Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
dara
/dārɴə/, /dārə/, /darɴə/
ord-aidiacht uimhreach de
1.
+
An dara hinín is óige aige atá le pósadh
An dara duine déag, an dara duine fichead, an darna duine déag is fiche srl.
TUILLEADH (2) ▼
Bíonn sé anseo gach darna seachtain (chaon darna seachtain) — gacha le seachtain
Ní bhfaighidh chaon dara duine dhíobh sin obair
·
Is maith scéala nó go dteaga an dara scéala — má chloiseann tú leagan amháin ar rud b'fhéidir go ngéillfeá dhó, nó go gcloistheá malrait leagain
2.
·
An dóú lá déag d'fhómhar — deirtear dóú in áit dara scaití ach ní abraítear é mura dteaga déag isteach ann ach amháin sa leagan an dóú nó an tríú (lá, duine, srl.). fc. damhadh réag sa gcnuasach seo. Bhí sé an damhadh réag nuair a tháinig sé abhaile: dóú é is cosúil .i. an dara huair déag; an dó dhéag san oíche

Féach freisin

dara in iontrálacha eile (20)

 
danra
Siúd é an féar atá danra ar a bhaint. Tá sé sínte as éadan agus driseacha caithrithe amach ann, agus maidir le faobhar, caithim é chur suas i chaon dara sracadh; arae tá sé brataithe le clocha. Is mé a bheadh sásta dá mbeinn dealaithe amach as. Diabhal mórán féir a bheas dhá bharr siúd
+
Sin anois fear a bhainfeadh dara hairt as duine an-éasca, agus go mór mhór má tá sé ar a bhogmheisce — thabharfadh sé cartadh dhó an-éasca; d'ionsódh sé duine agus bhainfeadh sé cuid mhaith sníomh as
TUILLEADH (11) ▼
Bhain sé an dara hairt ceart as muis, agus 'sé a bhí i riocht. M'anam nach bhfuil aon ghnaithe aige a dhul dhá fhéachaint siúd
Chruinnigh cluiche den dream seo thoir air, chuile lá dhá dtéadh sé soir, agus bhainidís an dara hairt as i gcónaí, dá bhrú agus dhá chartadh eatarthu, shul má theagadh sé anoir aríst. Dar fia muise, bhí sé ina dhóigh ceart acu! Ach tháinig an oiread críonnachta dhó faoi dheireadh agus gur fhan sé uathu uileag!
Beidh sé taithithe síos ansin muis nó go mbainfidh na buachaillí báire atá síos ann an dara hairt as. Is orthu nach mbeidh an mhoill má chuireann siad rompu chor ar bith é
Cúigear nó seisear a bhí a dhul air sin agus an dara hairt a bhaint as. Ní mó ná sin a cheansódh é. Leagan air ceart nó go gcloistheá gíoscán ag na cnámha ag pléascadh
Bainfidh siad an dara hairt as an Jap bocht anois más cúrsaí mar sin é. Ach diabhal a bhfuil daorbhasctha den Jap fhéin déarfainn. Fágfaidh sé cuid mhaith acu ag croitheadh na gcrúb shula chuirfeas siad i dteannta é
Diabhal scáth ar bith a bheadh orm fhéin nach mbainfinn an dara hairt as, agus is dona an fear mé. Níl fuinneamh ná fáscadh ansiúd
Tabhair an dara hairt dó a fhleascaigh! An bhfuil fuil ar bith ionat. Má tá an sramacháinín sin ag cinnt ort, is mairg a bheadh do do bheathú!
Má d'airigh tú faoi do neart chor ar bith é, breá nár thug tú an dara hairt dó. Ní tada eile a bhí ag teastáil uaidh. Muire muise, dhá gceapadh seisean go raibh aon fharasbarr aige ortsa, ní imeofá uaidh chomh réidh sin
Thug siad an dara hairt di ceart ansin i dtús an chogaidh (do Shasana) ach uaidh sin amach níor fhan sea na seoladh iontu. Thit an driull ar an dreall ar fad orthu ó chuaigh na Sasanaigh isteach don Fhrainc. Bhí siad (na Gearmánaigh) sna fáscaí ag teitheadh (/ə t′ɛ̄w/) uathu
Bhain siad an dara hairt as shula d'fhéad sé an fhaic a fhostú! A Dhiabhail, is é a fuair garbh é! Baineadh aithinniúchaí as an droim aige deirimse leat
Tharaibh, tharaibh faic! Tugaidh an dara hairt dó an crúbálaí mura bhfuil sé in ann breith uirthi!
 
dia 1
"Choimrí Dé, Mhic Dara agus Mhic Duach thú" — le duine ag dul ar aistir nó a leithide, curachaí ag dul chun farraige srl.
 
Théis mo dhíchill, gabhfaidh sé rite liom a bheith críochnaithe an tseachtain seo. B'fhéidir dhá mbeadh freastal agam i gcónaí go mbeadh iarracht mhaith air, ach nuair a chaithim fhéin chaon dara súileoig a scaradh, is deacair dhom mórán dúchain a dhéanamh. Tá an cúl siúd leis an gclaí thiar sách buan freisin
 
ding
Ginn thú! Ginn thú a bhuachaill! Leag air a fhleascaigh. Tabhair an dara hairt dhó! Tabhair cor coise dhó agus buail fút é a chailleach … Dheamhan de rath ort ina dhiaidh sin … Dar fiagaí, tá tú in do phuca aige … Ginn é an fear eile féin … Aire dhuit … Diabhal mé go gcuirfidh sé taobh na bpoll as do chionn fós … Tá féith ón tsinsir sa ngearrbhodach sin.
 
dol 1
Bail ó Dhia ort, níor íoc mé an chéad dola féin fós i mbliana, ní hé amháin an dara dola a íoc. 'Sé an cíos céanna an chloch is faide siar ar mo phaidrín. Cuiridís an sirriam agam más breá leo, agus cuiridís as an tseilbh mé. Is beag sin agam. Maidir lena mbuachfaidh duine ar bith ar thalamh sa saol atá ann, 'sé cuid an bheagáin é
 
Diabhal mé go sílfeá go mbíodh an-drabhlás san éadach a bhíodh ann fadó. Dá mbeadh méid ar bith in do ghiota flainín nach bhfeisteodh sé amach lán tí. Ach an leámháinín siopa sin, gheofá an saol dó (de) agus ní thiocfadh sé i bhfad ná i ngearr ina dhiaidh sin. Ní mór do dhuine a bheith imithe dhá cheannacht chaon dara lá. A Thiarna Dé nach é an saol a d'imigh ón uair a mbíodh mná ag sníomhachán ó oíche go maidin. Is gearr nach mbeidh tuirne sa tír
 
Tá an madadh sin aige diabhlaí oilbhéasach. Fhóbair dó breith orm ansin thuas aréir agus mé ag dul anuas leis an gcapall. Dar brí an leabhair, gheobhadh sé an dara hairt murach go raibh mise i dteannta ag an gcapall. Ní ghabhfaidh mé amach feasta d'uireasa mo mhaide. Tá cois fuipe agam, agus diabhal a mbeadh basctha di. Ar an dá luath is a nochtfaidh sé an drandal, tabharfaidh mise mo sheansnaidhm de mhullach cois na fuipe isteach ar na fiacla dhó. Dhá mbeadh drad madra alla air, dhonódh an iarraidh sin é
 
Chuaigh sé go talamh leis an dara buille — leag an dara buille é