Dul ó
—gníomhra cuirp a bhíos i gceist le "dhul ó". Malrait "a dhul ar" é go minic .i. chuaigh sé ar chaitheamh na gcloch; chuaigh sé ó chaitheamh na gcloch
1.
+–
Tá mo chuid oibre ag dul ó dhéanamh orm = ní fhéadaim a déanamh; tá an iomarca le déanamh agam agus ní fhéadaim freastal dhá leath
Chuaidh an pota ó thógáil air = ní raibh sé indon a thógáil
TUILLEADH (6) ▼
Chuaidh an mhóin ó ghróigeadh orainn imbliana len a raibh againn di. Bhí sé fánach ag beirt freastal di, bhí sin
Tá an fheamainn dubh siúd — fás trí bliana — ag dul ó bhaint orainn, len a bhfuil ann di. Ní fhaca mé cho maith le fada cheana í
Chuaidh an teine ó lasadh orm ar maidin, nó go bhfuair mé cupla fód coise isteach as tigh M. le cur innte. Níl sponc ar bith ins an móin sin againn anois
Chuaidh an chaint sin ó thuiscint orm = níor thuig mé í
Bhí an gamhain ag dul ó shiúl orm = bhí sé ag luighe nó bhí sé ag cínnt orm aon-tsiúl a bhaint as
Tá mé ag dul ó shiúl = ní fhéadaim siúl
+–
Rachaidh an fheoil sin ó ithe oraibh, mara mbruithidh sib í feasta. Níl coinneál ar bith ag caoirfheoil an tráth seo 'bhliain
Bhí iasc glas ag dul ó ithe orainn an bhliain sin, le na raibh againn dhe. Bhí sé in a bhrachlainn amach annsin ins na garrantaí agus na madraí féin gránuighthe air
TUILLEADH (1) ▼
Shílfeá go bhfuil an pórtar ag dul ó ól oraibh. Is dona an lucht póite sib in a dheidh sin, ma chinneann oraibh cupla buidéilín pórtair a chaitheamh siar
+–
Chuaidh sé ó aithne orm = níor aithin mé é, cé go raibh aithne agam air
An bhfuil na daoine ag dul ó aithne ort, nó cheal nach n-aithnigheann tú mise
TUILLEADH (2) ▼
Rachaidh duine ó aithne air go maith 'nuair nach mbíonn sé ag iarraidh a aithneachtáil, ach mise i mbannaí an té atá sé ag iarraidh a aithneachtáil gur beag an baoghal air a dhul ó aithne air
Shílfeá go ndeachaidh do dhuine muintreach ó aithne air trathnóna. Ní measa beirthe é a mhic ó!
+–
Tá sé ag dul ó ithe a chodach = é ag cinnt air a ithe
Ní féidir gur ag dul ó ól an phórtair atá tú. Dar fiadh muise, tá athrú eicínt ag teacht ar an saol
TUILLEADH (8) ▼
Chuaigh sí ó bhreith cloinne an-aibéil air = ní raibh aice ach cupla páiste
Tá an laogh sin ag dul ó dhéanamh a cuid uisce = níl sé ag déanamh a uisce anois, nó is beag é
Chuaigh sé ó imirt na gcártaí ar fad = d'eirigh sé asta
Cá'id ó a chuaigh sé ó chaitheamh na gcloch? = cá'id ó a leig sé de chaitheamh na gcloch
Chuaigh sé ó bheith dhá bhearradh féin = duine; laogh a bheadh ag cangailt a dhriobaill
Nach maith sciobtha a chuaigh sé ó chaitheamh an tsneachta in a dheidh sin = chuaigh sé ar chlaochmú; d'eirigh sé as an sneachta
Chuaigh na daoine ar na bailteachaí seo ar fad ó thógáil caorach = ní thóigeann siad caoirigh anois
Bhí páiste ann agus chuaidh sé ó bhaisteadh ar chuma eicínt = níor baisteadh é; níor eirigh leis gur baisteadh é
+–
Ná bac le bó ar bith a ghabhfas ó eirghe in a seasamh. Bó réidh í = bó nach raibh indon fanacht ina seasamh
Shílfeá go bhfuil tú ag dul ó eirghe in do sheasamh mara neart leadaíocht' atá ort
TUILLEADH (1) ▼
Luigh siad (muca) ar an mbóthar orm agus chuaigh siad ó eirghe in a seasamh. Ní rabh a fhios agam ó Dhia céard a dhéanfainn leo, nó go dtáinig P. leis an gcárr
+–
Tá na meaingeals sin thíos ag dul ó rath cheal a mbainte. Má theanguigheann sioc leo, ní bhuachfaidh sib aon-cheo go deo orra
Tá mé ag dul ó rath ag doigheachaí.
TUILLEADH (5) ▼
Tá cur ag dul ó rath ag an mbáistigh
Tá an tlú sin gaibhte ó mhaith. B'fhéidir dhá dtugthá ag an ngabha é, go dtaitheochadh sé aríst é
Ní raibh aon-tsop féir ag gabhail leis nach ndeachaidh ó mhaith ar an talamh anuiridh cheal giollaidheacht'. Bhí agus féar breagh
Cheal a ghlanta a chuaidh "an bicycle" sin ó rath
Gabhfaidh 'chuile shórt ó fhás anois ag an triomach
+–
Tá na ba ag dul ó dháir ar fad imbliana = níl siad dhá ndáir, nó má tá, dairtear agus aith-dhairtear iad
Shílfeá go ndeachaidh do bhudóigín bail ó Dhia uirre ó dháir, nó an ndeachaidh. Nach deacair leo dáir a thabhairt leo?
TUILLEADH (1) ▼
Chuaidh an chráin ó chlíthe (an capall ó eachmairt, an madadh ó adhal, an cat ó chatachas, an chaora ó reithe agus rl.)
+–
Chuaidh a bhean ó chloinn (ó mhuirín, ó phaistí agus rl.) = ní raibh aon-chlann uirre
Chuaidh an crann sin ó ubhla ar fad imbliana, pé'r bith tuige = ní raibh aon-ubhall air
TUILLEADH (1) ▼
Chuaidh an gort sin ó fhataí ar fad = ní bhíonn aon-fhata ann
2.
+–
Níl tada ag dul uaidh = brathann sé gach rud; bíonn fios gach rud aige; tá sé suas le gach uile mhíádh nó gach uile ealadhain
Níl rud ar bith ag dul ó Shéamas má thug sé an méid sin faoi deara
TUILLEADH (8) ▼
Meastú cé'n chaoi a bhfuair sí fios air sin. An bhfuil tada ag dul uaithe? Dheamhan é muis
An bhfuil a fhios agad cé'n cheird atá anois air? Ag déanamh deis' a chuirfeadh solas ar fud an tighe. Sin é an fear agad. Níl ní ar bith beo ag dul uaidh, agus ní raibh ariamh féin
Deir tú leo a chum do Shean-Mh. gur isteach ins an gColáiste ag múineadh Gaedhilge in áit Ph. Dh. a d'imigh T. Agus dheamhan asna dhó nachar chreid é. Níl míádh ar bith ag dul uatha. Chuimneochaidís ar rud ar bith. Ná h-iarr in a ndiaidh é.
Tá an scéal sin féin baramhail go leor. An chéad-oíche ar chuir sé seo thíos an "Radio" ar siubhal, amach ar an tsráid a bhí an chaint uiliog ag dul. Cé'n bhrigh ach bhí an teach ag dul thar maoil. Chasadh sí féin cnoth. "Na bheailbheannaí atá calctha" adeireadh sí. "Go gcalcaidh an diabhal agad iad, nachar fhága é ins an áit a raibh sé" adeir sé féin. "Ní raibh muid dhá iarraidh luath ná mall". Chuaidh duine eicínt amach ar an tsráid. Ba ghearr go ndeachaidh duine agus duine eile amach. Níorbh fhada go raibh an teach fré chéile amuigh, agus a raibh a dul thart an bóthar … Ba í an oíche ab fhearr ariamh í a fuair "Haw-Haw", nó gur thosuigh na mádraí ag tafann … Na buachaillí báire seo síos a chuaidh ag méirínteacht lena "wireannaí" agus chuir siad an bhail sin air. Cá'il an rud atá ag dul uatha …
Ní fhéadfadh an méid sin féin a dhul uaithe. Chaithfeadh sí é a fheiceál. Nach mór a bhain sé di. Is fada fada a bheinnse ag dul isteach in a teach-sise go bhfaghainn aon-chaidéis d'aon-cheo dhá mbeadh ann. Ach sin é an chaoi a mbíonn cuid de na daoine
Níl rud ar bith ag dul uait. Nach maith go gcaithfeá an méidín sin féin a chloisteáil. 'Ar ndú' is agad atá a dheis. Tá bleid buailte agad ar an bhfear soir agus ar an bhfear siar
A Rí na ngrásta anocht! An bhfuil ní ar bith faoi'n saoghal ag dul uatha; má tá siad ag cur anall báid aeir anois agus gan duine ná deoraidhe ionnta, agus buailfidh siad an áit atá an dream thall a iarraidh in a dheidh sin. Nach mallaighthe an íntreacht (intleacht) í sin. An t-aidhbheirseoir fhéin — diúltaigheamuide dhó! — atá in a bpáirt.
Ní fhéadfadh scéal ar bith a dhul ó Ph. mar tá sé sactha ins an teach sin thíos ó mhaidin go faoithin agus tá tarraint na tíre annsin.
+–
Níl dul ó bhás ag aonduine = níl dul thar an mbás ag aonduine; tá an bás le h-aghaidh 'chuile dhuine; faghann 'chuile dhuine bás
Má sé an bás a gheall Dia dhó é, ní raibh aon-dul uaidh aige.
TUILLEADH (8) ▼
Má tá sé indán duit, níl aon-dul uaidh agad, agus sin é a bhfuil in a thímpeall
An rud atá indán do dhuine, níl aon-dul uaidh aige, pé'r bith céard é féin
Níl aon-dul uaidh. Caithfear a dhéanamh = ní féidir a sheachaint
Níl aon-dul uaidh. Caithfear a íoc. Ní h-ionann cíos agus rud ar bith eile
Dheamhan dul uaithe agaibh. Is rud í an bhruithtíneach a theagas ar 'chuile ghasúr, agus caithfidh sib a cur daoib. Dhá thúisce dhá gcuirfidh sib daoib í, 'seadh is fearr é dhaoib féin
Chreidim nach bhfuil aon-dul uaidh mar shlaghdán. Níl ag duine ach a chur dó (de) cho sciobtha agus a fhéadfas sé. Sin é a bhfuil de leigheas air
Dhá mbeadh a dhul uaidh agam, ní dhéanfainn é, ach níl.
Mara bhfuil a dhul uaidh agad, buail faoi ar an bpuinte agus bíodh sé dhíot, cho luath in Éirinn agus a fhéadfas tú. Níl maith ar bith duit a dhul 'un drugaill ná a bheith idir dhá chomhairle, má's rud é atá romhat.
Dul ó in iontrálacha eile (50+)
→
foirm
Tá fólaim ortsa, bail ó Dhia agus ó Mhuire ort, ach má sin í do chuid cainte anois go raibh dhá Naomh Pádraig ann, ná bactar leat! Nach deas uait a dhul ag cumadóireacht … Eiriceach a bhí san té adúirt é sin. Níl an rud sin i gclár ná i bhfoirm, agus ná géill thusa do'n fhear sin. Nachar chuala muid ariamh nach raibh ann ach aon-Naomh Pádraig amháin, moladh go deó leis
→
frídeoir
Ní dhéanann an frídeóirín eile siúd ann, ach siobáil bheag timpeall an tí: rud a thabhairt do chearca agus do laoghanntaí, agus an luaith a chur amach. 'Ar ndó' ní indon a dhul i ngarraí atá sé! Is fada uaidh é
→
fág
Badh í (bó). Ní raibh troigh uisce ann. Shílfeá nach mbáifí seangán ann, ní áirím bó. Ach cár fhága tú an míádh mór? Nuair a bhíos an míádh ar dhuine, níl aon-dul uaidh aige. Sin é an chaoi a bhfuil sé
→
fán
Is fada a chaith mo pháiste ag dul i bhfán orm, ach ó atá sé agam anois ní leigfidh mé uaim é. Faghadh sé bean anois agus pósadh sé istigh san teach seo. Ní bhfuighidh aon-duine eile tús air
→
féar
Is féar tirm do dhuine i gcomhnaí teach. Mara dteastuighe sé uaidh fhéin ní bheidh sé d'uireasa duine le dhul ann. = féadfaidh sé a leigean ar cíos
→
coirigh
Ní miste dhuit céard adéarfas seisean, ach ná coirigh thusa ar aon-duine leis. 'Sé 'mbeadh uaidh, a dhul ar ais aríst, a's an rud adubhairt tusa a innseacht.
→
cora
Ní theastócha aon-iomlucht uait — féadfa tú a dhul an charra — uair a' bith ó thús trágha amach, go dteighe sé ar thuileadh aríst.
→
abhaile
Ní fhaca tú a leithide de bhail ariamh dhá chur ar dhuine. Bhí an 'bicycle' árduighthe uaidh, ag S., a's b'éigean dó siubhal aníos, aindeoin gur gearr a bhí le dhul aige. 'Marcuigheacht go Gaillimh, a's cead siubhal abhaile' a bhí ann.
→
bannaí 1
Cuireadh bannuidhe trom air, a's is géar a theastuigh sin uaidh, fharrus é bheith 'dul thart a' sclamhaireacht, a's a' sceaimhínteacht, 'chuile lá sa mbliadhain.
→
beo 1
Faraor ar fhága sé iall a' bith beo ionnad, mara beag a theastuigh uait a dhul isteach in a chrann spíonáin.
→
buail
Is suarach na gnaithí atá ort a dhul a' bualadh bóthair, an tráth seo d'oidhche, a's gan fhios agad, céard a d'eireochadh dhuit, faoi bhealach, i bhfad uainn an anachain a's an urchóid.
→
ainm
Is deacair a dhul i mbannaí air, má thug sé ainm contráilte uaidh, agus é ag béal a' doruis aca(b); bhain sé barr dhá bhfaca tú ariamh má thug sé an t-ainm contráilte do na gárdaí, agus é in a chomhnuidhe ar ghort a' bhaile aca(b) = níl rud a' bith a' cinneamhaint air etc.
→
amach
Coinnigh amach uaidh ar fad, mar sin é fhéin an droch-eallach le dhul in a ghoire chor a' bith.
→
fearg
Bhí rún aige a dhul ag íoc (ag ídiú) a chuid feirge ormsa, agus gan mé ag cur chuige ná uaidh
+
→
fianaise
Sin í fiainise ghiolla na bréige. Cuirim pearúl ort gan ceó ar bith a chreistiúint uaidh sin. Ní fhéadfadh sé mise a fheiceál ag caint ar an bportach le J. M. arae bhí mise san mbaile ón bportach, shul ar fhága J. M. an teach aige fhéin le dhul ann.
TUILLEADH (1) ▼
An té adúirt léithe é sin, ba í fiainise ghiolla na bréige a bhí aige. Níor thaobhuigh mise siar an teach sin, ná an baile fhéin, le tuilleadh agus dhá bhliain. Cén diabhal a chasfadh mise siar ann. Dhá mbeadh mo ghnatha féin ann — ní áirím nach raibh — ba roighin uaim a dhul ann, mar is beag a bhí mo thaithí ariamh san áit chéanna. Níl ríochan ar bith le cuid de na daoine. Chumfaidís rud ar bith.
→
fostaigh
D'fhastuigh sé mé ar mo bhealach anoir, agus níor mhian leis a dhul anonn ná anall leis go bhfaghadh sé chuile údar uaim fhéin. Ach dar fiagaí níor thug mise saoradh ná séanadh dhó
→
imigh ó
Bhí na cosa ag imtheacht uaidh ag dul ar an mbainis, ach ní imtheochaidís leath chomh maith uaidh ag dul chuig a chuid oibre = bhí an-fhonn go deo ar a dhul chuig an mbainis, ach ní hé an oiread sin funn a bhí air a dhul ag obair
→
imigh
Nuair a bhíos an t-imtheacht ar dhuine, níl aon-ghoir aige dul uaidh = ní féidir a theacht ó'n mbás, nuair a thiocfas sé ar do chrann.
→
isteach
Bíonn a chosa ag sciorradh uaidh ag dul isteach ann = áit a mbeadh an-fhonn ar dhuine a dhul ann.
→
faillí
Dheamhan ceó a thug an "Government" seo dhuinn ariamh, agus ní cheal nachar shaothruigh muid dhá chur isteach é. Ach b'fhéidir leis an aimsir go dtiocfadh maith eicínt uaidh. Tá sé ag dul buille ro-fhada mar sin fhéin. Is maith í an fhoighid, adeir siad, ach is dona í an fhaillí
→
fiach 2
Chuir an buille sin a fuair sé ón gcapall ar an leabhar ag an bhfiach dubh é. Tá sé ag dul ar gcúl ón lá sin. Déarfainn, ach grásta Dé gur beag eile de shaol atá aige. Thug sé uaidh go mór le cupla mí fhéin. Is beag le go bhfuil sé indiaidh a chéile anois
→
fiú
Níor chuir sé chuige ná uaidh. Go fiú agus rádh leis a dhul abhaile, níor dhúirt sé (níor chuala mé "fiú amháin" agus níl sé san gcaint ach san meid go dtáinig sé ó leabhra nó ó "ghaeilgeóirí". An le goirid a tháinig sé isteach san scríbhinn fhéin?)
→
fuirsigh
Tá sé eirithe as na damhsaí. Is beag an dochar dhó sin. Dar príosta tá sé ag dul in aois, agus an croí ag imeacht uaidh. 'Ar ndú' nuair a stopas an síol stopann an foirseadh
→
fréamh
Tá inín le P. Th. ag dul ag pósadh i mB. Sin fréimh eile amuigh aige. Theastuigh an fhréimh sin uaidh. Ní raibh teach cuart ar bith soir aige, th'éis go raibh neart aca siar aige = go ndaingneódh sé é fhéin le pósadh na hiníne
→
fuaraigh
Shíl sí go gcuirfinnse suas coc léithi agus go mbeadh an-tsásamh aice a dhul ag sciolladh orm, mar sin biadh agus beatha di sin. Ach níor dhúirt mise drúcht ná báisteach léithi, ach a dhul ceann ar aghaidh in mo ghnatha, agus d'fhága mé ise ag fuarú san gcraiceann céanna ar théigh sí. Dhá bhfádh sí sin an té a choinneódh ropaireacht léithi, sé a mbeadh uaithi é
Meastú an ngabhfainn amach faoi'n dallcairt sin. Is beag an baoghal orm, dhá bpréachtaí ar an teallach sib cheal teine. Ní theastóchadh uaim nach a dhul do mo chailleadh féin ar phortach a leithide de lá
+
→
danra
Dream an-tsoilgheasach iad agus an-ghnaoidheamhail. Ach tá siad cho danra leis an tubaiste ar thada a rádh leo. 'Chuile shórt aca ach a dhul i gcleitheamhnas comhairle ar bith a chur orra. Is túisce go mór a ghabhfaidís in do phíobán ná a ghlacfaidís comhairle ar bith uait. Droch-bhodaigh iad ar an gcaoi sin.
TUILLEADH (1) ▼
Is dona na gnaithí a bhí ort a dul ag margáil le P. Ph. Nach bhfuil a fhios agad cé'n bealach atá leis sin. Mara bhfuil, tá fhios agamsa. Is minic a chuir mise margadh go bun-an-amhgair leis sin, ach mar sin féin ní fhéadfainn ceannacht uaidh agus cho dan(d)ra agus a bhíodh sé = deacair margadh a chur i gcrích leis. Chaithfeadh sé ag stangaireacht leat, go n-imeochthá mearuighthe uaidh faoi dheireadh
→
daoire
Tá éadach ar a dhaoirse anois. Chuaidh mé isteach G. an lá faoi dheireadh d'aon-uaim amháin go gceannuighinn báinín. Dheamhan báinín a leigfeadh sé amach as an siopa liom faoi choróin agus punt. "Chonnaic mé an t-am a mbeadh chúig cinn aca ag dul abhaile agam air" arsa mise. "Bailigheadh leo anois. Imeochaidh mé ins na ciomachaí scathamh eile"
+
→
deachma
Ná bac thusa le blaoisc an phortáin. Caith í sin ag an deachma, mara mbeitheá ag dul ag iascach agus go dteastóchadh baoite uait go díreach. Istigh ann atá an t-iasc
TUILLEADH (2) ▼
Tá 'chuile thomsachán anois idtoll a chéile, ach an méid féir ascalla a d'fhan ingarrdha Sh. Uí E. Ní bhacfamuid leis an scaipiúch sin sílim. Teastuigheann sé ó'n deachma. Bíodh sé aige. Ní éadáil ar bith dhuinn a dhul ag cur dhá aistir eile orainn fhéin, thríd na h-aistreáin sin siar, ingeall ar an méid sin. Ach dá mbeadh sé istigh ar chlár na h-iothlann, ní léar dhom go mbeidh aon-áit len a chur. Cuirfidh a bhfuil againn mullach ar na cocaí. Cuirfidh agus beidh rud eicínt d'fhuighleach freisin
Tá mé ag fuasaoid arainge le seachtain. Dheamhan cor ná cor fágtha ionnam aice. 'Chuile uair dhá ndírighim mé féin, buaileann an driog — driog maith freisin — mé isteach ins na h-asnachaí. Ní fhágann sí puth de m'anáil agam scaithtí. Níl mé indon ionntú ó'n taobh seo anois go dtí an taobh eile. Dheamhan é muis. Má fhéachaim leis, is fear mé a shaothróchas an saoghal. A! Dheamhan brigh innte, ach go gcaithfidh sí a seal a thabhairt mar sin. Caithtear deachma na sláinte a íoc. Níl a dhul uaidh
Ba shamhaoiní do dhuine fuirtheacht in a chodladh ná a dhul amach ag iascach. An lá a n-eireóidh aon-ghlaicín leat fhéin, tá chuile dhuine istigh ar an mbaile ag tnuthán le cupla breac uait, agus mara dtugaidh tú dóibh iad, is droch-dhuine thú. Tá an iomarca deachmaíocht ann nuair a bhíos baile taobh le iascaire amháin
→
dealg
Ó'n trathnóna ar leag muid a chuid claidhtheachaí, bhí a dhealg sáithte aige ionnamsa uaidh sin amach. Chreid sé i gcomhnuí gur mise an ceann-feadhain a bhí ann. 'Ar ndú ní raibh sé ag dul i bhfad amú ach oiread. D'íoc mé ann ag an scoil. Uair ar bith a bhfuair sé deis ar bith orm, 'sé nar leig ar cáirde é, ach bruicneáil bhuailte a thabhairt dom féin. Bhí an catmara críochnuighthe orainn freisin agus a dhul ag cur araoid' ar bith ar a chuid claidhtheachaí …
→
deannóid
Uair a bhí mé ag déanamh láthair mhuirtéil annseo, thuit mo phíopa uaim agus chrom mé síos dhá thógáil agus hébrí (pé'r bith) cé'n sórt útamáil a bhí orm chuaidh dionnóidín bheag de'n aol faoi mo shúil agus scál sé mé. Tabhair scaladh air. Shíl mé dheamhan oscailt a dhéanfainn go bráth uirre. M'anam go mb'éigin dom a dhul ag an dochtúr. Agus i gcaitheamh seachtaine indiaidh an dochtúra féin ní fheicinn an bhán-shoillse léithe
Bhí beirt cheannaidhe ag dul an bóthar fadó. Thosuigh siad ag sáraidheacht. Dubhairt ceann aca go mb'fhearr an bhréag ná an fhírinne. Sháruigh an ceann eile air nacharbh fhearr. Fágfamuid ar bhreitheamhnas an chéad rud a chasfas linn ar an mbóthar é, adeir duine aca. Tá go maith adeir an ceann eile. Chuir siad geall as. D'imigh leo dhá siubhal ionnsaidhe. Ba ghearr go dtáinic siad ar dhearga daol ar an mbóthar. Chrom an ceannaidhe bréagach síos. "Cé is fhearr an fhírinne ná an bhréag" adeir sé leis an dearga daol. "An bhréag, go' deile", adeir an dearga daol. Sín amach mo gheall agam, adeir an Ceannaidhe bréagach. Shín. Scar siad len a chéile. Ba ghearr a chuaidh an ceannaidhe bréagach, nuair a thosuigh sé ag cur scrúdaidh air féin. Dheamhan easna dhó nach bhfilleann ar a chois aríst, nó go dtáinic sé suas leis an dearga daol. Cromann sé síos agus baineann sé póg dó. Ghreamuigh an dearga daol dhá bhéal. Is gearr go raibh seacht mbrat dearga daoil air, agus bhí siad dhá ithe isteach go grinneal. Cuireadh fios ar an sagart dó. Tháinic an sagart. Nuair a chonnaic sé an deis a bhí air, chuaidh sé amach as an seomra agus thosuigh sé ag léigheamh a leabhair. "Gabh isteach" adeir sé leis an gcailín faoi cheann tamaill "agus feacha cé'n chaoi a bhfuil sé." Chuaidh an cailín isteach. "Tá sé faoi dhearga daoil ar fad" adeir sí. "Níl sciolltar fágtha air, nach bhfuil ithte dhó." Léigh sé leis eádradh eile. "Gabh isteach anois" adeir sé "agus feacha cé'n chaoi atá air." "Tá fiche brat dearga daoil anois air," adeir sí. "Níl ann ach na cnámha geala. Is gearr an bás uaidh." "Tá an cholainn ag an diabhal," adeir an sagart, ach beidh an t-anam aghamsa dhá bhuidheachas." Tháinic an oiread eile díocais air ag léigheamh … (Scéal a fuair mé ó m'athair faoi na dearga daoil)
→
deas 1
Is deas an aire atá a chuid laoghantaí a fháil uaidh. Diabhal bréag nach deas! A scaoileadh siar annsin siar 'sna breaclachaí raithní sin, nó go gcáilltear leis an ocras iad. Annsin tosaí ag rá nach mbíonn siad ag dul dó
A dhul do'n "phoorhouse": ní bheidh de dheireadh aige ach é, ná cuid de dheireadh. Ach a mbeidh a bhfuil aige meállta uaidh aca siúd, gheobhaidh sé bóthar agus bata amach
+
→
deis
Mara dteagaidh sé ar mo dheis go maith diabhal baoghal ormsa a dhul dhá dhéanamh. Is iomdha rud is géire a thastuigheas uainn ná geata, nach bhfuil againn.
TUILLEADH (2) ▼
Níl aon-chall duit a dhul suas an oiread sin staighrí chor ar bith. Tá deis annsiúd le thú a thabhairt suas. Níl ort ach seasamh istigh ann agus gabhfaidh sé suas uaidh féin
Gabhfaidh mé do'n Ch. R. ambáireach má fhaghaim deis ar bith. Tá "bicycle" aige seo thíos, ach fear a mbeadh beann mhór aige air a gheobhfadh uaidh é. Is dóigh nach mbeidh aon-bhus ag dul ann
→
deoir
Tapuigh na deora dubha má's leat fataí a bheith agad. Is mór an cam-srón-birín ar dhuine a dhul thar ghort agus a bhfeiscint isteach uaidh. Mo choinsias 's dar m'anam, chuir siad le gaoth na gcnoc mé annsin thuas ar maidin indé
Tabhair 'chuile shórt dó ach ná h-iarr tada air. Ní bhfuigheadh diaumhlach aon-cheo uaidh féin. Daoitheamhlacht de'n tsórt sin a bhain dó féin agus dá mhuintir roimhe. Ba a dhul in aghaidh dúthchais dóibh é, dá scaraidís le tada, ach 'chuile rud a bheith craptha isteach aca féin (chuca)
→
diaidh
Coinnigheadh sé a udhachta. Tuige nach gcoinneochadh. Níor chuala muide go raibh duine ar bith ag iarraidh a dhul in a diaidh air. Ní bheadh aon-ghoir ag aonduine a dhul in a diaidh air, ar aon-nós. Tá siad ro-fhada amach ingaol uaidh