalba
Is dalba an obair a rinneadh annsin. Ach b'orra nach raibh an mhoill. Is beag a aireochas daoine obair a dhéanamh, 'nuair a bhéas 'chuile shórt ar a mian aca
→
damba
Chonnaic mé na dambaí móra a rinneadh ar an tSionainn. Nach raibh mé dhá ndéanamh. InDomhnach bhíos. Chaith mé cheithre mhí ann. Tá dambaí áithbhéalta ann in aghaidh an uisce. Tá mé ag ceapadh go stopann siad na mílte tonna uisce … Casann siad an t-uisce isteach i sórt caológaí a chuir siad ar an abhainn, agus an uair a theigheas sé thríd na "turbines" oibrigheann sé an solus. Sin é a thugas solus do'n tír.
→
daor 2
Baoghal air siúd é a dhaoradh. Dheamhan daoradh muis ná dhá mbeadh marbhú duine air. Nach ndearna sé coir a chrochta cheana, agus dheamhan faocha a rinneadh air
→
deachma
Bhí na h-eiricigh (Protasdúin) go dona an uair sin a dhearbhráthair mo chroidhe. Ag imeacht le Bíoblaí agus le "soup", agus dhá bhaint siar as na daoine le deachmaí th'éis sin. Ba bheag an cheart a bhí le fáil ag an Rú(mh)ánach (Rómhánach: Caitliocach) an uair sin. Mo choinsias ba bheag. Nach cóir adubhairt an ceann eile féin ins an amhrán: "'S go bhfuil an dlí ar fad aca ó a mharbhuigheadar Rí Seumas". Nímé an faoi na deachmaí sin a rinneadh an t-amhrán do "Chac i Mála" a bhí siar faoi Chonamara … Ach ní h-eadh. Ag ionntú daoine a bhí sé sin. Níor mhaith dhuit é sin a luadh siar in áiteacha ann fós. Chriogfaidís thú faoi.
→
dealaigh
Níl na ciarógaí dealuighthe go fóill, aindeoin an chaoi a chuir an dochtúr siúd ar an teach. Ó a rinneadh é sin leis, níor chuala mé aon-chr[...]g[...] ann ó shoin. Is cosamhail gur mharbhuigh sé iad. Shíl mé go dtiubharfadh sé froisín faoi na ciarógaí freisin, ach níor thug, nó má thug tá siad ar ais aríst
→
deibhil
Dhá dteagadh deibhil ar bith d'fhéadfadh dream eicínt a dhul amach cho fada leo, ach ní raibh aon-bhád dhá rinneadh (dhár dearnadh) ariamh indon é a mharaidheacht (bharraidheacht?). B'fhada a chaith duine aca ar an gcarraig: nó gur árduigh an taoille tuile léithe an duine bocht. Ach cé'n neart a bhí air. Céad fáilte roimh Ghrásta Dé
Gaelach a rinneadh an túirne sin, ach is fadó an lá é. Deileadóir a bhíodh thuas áit eicínt i Muigh Cuilinn a rinne í. Dheamhan deileadóir san tír anois
Dhá bhfágadh sé an teach mar a bhí sé nuair a rinneadh é, agus leigean dhá chuid deismínteacht' leis, b'fhearrde an teach é. 'Gcuiridh Dia an rath ort agus breathnuigh anois. Nach bhfuil an oiread dathannaí aige air agus atá ins an mbogha báistighe!
+
→
diaidh
Níl aon-aithrighe a rinneadh ariamh nach raibh sé indon a chur indiaidh a chéile. Ba bhreagh uaidh píosa cainte a rádh
TUILLEADH (1) ▼
Caitheadh indiaidh a mhullaigh de'n bhicycle é, agus fhobair gur briseadh a bhaithis in éadan an chlaidhe. Ba mhaith a chuaidh sé as nach rinneadh (ndearnadh) a lá. Dhá mbeadh sé scaithín eile le fánaidh, níl a fhios agam cé'n chaoi a mbeadh sé aige
Bheadh na "rangeannaí" sin ro-dhiomallach ar mhóin. L'aghaidh guail a rinneadh iad. 'Ar ndú' dhá gcuirtheá móin ionnta, ba mhaith an dícheall duit a coinneál caithte síos
→
dochtúr
Chaith sí i bhfad ag dul faoi lámha dochtúra, ach dheamhan maith a rinneadh di in a dheidh sin
→
driog
Ar an dá luath agus ar ól mé an phasóid, b'éigin dom an tsráid a thabhairt orm féin. Shíl mé go raibh múisc do mo bhualadh ach chinn orm aon-cheo a chur aniar. Séard a thosuigh ag teacht orm driogannaí in mo phutógaí agus aníos i mbéal mo chléibh! Diabhal i bhfad gur airigh mé mar a bheadh snadhmannaí ag teacht ar mo phutógaí ar fad. Tugadh deoch uisce agam ach dheamhan fuascailt a rinne sin orm ach oiread. 'Bhfuil a fhios agad céard a rinne maith dhom ins an deire. Gráinne salainn a chaith mé siar. 'Sé a d'ionntuigh mo ghoile. Má's poitín a bhí ann badh é an braon is measa a rinneadh ariamh é. Féans a bhí ann. Dheamhan a mhalrait
Drochshúil a rinneadh di. Agus tá a fhios agam cé a rinne é freisin, ach bíodh aige anois ó tá sí imithe agus go bhfuil.
Beirt dearbhráthar a bhí ann agus deirbhshiúr. Bhí an deirbhshiúr pósta agus triúr cloinne aice. Níor phós ceachtar de na dearbhráthrachaí ariamh. 'Séard a rinneadh leis an udhachta cheithre leith druimscoilte a dhéanamh di, cuid ag 'chaon dhuine de na dearbhráthracha, cuid ag an deirbhshiúr, agus cuid eile ag a clann eatorra. Deirimse leat go mbadh bheag é cuid an duine di, an uair a bhí sí roínte amach agus a ailp féin bainte ag 'chuile dhuine aisti. Ara ag na dligheadóirí a bhí an ceann reamhar di — 'deile
+
→
déan le
Céard a rinneadh leis an tsluasaid a bhí annsin. Ní fheicim chor ar bith le seachtain í
TUILLEADH (1) ▼
'Séard a rinneadh leis an airgead faoi dheireadh agus faoi dheoidh, agus badh é a bhí a dhéanamh leis ó thús, tugadh do'n tsagart é, agus cead aige a rogha rud a dhéanamh leis