Dul le
1.
+–
Beidh sé ag dul le abhainn anocht (ag dul ar an abhainn ag saghdadh)
Chaith sé an lá ag dul suas agus anuas le abhainn (leis an abhainn. fc. somplaí: téigh go)
TUILLEADH (21) ▼
Chuaidh sé siar le claidhe
Gabh anonn le bóthar
Teirigh soir le cladach
Gabhfaidh mé ann le loch = gabhfaidh [mé] ins an áit a bhfuil mé ag dul le dhul le taobh na locha
An ndeachaidh sé le cladach le cupla oíche
Chuaidh mé le cladach ar maidin ag tóraidheacht raic (wrack)
Gabh suas le balla as sin
Chuaidh mise le balla agus chuaidh seisean ar colbh (i leabaidh)
Chuaidh siad siar le tórainn
An ndeachaidh tusa siar le sconsa an uair sin (leis an sconsa)
B'fhearr dhuit a dhul suas le bruach nó feicfidh sé tú
An ag dul le sruthán atá tú. 'Sé is fearr duit
Ní thú a chonnaic mé ag dul soir le céibh
Gabh anonn le uachtar
An ndeachaidh tú siar ó dheas le iochtar
Má tá tú ag dul le claise, ná fág aon-cheo bruimfhéir ann. Tá an giodán sin le claise (clais an tsrotha) an-tsalach
Chonnaic mé an bád ag dul siar le cloich (fc. cloch)
Chonnaic mé é ag dul suas le easca indiu
Sin é an áit a fheileas duit: a dhul le leachta. Tá an talamh sin deacair
Ná teirigh soir le cnocán annsin. Tá an áit faoi dhriseachaí agus faoi dheilgní ar fad.
Ná gabh síos le tráigh chor ar bith. Ní bhfuighidh tú a dhath annsin
2.
a.
+–
Tá an bád ag dul le sruth = ag imeacht ins an bhfeacht
Má bhaineann tú maide (crann) ar bhruach na h-abhann, agus a chaith amach, gabhfaidh sé le sruth anuas go dtí an chara bheag agus féadfaidh tú a thógáil go deas annsin
TUILLEADH (3) ▼
Sin currach atá ag dul le sruth.
Níl annsin ach feamainn atá ag dul le sruth
Chuaidh sí le sruth orainn faoi thoildeona Dé
·
Chuaidh currach le gaoith annseo thiar aréir = d'imigh sí de'n chladach ag an taoille
Sin cuid de'n fheamainn atá ag dul le gaoith (fc. gaoth)
·
Tabhair aire dhuit féin ag dul le fánaidh. Níl na "brakes" sin thar mholadh beirte
Chuaidh sé le aill = thuit sé le aill; le fánaidh aille
b.
+–
Ná leig de do mhaidí a dhul le sruth anois = ná leig aon-bhuille marbh in do ghnathaí
Tá airgead ag dul le gaoith annseo istigh = dhá chaitheamh go rabairneach nó go drabhlásach
TUILLEADH (1) ▼
Tá sé imighthe le gaoith anois = an t-airgead caithte
3.
a.
+–
Tá sé ag dul le buile = olc nó fearg air
Chuaidh sé le buile agus le báine (báinidhe) = tháinic olc agus rl. air; bhuail olc é
TUILLEADH (4) ▼
Gabhfaidh sé le dod má 'eireann (deir) tú é sin (fc. dod)
Rachaidh sí le cuthach (le gaoth na gcnoc) má chloiseann sí sin
Chuaidh sé le drabhlás = chuaidh sé chun drabhláis
Chuaidh sé le fán ar fad le goirid
b.
+–
Tá sé ag dul le dlí = ag foghluim dlí; le slí bheatha a dhéanamh de'n dligheadóireacht agus rl.
Gabhfaidh sé le ceird = ag foghluim cheirde
TUILLEADH (11) ▼
Tá sé ag dul le ceird
Nach breagh nach ndeachaidh tú le ceird eicínt fadó, agus gan a bheith ag cur do shaoghail amú mar sin
Nach gann a chuaidh an saoghal air, má' sin í an cheird a ndeachaidh sé léithe faoi dheireadh
Tá 'chuile cheird cinnte ort anois. Meastú an ngabhfá le gadaidheacht nó le crochadóireacht. Dhá cheird ghnaoidheamhail go leor iad sin bíodh a fhios agad
B'fhearr dhó a dhul le scoil ná leis an gceird sin. Dheamhan lá foráis a chonnaic mé ar aon-duine ariamh a chuaidh le táilliúireacht: ag imeacht ag ól agus ag bruighin is chuil' áit — sin é a gceird
Chuaidh sé le gréasaidheacht idtosach, ach ghránuigh sé di sin, agus chuaidh sé le gaibhneacht annsin. An dá mhar a chéile an ball séire agus a ghiolla chreidim
Ní dheachaidh sé le figheadóireacht nó go raibh aois mhaith aige. Bhí na chúig bhliana fichead sáruighthe aige déarfainn
Is sean ins an saoghal nó go ndeachaidh sé le cneamhaireacht, ach ma ba shean fhéin, thug sé isteach ar chaill sé roimhe sin, marach gur cuireadh i bpríosún é
Sílim go rachaidh mé le bádóireacht ar fad.
Ghabhfadh an mac is óige le siúinéaracht — 'sé a raibh uaidh é — dhá bhfaghadh sé aon-ugach, ach sin rud nach bhfuair sé. B'fhearr leis an athair a bheith ag breathnú annsiúd orra ag leiciméaracht ná a gcur le ceird fhiuntach ar bith. Tá rud ar a shon aige anois
An uair a ghabh sé sin le "bacsáil" i dtosach ní raibh oiread priompalláin ann. Ach chaith sé léithe in a dheidh sin ariamh ó shoin
4.
+–
Chuaidh sé leis = chuaidh sé ag troid (ag caraidheacht, ag dornáil agus rl.) leis
An bhfuil aon-mheas agad ort fhéin. B'fhearr dhuit a dhul liom.
TUILLEADH (6) ▼
Bhí siad líomhtha ceart a dhul le chéile, ach rinneadh eadarascán. Bhí a leigean le chéile, go bhfeicfí cé aca ab fhearr
Ní ghabhfaidh mise leis. Ní comórtas ar bith dhom é — fear atá dhá reamhrú le feoil 'chuile lá
"Anois b'fhéidir, is gearr go mbeidh a fhios cé hé searrach na deagh-lárach" adeir P. Ch. agus an bheirt ag tarraint ar a chéile agus ag cur gothadh troda orra féin. Ach ní ghabhfaidís le chéile in a dheidh sin. Bhí claonadh ag 'chaon duine aca ó'n gceann eile
Teighidís le chéile anois má's breagh leo é. Tá mise sáruighthe ag déanamh réidhtigh ó a tháinic an oíche. Is mór an peacadh ó atá an oiread sin díocas orra go gcoinneochaí ó chéile iad
Ghabhfainn leis muise, marach leisce a bheith orm a ghortú. Th'éis ar dhubhairt sé liomsa diabhal mé go bhfuil gnaoi agam air. Ba é an t-ól a chuir an deis air a bhí air
Teirigh leis, má tá an oiread sin fonn ort, agus ná bí ag sceaimhínteacht annsin i bhfad eile. Troid na mbó maol a bhéas ins an troid seo sílim
5.
+–
Breagh má d'iarr sé thú nach ndeachaidh tú leis (ag obair)
Chuaidh mé lá leis (ag obair dó) annseo anuiridh ag baint fhataí, agus diabhal aithne a bhí air nach dom' íoc a bhí sé, bhí a laghad sin buidheachais aige orm. Beidh a shliocht air: beidh fiannaidheacht air shul a chuirfeas mise láighe i dtalamh aríst aige.
TUILLEADH (6) ▼
Nach diabhlaí nach rachadh sé leat má tá páighe ag teastáil uaidh, ach is fhearr leis ag imeacht ag leadaidheacht mar siúd
Nach dalba an mhaise dhó é. Bhí M. Ph. Mh. dhá iarraidh cupla lá leis an móin agus thairg sé seacht agus sé pighne ins an ló dhó, ach dheamhan a chos ná a chnáimh a ghabhfadh lá ná leiceann leis, mara bhfaghadh sé deich scilleacha ins an lá. "Is túisce a thiubharfadh an Diabhal leis thú ná a thiubharfainnse deich scilleacha dhuit" adeir M.
Chuaidh P. Sh. dhá lá leis ar son Dé, agus bhain sé naoi scilleacha ins an ló dhó (dhe). Tá breith a mbéil féin anois ag fir fánaighe
Ní rachadh aon-duine aca lá leat dhá mbeadh na seacht sraith ar an iomaire agad, th'éis cúigear leoistí aca ann agus gan tada ó Dhia anuas ar a n-aire féin ach ag coinneál míoltógaí de na fuinneogaí
Bhí agad a theacht cupla lá liom ag baint choirrlighe. Fear breagh teangmháilte mar thusa nachar mhór le na liúrachaí siúd a thabhairt ó'n mbun.
Is mór an díol-truaighe í gan duine ar líon na gCríostaidhthe aice le súileoig fhataí a chur. Ba mhór an trócaire do bheirt nó triúr agaibh a dhul cupla lá léithe agus an póicín fataí siúd a chur di. Ní bheadh sib aon-chupla lá leis chor ar bith
6.
·
Chuaidh sé leis abhaile = d'imigh leis abhaile; shiubhail sé leis abhaile (imigh go h-iondamhail ins an leagan seo)
7.
+–
Len a athair atá sé ag dul = d'aithneochthá as a athair é; tá sé ag dul i gcosamhlacht len a athair as a chruth agus a dheallradh; 'siad na bealaigh céadna atá leis agus atá leis an athair
Ní liomsa a chuaidh tú. Dhá mbadh eadh, ní thiocfá abhaile de'n aonach gan do dhóthain a bheith ólta agad. D'ól mé mo dhóthain agus thug Dia rud dom in a dheidh sin. Deir siad go dtugann sé do chroidhe a chaithte é. Le muintir do mháthar atá tú ag dul. Ní fhaca mé ariamh iad nach in a gcneagairí a bheidís, ní fhaca sin
TUILLEADH (11) ▼
Cé leis a bhfuil sé ag dul meastú. Déarfaidís seo gur liomsa é, ach feicthear dhom go bhfuil súile friochanta an athar aige agus an smig
Go deimhin duine ar bith a chonnaic an mháthair ariamh, is furasta aithinte dhó gur léithe atá sí ag dul: na mailí céadna agus an clab truisc céadna freisin
Le t'athair atá tú ag dul críochnuighthe. Tá cúl do chainte leat go díreach mar atá leis-sean.
Má theigheann tú le na C-e, beidh gnaoi na ndaoine ort. Ba lághach feilmheanach an dream ar chnoc agus ar chnocán ar bhóthar agus ar fhiodán iad ariamh, ní as ucht mise dhá rádh é
Níl a fhios agam cé leis a ndeachaidh tú chor ar bith le go mbeitheá in do fhleascach mar atá tú. Is deas puinteáilte an bhean í do mháthair, agus ní taise do t'athair é: tá sé sáthach gusamhail len a rogha gnatha a dhéanamh
Má theigheann sé len a shean-athair, beidh a dhóthain cóirí catha aige ar chuma ar bith
Is tú t'uncail déanta. Ní le duine ar bith eile atá tú ag dul ach leis! Sí an spágaireacht chéadna atá ag an gcupla agaibh bail ó Dhia oraibh, ó a chaithfeas mé é a rádh líb
D'eile cé leis a mbeadh sé ag dul ach le muintir a athar. Tá an braon mór ann bail ó Dhia air. Cuirfidh sé sin taobhach ar dhaoine ach a dteagaidh aois dó. Searradh bó (buadh?) agus biseach ort, a mhaicín!
Nar ba buil le Dia é a dhul len a shean-mháthair ar chaoi ar bith, mar b'olc í go ndéanaidh Dia grásta uirre
Dhá dteighinn leatsa, ní easba triollúis a bheadh orm ar chaoi ar bith
Ní dheachaidh S. Ph. Mh. le T. má bhí gaol féin aige leis = ní raibh siad ar aon-cháilíocht
8.
·
Tá tú ag dul ro-fhada ar fad leis an scéal (leis an gcaint, leis an magadh; leis an ealadhain agus rl.) anois = dhá leanacht ro-fhada; dhá chur i bhfad scéil; is gearr go gcuiridh sé fearg nó mí-thaithneamh ar dhaoine mara n-eirighidh tú as
9.
a.
+–
D'fhéach sé sin féin ach ní dheachaidh leis = níor eirigh leis; chinn sé air a bheart nó a chúis a chur igcrích
Shíl sé an chréatúlacht a dhéanamh ach ní dheachaidh leis. Tapuigheadh in am é
TUILLEADH (9) ▼
Má ghníonn sé sin muise ní rachaidh leis. 'Leabharsa féin ní rachaidh.
Má chuaidh leis an uair sin ní rachaidh leis i gcomhnaí. Dhá fhad dhá dteigheann an madadh ruadh beirtear air ins an deireadh, in a dheidh sin
Chuaidh sé ar chneamhaireacht ag ceapadh nach mbraithfí é, ach ní dheachaidh leis. Rugthas air ina dheidh sin, agus chuaidh sé daor air
Is maith an scéal é nach ndeachaidh leis sin ar chaoi ar bith. Mharbhuigh sé a bhean: nach raibh sé follasach ag Feara Fáil. Níor thruaighe ar bith é, ná aonduine eile a dhéanfas a mhacsamhail de chleas
Is beag nach ndeachaidh leis an bhfear sin a chuir a bhean ins an tobar. Ach chionntuigh sé féin é féin in a dheidh sin. Dá fheabhas a mbíonn de phleaineannaí aca, fágann siad marach eicínt ar a gcuid cúrsaí i gcomhnaí. Marach go bhfágann: ní bheadh duine ar bith ins an tír ins an gcomhaireamh ceann. Bheadh 'chuile dhuine marbhuighthe ag duine eicínt eile
Ní dheachaidh leat a ghleacaidhe an babhta sin dhá imeartha thú. Shíl tú go raibh mise feidheartha agus go n-eireochadh cúig leat ar do dheich, ins an achar gearr. Is cosamhail nach miste leat faoi'n mbun árd, ach do chúig féin a fháil
Ní rachaidh leis muis nó is cinneamhaint ormsa é. Tá cupla "gíománach" agamsa ins na bólaí sin, agus níl agam ach an scéal a mheabhrú dhóib, agus ní chuideochaidh siad tada leis ach a dtosuighidh siad
Ní rachadh leo marach an chaoi a dtáinic an saoghal, agus gur áitigheamar féin a chéile. Bhí sé bruithte ar bhainne dhó agus gheobhadh sé a phasóid. Ach ar an dá luath agus ar eirigh "power" leis an dream eile thosuigh sé ag brughadh orra, agus ba ghearr go mbadh é togha an domhain aca é. Thastuigh a bhót agus a chuid airgid uatha, agus buaileadh cois ar an spiadóireacht. Is ait an mac an saoghal a dhearbhráthair mo chroidhe!
Is aigeanta an mhaise dhó é, ach ní rachaidh leis feadh agus mise T. a fheiceál. Deirimse leat go n-innseochaidh mise do T. cé hé féin agus céard a shíl sé a dhéanamh orainn. Dhéanfadh T. gar ar bith a d'fhéadfadh sé domsa
+–
Chuaidh leis sáthach fada, ach ní bhíonn bóthar ar bith nach mbíonn casadh ann in a dheidh sin = d'eirigh leis; níor brathadh nó níor bacadh é (fc. somplaí — "ní dheachaidh leis" thuas. Is coitianta an leagan "ní dheachaidh leis" ná "chuaidh leis")
Chuaidh leat an "trip" sin, ach ní bhfuighidh tú ar do chomhairle féin mar sin i gcomhnaí é, ná dheamhan baoghal ort
TUILLEADH (3) ▼
Chuaidh léithe sáthach fada, ach rugthas uirre ins an deireadh dhá imeartha dá raibh sí
Rachaidh leis tamall, ach is maith an staic tamall. Ní bhíonn rud ar bith ach tamall
Chuaidh leis an-fhada leis an bpoitín, ach in a dheidh sin agus uiliog, tóigeadh é faoi dheireadh thiar. Is deacair a dhul uatha (ó na póilíos) i gcomhnaí
b.
·
Níl a fhios agam cé'n chaoi a ngabhfadh sé leis marach an t-ómós atá dhá bhean = cé'n chaoi a mbeadh an scéal aige
Is deacair a rádh cé'n chaoi a ngabhfadh sé leis marach go bhfuair an sean-fhear bás
c.
+–
Tá sé ag dul righte (cruadh, déan, deacair, anróighteach agus rl.) liom cúis ar bith a dhéanamh anois = is ar éigin a fhéadaim agus rl.; is beag nach bhfuil sé ag cinnt orm agus rl.
Chuaidh sé go snaoim (snaidhm) an rópa leis nachar marbhuigheadh é = chuaidh sé rí-ghar dó
TUILLEADH (1) ▼
Chuaidh sé chois croidhe liom é a fheiceál ins an gcaoi sin, ach céard d'fhéadfainn a dhéanamh = chuir sé an-charghas orm
Dul le in iontrálacha eile (50+)
→
faiteach
Níor fhan focal ar bith cainte aige ar a dhul suas ar an "stage" dó. Bhí sé in a fhudar fadar. Tá sé ro-fhaiteach l'aghaidh na ceirde sin. Níorbh fhuláir do dhuine an-cheann a bheith air le seasamh in áit den tsórt sin. P. L. an buachaill!
+
→
faitíos
Bhí sé caillte le faitíos a dhul abhaile
TUILLEADH (2) ▼
Bhí sé ag creathadh le faitíos a dhul amach
Teirigh ag an dochtúr leis an taobh sin agad faitíos na timpiste. Deir tú go bhfuil an phian ag smearadh amach. Sin deá-chosúlacht. Deir siad má smearann an phian gur comhartha é nach bhfuil aon-asna briste. Ach ní bheadh a fhios agad. Is fhearr a dhul roimhe in am
Sin feánach atá ag dul chuig an damhsa atá ag an sagart. Ar chuala tú céard adúirt S. an Gh. faoi? "Is gradha an saol é! Is gradha muis", adeir sé. "Cuimnímse fhéin — agus ní hé an fhad sin ar an saol mé — go mbíodh sagairt ag sciolladh agus ag scóladh den altóir ar dhuine ar bith a ghabhfadh amach ag damhsa, de shiúl oíche. Anois tá siad dhá bhfuagairt ón altóir, agus ag maoidheachtáil leo a dhul ann, agus mara dteighe, dar fia is cam a bhreathnós siad orra lár na mháireach má chastar leo i mbóthar ná i mbealach iad! Is gradha an saol e! Is gradha sin!
→
feanc
Chaith mé an lá ag dul di le gró (do chloich), ach dhá naomhtaí mé, ní fhéadfainn feanc a bhaint aisti. Dar príosta, ní bhainfinn
→
fearacht
Ní bheinnse fearacht cuid eile de na daoine chor ar bith. Níor mhaith liom ariamh an dá chroí a bheith agam. Déarfainn amach an rud gan frapa gan taca, sin nó leigfinn dó. Ní bheinn ag dul siar i mbéal duine agus ag maoidheachtáil leis, agus an buille feille a thabhairt dó taobh thiar dhá chúl in a dheidh sin
→
feart
"Is fhearr é sin le Dia na bhFeart, ná a dhul faoi sheacht don Róimh" (as Rann: an dá líne tosaigh dhe: "Foighid in aghaidh gach locht, agus déirce don duine bhocht gan treóir")
Níorbh fhiú d'aonduine a dhul ag fiachadh ar an bhfeithideach bocht sin. Níl ann ach na cheithre eite. Is beag le go bhfuil sé indiaidh a chéile chor ar bith
+
→
feáin
Ní raibh fíth ná feáin air mara dteigheadh sé ar an bportach ag tógáil mhóna ar maidin. Diabhal aithne air nach tirm a bhí sí! "Dhá mba triomach go Nollaig é anois", adeirimse "dheamhan fód den tsraith siúd a bheadh le dhul i gcruach". Síleann sé má theagann anna mar sin go dtriomódh sí ar an bpuinnte. Tá sí réidh leis go haithbhliain muise
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh fí ná feáin air go bhfádh sé a dhul ar an Achréidh i mbliana. Ach is cosúil nar thaithnigh leis! Dhá mhéad scímhle a bhí ag dul soir air, bhí a dhá oiread sin ag teacht anoir aríst air. Leabharsa dhuit ní hé an chéad duine aríst é a bhfeicfidh tú a láighe ar a ghualainn aige ag dul ar an Achréidh!
→
fiar
Cén diabhal ná deamhan a d'fhága an carr sin amuigh ar fiar ar an mbóithrín? An bhfeiceann sibh nach féidir le duine a dhul síos ná aníos aige?
+
→
fios
Cén ghnatha atá agamsa a dhul chun cainte leis? 'Ar ndú, ní fios mo labharha atá agamsa le dhul chun cainte le sagart = ní bheadh a fhios agam céard adéarfainn leis; níl mo sháith fólaime etc. orm
TUILLEADH (1) ▼
Breá nach mbeadh fios do ghnatha agad thairis sin. A dhul ag tabhairt tairní cruithe capaill leat nuair a bhí agad táirní cruithe bróg a thabhairt leat. Tá tú in do cheann ar bior
Dhá mbeadh fear fobhairne ar fónamh san gcurach agam an lá sin, ní loicfinn. Bhí an-fharabógaí farraige ann, ach bheadh cóir againn isteach. Ba bheag an stró a bheadh ar dhá churachóir mhaithe a theacht abhaile. Maidir leis an gceann a bhí in éindigh liomsa ní raibh ann ach sbogán nar cheart dó a dhul chun farraige chor ar bith
→
foirm
Tá fólaim ortsa, bail ó Dhia agus ó Mhuire ort, ach má sin í do chuid cainte anois go raibh dhá Naomh Pádraig ann, ná bactar leat! Nach deas uait a dhul ag cumadóireacht … Eiriceach a bhí san té adúirt é sin. Níl an rud sin i gclár ná i bhfoirm, agus ná géill thusa do'n fhear sin. Nachar chuala muid ariamh nach raibh ann ach aon-Naomh Pádraig amháin, moladh go deó leis
→
foláir
Ní fuláir do dhuine a dhul san bpraghas le culaith éadaigh anois. Mara dteighe ní bhfuighidh sé aon-éadach ar fónamh
M'anam nach beag dom a bhfuil ag fortabháil orm cheana agus gan tusa a dhul ag cur tuilleadh orm. Cén chaoi a bhféadfainnse a bheith san áirdeall ar do chuid beithioch. Tá mo chuid fhéin ag déanamh cír tuaifill díom. Má ba leat féarach a cheannacht, bhí agad é a fháil in aice láthair: sin nó leigean dó ar fad. Bheadh bó trí lá báite nó bascha annsin thuas shul má gheobhfaí í
+
→
fothair
Thiomáil muid an dá chaora aniar romhainn, agus muid ag stríocáil na maidí ar an mbóthar le neart lagair. Ag teacht aniar ag tí Ph. Ph. ní raibh a sheasamh againn ní b'fhuide. "Gabhfaidh mise isteach annseo ag iarraidh cannda aráin", adeir S. Ní raibh mise indon a dhul isteach ann. Bhí tuitim feóir ionam leis an ocras.
TUILLEADH (1) ▼
Sách rite a chuaigh sé liom a dhul an fhad sin fhéin, ní áirím dhá mhíle eile a chur orm fhéin. Bhí tuitim feóir ionam leis an tuirse. Ní fearrde mé é, go ceann fada aríst
Tá an bus breá freagrach daoibhse, ach feacha muide a chaithfeas a dhul sé mhíle bealaigh d'aistear ar gcos le dhul cho fada leis
+
→
froigisí
Tá na seálta fruigisí ag dul i léig. Seálta dubha is mó atá ag teacht amach anois. Chreidim gurb iad is fhearr l'aghaidh na strácála, agus nach mbíonn an salachar cho sunntasach orra le na seálta eile
TUILLEADH (2) ▼
Sin é an ciseadóir! Rinne sé ciseán domsa annseo fadó, agus chuir sé an oiread frugaisí air, agus nach ngabhfadh mo láimh síos ann! B'fhada a chaith sé thiar annsin san seomra. Bhí sé ro-dheas le dhul ag strachailleacht leis
Nach bhféadfá a rá go ndeárna tú é, nó nach ndeárna agus gan bacadh le leath na bhfrugaisí sin! Diabhal aithne ort nach thar sheacht míle d'fharraige théachtaithe a chaith tú a dhul in a choinne!
Is breá scolbánta an fás fir é bail ó Dhia air! Chonnaic mé ag fuiléimneach annsin thíos in éindigh le na gearrbhodaigh Dé Domhnaigh é, agus má bhí fhéin dheamhan tuilleamaí a bhí aige le ceachtar aca. 'Ag dul in a mháistir scoile atá sé siúd?
+
→
fág gan
Cén catmara atá ar an bhfear seo thíos a dhul ag cur an tabhairt sin air fhéin le leasú go barr an bhaile, suas ar sean-spíontán fliuch báite, agus neart garrantaí bán de scoth na talúna annsin siar aige. 'Ar ndó sin é: ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur
TUILLEADH (1) ▼
Shílfeá gur mór an dícéille atá air a dhul ag cur anró air fhéin ag baint fheamainne le curach, agus dalladh feamainn dubh — airde crann loinge dhi — thíos annsin thíos aige ar chongar. Ach ní minic leis an gceann céanna gan an chontráil a dhéanamh. Oibríodh sé leis. Ag treabhadh an tsléibhe agus an talamh réidh a fhágáil gan cur. Sin é a fhearacht aige sin é
+
→
fág
Fág mo bhealach as sin. Níl mo dhíol bealaigh agam le dhul thart.
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh a dhath air sin nuair a leag mé annsin é inné. Ach cár fhága tú ámhailleacht ghasúir 'ar ndó'? Tá an clampar orra. Ní mian leo gan a dhul ag spochadh le 'chuile shórt
→
fágtha
Chíotar dhom go bhfuil tú an-fhágha le goirid bail ó Dhia ort. A dheamhain tá tú ag dul amú in do chuid éadaigh!
→
fáideog
Bhuail P. M. an fháideóig siar san bpus ar Ph. T. an maor. Tháinig P. T. air agus é ag tógáil bhradáin san linn. Dheamhan blas den cheart nach raibh aige leis. Is mór a d'fheil dó a dhul ag bacadh leis.
→
fáinnigh
Caithfidh mé eirí le fáinniú lae amáireach agus a dhul indiaidh coiníní. Tá foghail déanta aca san ngeamhar sin thuas
+
→
fána
Bhí sé ag dul síos le fánaidh an aird (an chnoic)
TUILLEADH (4) ▼
Nuair a bhéas tú ag dul le fánaidh; bí san áirdeall ort fhéin go maith, mar níl aon-ghaisce ar na "brakes" sin
Is iomdha uisce a ghabhfas le fánaidh aríst sul a dtaobhuighe mise é fhéin ná a theach. Níorbh ait liom ariamh a dhul ag briseadh leicín an doichill ag aonduine
Tá na runnaigh ag dul le fánaidh anois. Bhí siad annseo tá seachtain ó shoin (in Árainn) = ag dul isteach an cuan faoi dhéin Chois Fharraige agus na Gaillimhe; ag dul isteach leis an tuile agus leis an sruth chuig na cladaigh istigh
Chonnaic mé an-phlás feamainne annsin amuigh inniu agus í ag dul le fánaidh
+
→
fán
Níor cheart dó áird a thabhairt ar athair ná ar mháthair, ach a dhul agus a pósadh ó thaithnigh sí leis. Ní phósfaidh ceachtar aca anois go brách feicfidh tú, ach iad ag dul i bhfán ar a chéile mar sin choíchin
TUILLEADH (3) ▼
Is mór an chéim síos dó é go gcaithfidh sé a dhul le fán. Chonnaic sé an dá shaol a mhaisce. Cuimnímse ar an uair nach mbeadh call dó sin cois a chorraí den chois eile ach neart buachaillí agus cailíní aige le chuile shórt a dhéanamh dhó. Ach tá na caisleáin ag tuitim agus na carnaoileachaí ag eirí
Is mór an babhta ar an duine bocht má chaitheann sé a dhul amach le fán. Cén bhrí ach gur chleacht sé sin fuigheall na bhfuigheall ariamh go dtí an saol seo fhéin!
Ní cás dó é má bhíonn sé indon snáth a choinneál faoin bhfiacal agus nach mbeidh air a dhul le fán
+
→
féar
Tá na beithigh ag dul go glúine i bhféar ann, agus ní mian leo fanacht ann in a dheidh sin
TUILLEADH (4) ▼
Seo! Tá muid sách fada ar an gcocaireacht seo. Más leat a tabhairt dom, tá sé in am agad fios a bheith agad air feasta. Tán ghrian ag dul siar agus gan an féar dhá shábháil
Níl ag Nóra se'againne anois ach bliain eile le dhul isteach ar an "Preparatory" (Examination). Agus níl sí ag breathnú ar leabhar ná ar pháipéar. Tán ghrian ag dul siar agus gan an féar dhá shábháilt
Tá barr baile annseo againne muis agus is gearr le dhul é. Níl ann fré chéile ach féar gortach. Is fhearr aon-phóicín amháin istigh agaibhse le cruth a chur ar bheitheach ná a bhfuil de thalamh istigh ar na bailteachaí seo. Tá substaint san bhféar agaibhse
Is féar tirm do dhuine i gcomhnaí teach. Mara dteastuighe sé uaidh fhéin ní bheidh sé d'uireasa duine le dhul ann. = féadfaidh sé a leigean ar cíos
+
Ná raibh Dia leis anois mara bhfuil na físeachaí agus na pínneachaí corra aige de bharr a aistir! A theacht aniar annseo ag ropaireacht ingeall ar uan a dhul thar claidhe air! Agus a chuid beithioch féin i bhfoghail orainne 'chuile ré solais!
TUILLEADH (1) ▼
Chuir an dreolláinín beag sin ag T. Ph. coc achrainn ar Sh. L., ach má chuir agus gur chuir, thug S. L. na físeachaí agus na pínneachaí corra dhó. Bhí sé an-bhuailte ag dul abhaile. Nach sonnda an staicín anois é, a dhul ag dréim le "bullies"!