Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
de
/ɡu/ tá sé ar aon fhuaim le do
réamhfhocal, mionfhocal cainte leis an mbriathar, ainm briathartha agus rl.
na forainmneachaí réamhfhoclacha de de: daom (leathan i gcónaí); daot (díot amantaí, ach is i bhfad ó chéile é); dhe (/ᵹə/ ach deirtear /je/ fearacht an ghutha atá i breith go minic. Ach ar aon chor, tá sé an-mheasctha le dhó sa gcaint i gcuid mhaith áiteachaí, cé go bhfuil dhe /ᵹə/, /je/ i chuile áit fós); di (dhi) /d′ə/, //; daoinn; daoib (dhíb freisin); daob (díob freisin agus daofa ar an Achréidh). Bíonn siad séimhithe go minic freisin, dhaom, dhaoinn srl. Measaim thríd is thríd, gur minicí séimhithe iad ná ar a mhalrait
tigeann sé seo isteach i gcaint ar na mílte bealach, agus níl sna samplaí seo thíos ach cuid an bheagáin de na bealaí sin
a.
·
Cé dhár díobh thú? — cén sloinne atá ort? Bíonn an b in díobh séimhithe sa leagan seo agus d caol a bhíos ann i chuile áit
Is cuma sa diabhal cé dhár díobh é, dhá mba de thincéaraí féin é, ach is gleoite an duine é
+
Chaith sé cláirseach de smugairle amach
Bhí staic de mhaide aige
TUILLEADH (17) ▼
Bhí spealóig dheas de chamán aige
Tá starróig d'fhiacail agam agus í briste
Caracháinín de chleiteachán de dhuine atá ann — duine beag meata gágach
Ceolán beag de bhuinneacháinín nach fiú do sheacht mallacht atá ann
Forránach d'fhear lúfar láidir é
Aircín de dhíolúnach de lao é
Pleota d'fhear é. Ní tada eile é
Cleiteachán de chléitheachán gan mhaith ar bith é
Rúisc de chuaille í
Amparán mór de dhuine é
Sodóigín de shuaróigín dhona de ghearrchaile í
Sin é an geospailín beag d'fhear a mbíodh an mála de dhiallait aige ar an mbicycle
Tá sagart de mhac aige, agus is mian leis a mhótar a chur i mullach chuile shórt ar an mbóthar
Seanbhean atá de chailín anois aige
Tuí atá de leaba aige
Fráma leabthan atá de gheata aige ar an tsráid
Feoil ar maidin agus feoil tráthnóna agus feoil in am dinnéir! Diabhal mé gur shíl mé ar an gcaoi a raibh sí ag caint, gur stiallógaí feola a bhí de dhíon ar an teach aici!
+
Ní den chríonnacht an chruinnteacht (an chinnteacht)
Ní den chomharsanacht cleas den tsórt sin — ní dhéanfadh comharsa rud mar sin ar chomharsa eile
TUILLEADH (4) ▼
Ag déanamh láíocht liom a bhí tú! B'fhéidir gur den láíocht duine a ghortú!
Is den uaisleacht a dhul dhá shiúl (aistir), nuair nach bhfuil a chapall agus a shrian aige. Ní thabharfadh sé sin le rá anois go ndéanfadh sé aithrist ar dhaoine dona agus imeacht ar bhicycle. Ach 'sí an uaisle anuas de lota na gcearc anois aige í sílim
Is don ádh an tráthúlacht — an té a bhíos tráthúil bíonn an t-ádh air
Sin braon (poitín) agus ní den díogha é ach oiread — ní hé an chuid is measa é
·
Is mór de mhaith atá ag an gceann sin ar an gceann seo — is fhearr an ceann sin go mór
Is beag de dhonacht atá air inniu thar is inné
+
Dheamhan a bhfuil go holc dó (dhe) ach a dhul dó go deas
Níl go dona dhíom, dhá bhféadainn tada a ithe — tá mé maith go leor, ach nach bhfuil ithe mo chodach ionam
TUILLEADH (4) ▼
Níl basctha den lá chor ar bith
Níl mór dhó (dhe), ach tá sé an-tsuite, an-déanta
Diabhal a bhfuil ar fónamh dhíom — níl mé ar fónamh
Níl de chailleadh air — níl sé basctha
+
Is fhearr de bhean í ná do bheansa, théis a bhfuil de ghaisce agat aisti
Ní mó d'fhear ach is láidre d'fhear é trí huaire ná an ceann eile
TUILLEADH (5) ▼
Ní caoile de bhóthar é ná an áit sin amuigh ach is contúirtí de bhóthar é go fada
Ní fearr de bicycle é ná mo cheannsa
Ní héadroime de chapall í ná capall A., ach bhuailfeadh capall A. caoch agus sramach í ina dhiaidh sin
Is airde é P., ach is mó de cholainn atá ag D. ná aige
B'airde é de thrí troithe ná S.
+
Ní raibh de ghair aige air faoi bhara ach an oiread is a bheadh ag páiste
Níl de mhaith leis ach sin muis
TUILLEADH (27) ▼
Ab in é a bhfuil de rath leat
Níl sé de rath air (/ɡra/ an fhuaim go minic) a dhéanamh
Cheal nach bhfuil sé de rath ort an mála a iompar
Má tá sé de spreacadh ionat an scorach sin a leagan is ginn thú!
Ní dhéanfaidh sé siúd aon bhuille lena mharthain aríst, mar níl sé de theacht aniar ann aon bhuille a dhéanamh
Ní raibh sé de neart ionam éirí i mo sheasamh leis an ocras
Níl sé de thuiscint sa diabhal an méid sin féin a rá leis
Níl de bhrí in Ph. C. ach an oiread is a bheadh i slat mhara lofa
Má tá sé de stuaim ionat scioból mar sin a dhéanamh breá nach mbuaileann tú faoi theach
Níl de chiall aige ach an oiread le páiste
Ní raibh sé de ghus ann a theacht isteach, théis gur chaith sé an oíche ar an tsráid
Is beag atá d'oibleagáid ansin deirimse leat — níl mórán oibleagáide ann
Níl d'aois aige ach sin muis
Ní raibh de lá ann an uair sin, ach go bhfeicfeá duine idir thú agus léas ar éigean
Ní raibh de thrá ann inniu ach go mbainfeá feamainn scine ar Leicín na bPortán
Níl de mhóin anois aige ach an somadáinín de chruachín sin. Dheamhan ceo eile!
Céard a dhéanfas muid chor ar bith agus gan d'fhataí anois ag gabháil linn ach an chlúidín sin amuigh sa gcró
Ní bhíonn de shuáilceas ag teacht leat ach an t-ocras i gcónaí
Cheal nach bhfuil de charthanas ann thairis sin
Dheamhan maith dhuit a bheith ag coiriú air anois. Níl d'olc ann ach oiread (mura bhfuil sé go lách féin)
Níl de laethúlacht ann ach an oiread is a bheadh sa duine is faide amach uainn sa tír, théis gur col ceathar linn é
Níl de ghreann ann ach cuid an bheagáin
Níl d'acmhainn grinn aige ach an oiread is a bheadh ag asal a bheadh faoi mhairceannaí
Mura bhfuil de bhacainn ort ach mise muis, níl aon údar clamhsáin agat
Mura bhfuil den mhaith ann, níl den olc ann, agus is mór is fiú sin féin
Mura bhfuil gnaíúlacht ann, níl de (den) thútaíl ann ach oiread
Caillfear mé agus a bhfuil de phian orm ón gcois seo
b.
+
Ní thabharfainn an oiread dhá chroí dhó agus go n-inseoinn dó é
Ní raibh an oiread de náire ariamh orm agus a bhí orm an oíche sin
TUILLEADH (5) ▼
Níl mórán de néal air, mise i mbannaí!
Shílfeá go bhfuil goile maith aige, ach is beag dhá shlacht atá air ina dhiaidh sin
Má tá sé ag saothrú, ní bhíonn mórán dhá bharr aige
Is beag atá de leas ann (duine, ball acra srl.)
Má tá sé tinn, níl tada dá chosúlacht (sin) air
+
Tá an méid sin d'fhuílleach — fágtha
Bhí an méid sin de bharr aige air — os a chionn; le cois
TUILLEADH (6) ▼
Ab in é ar chuir tú de mhaoil ar an gcléibhín
Bhí oiread do dhorna d'at (de mheall, de neascóid, de chnap, srl.) ina chois
Chítear dom go bhfuil a bheag nó a mhór d'olc air
Breathnaigh amach go bhfeice tú an bhfuil tada (mórán srl.) d'oíche ann
Tá cuid mhaith de bhiseach ag mo laosa ar do laosa
Tá bileoig eile de bhiseach ar an bpáipéar nuaíocht seo inniu — ceann le cois
+
Mura bhfuil sé fáilí, dheamhan a bhfuil mórán den drochmhúineadh ag siúl leis ach oiread, ná cuid de dhrochmhúineadh
Dheamhan oinniún a chuir mise ná cuid dhá chur
TUILLEADH (5) ▼
Ní fhaca mise é ná cuid dá fheiceáil
Dheamhan ar dhúirt mise é ná cuid dhá rá
Buaileadh é ab ea! Muise dheamhan bualadh ná cuid de bhualadh
Shíl mé nach mbeadh sé d'fháilíocht ann labhairt linn chor ar bith
Dheamhan collartie a bhí ormsa ná cuid dhá raibh, arae níl sé de shuimiúlacht ionam
+
Tá sé ag fáil tuirsiú a láimhe d'obair (de mhná, d'iomramh, srl.) anois — a dhóthain, a dhíol, ach gan an iomarca
Tá lán an tí de pháistí aige
TUILLEADH (24) ▼
Tá lán mo chruite d'fhaitíos orm
Bhí lán mo bhéil de sweets thuas agam
Níl leath mo bhéil de arán anseo
Níl díol na hoíche de mhóin istigh
Tá do dhá dhíol den ealaín (d'ealaín) agat ar fad
Tá a sháith go binn aige den mhóin anois tá sé tuirseach dituirsithe aici
Déanann sé a sháith den chumadóireacht ar aon chor
Níl caochadh do shúil de thobac agam — dubh na fríde
Tá mo dhíol den spealadóireacht agamsa aríst i mbliana
Tabhair dhom deoch den uisce — deoch uisce
"Deoch den uisce de bharr na líne a mbáitear ann an líon" (as Róisín Dubh. Bíonn an t-alt mar seo in áiteachaí nach mbeadh aon tsúil leis)
Bhí an iomarca den chaint aici. Sin é a d'fhága réidh í
Ní bhíonn faice de na bréaga aige
Tá foracún maith den fheamainn bainte aige
Níl mórán den aoileach le cois agam anois — níl mórán aoiligh srl.
Déanann sé a chuid féin den chuartaíocht ar chaoi ar bith — déanann sé a sháith go maith den chuartaíocht
Tá a chion féin den ábhailleacht ann ar aon chor
Níl d'fhoscadh aige ach lorg na bó ar an gcnagaire
Níl lán mo ghlaice de bhean inti — bean an-bheag í
Níl oiread áiméan de chloigeann air
Níl dóthain dreoilín de phlúr sa teach
Tá cuid de scadáin lofa Ph. Ch. agat
Bhí buidéal de fhuisce Mhaigh Cuilinn aige
Dheamhan blas dó (dhe) nár tharraing dorna orm — tharraing sé dorna orm
+
Sin é mo bhuíochas anois agus a bhfuair (agus gach is a bhfuair, an méid a fuair srl.) mé d'anró uaidh
Ab in é ar mharaigh tú de bhallachaí théis thú a bheith ar meath ó mhaidin
TUILLEADH (2) ▼
Má tá sé le dhul chuig an aonach, dheamhan a gcloisim de chaint aige air anois — ní bhíonn sé ag caint air anois
Sin é a bhfaca mise de chontráil ariamh ann, ach níor bheag sin, arsa tusa
c.
+
Níl fear dhá maireann nach mar sin atá (gach fear dá maireann, chuile fhear dá maireann, an fear is fearr dhá maireann, fear eicínt dá maireann, fear ar bith dhá maireann, aon fhear srl. srl.)
Dhá mhéad cainte dhá bhfuil aige (atá, a bhíos freisin; ach is minicí a chuirtear isteach an de .i. in athuair) is gearr le dhul é
TUILLEADH (3) ▼
Dhá dhonacht é (dhá dhonacht dhá bhfuil sé; ní abrófaí dhá dhonacht atá sé), is fhearr é ná a bheith dhá uireasa
Níl aon duine dhá dtiocfaidh (níl aon duine a thiocfas) nach bhfaighidh gloine
Gach fear dhá mbéarfaidh air, cuirfidh sé driog ann
d.
+
Chaithfinn an lá in mo leaba dhá mbeadh a fhios agam go bhfanfadh sí dhíom (casacht a bhí air) — dhá mbeadh a fhios agam nach mbuailfeadh sí mé
Bhí mé in anchaoi aige (tinneas mo bhoilg), ach ó thug an dochtúr an tsiaróib sin dom, d'fhan sé dhíom
TUILLEADH (1) ▼
Ól neart fuisce agus feicfidh tú fhéin air go bhfanóidh sé dhíot (slaghdán)
+
Cuir dhíot (d maon ar fad, ach séimhithe scaití) — seo é adeireadh gadaithe agus rógairí reatha le daoine a bhídís ar thí a robáil; nó abair rud eicínt; cuir ar do shon fhéin
Bain díot (do chuid éadaigh)
TUILLEADH (7) ▼
Ní bhainfidh mé cion do thomhaise dhíot — tabharfaidh mé cion do thomhaise dhuit
Déanfaidh mé an t-aon lá amháin díot — maróidh mé thú ar áit na mbonn
Tá mé ag baint lá dhó (nó lá dhe) — ag caitheamh an tsaoil; ag caitheamh an tsaoil i leaba a chéile gan gleo gan torann
D'fhiafraigh sé dhaom an raibh aon uain le díol agam
Caith dhíot
Chaith sé dhó (dhe) ina chraiceann
Scaoil díot na héadaí fliucha sin
+
Is cuma duit é ach an t-earrach a bheith dhíot — a bheith críochnaithe agat; é a bheith déanta agat
Dhá mbeadh an sagart dhaoinn (dhínn) againn bheadh linn — beidh an t-éisteacht sa teach s'againne i mbliana agus dá mbeadh sé thart, bheadh muid ceart
TUILLEADH (4) ▼
Cuir an siopa dhíot chun tosaigh — téirigh go dtí an siopa agus déan do ghnaithe ann
Tá an portach romham fós. Faraor gan é dhíom agam
Má tá sé roimhe, níl rud ar bith is fhearr dhó na a chur dheith (dhe, dhó)
B'fhearr dhúinn go fada dhaoinn (dhínn) ná romhainn é — ceann oibre eicínt atá le déanamh. B'fhearr déanta í ná í a bheith le déanamh
+
Ní dhiúltóidh sé d'abhainn nó go mbeirtear air he won't renounce rivers (river-poaching) srl.
Sé phunt a d'iarr sé agus dhá mbeadh muid leis go ndéanfadh Dia Diarmaid dhaoinn (dhínn), ní sceithfeadh sé an leithphínn dheith (dhe, dhó)
TUILLEADH (1) ▼
Bhí sé ag cur dhó (dhe) ar nós an diabhail — ag caint go hacmhainneach; ag glagaireacht; ag siúite troda
·
Tá sé de bheith (bhreith) air a bheith ag ól
e.
+
Chonaic mé é de bharr an tí (a bheith thuas taobh amuigh ar an teach. Chonaic mé é as barr an tí nó ó bharr an tí: ón áiléar taobh istigh)
Ní fheicfeá den traein é (as an traeinón traein; ach ní féidir den charr, den mhótar a rá: as an mótar, ón mótar)
TUILLEADH (4) ▼
D'fheicfeá a theach den bhóthar (ón mbóthar)
Chonaic mé isteach uaim den fharraige é (ón bhfarraige, den loch, den abhainn, den sliabh srl. ach asó na garrantaí, ó na páirceannaí)
Thit sé den chlaí
Titim de chlaí a ghortaigh é
+
Fanadh chuile fhear de phortach ar an aimsir seo — de na portaigh
Choinnigh sé de shliabh ar fad — d'fhan sé de na sléibhte (nó as na bailte sléibhe atá i gceist anseo)
TUILLEADH (2) ▼
Chomh luath agus a tháinig mé d'fharraige (den fharraige) chuaigh mé a chodladh
Tá sé in am ag chuile dhuine a bheith imithe de bhóthar (den bhóthar nó de bhóithrí ar bith) anois
+
Chuartaigh mé an taobh thoir d'abhainn ar fad — an taobh thoir den abhainn. Bheifeá ag súil le den abhainn anseo mar is abhainn áirid amháin atá i gceist; mar seo adeirtear i gcónaí é. Sna leagain seo ar fad níl ach droichead, bóthar, abhainn srl. amháin i gceist. Níl sna háiteachaí ach an bóthar, an droichead srl. áirid seo
Bhí an mhuintir taobh thiar d'abhainn ina ngamal an uair sin d'uireasa droichid. Ní raibh acu ach a dhul an chora
TUILLEADH (7) ▼
'Sí an linn sin taobh ó dheas de dhroichead í. Ansin a bhí sé
Ní dheachaigh mé taobh ó thuaidh de chlaí chor ar bith
Tá limistéar mór talúna taobh thoir de bhóthar agam ach diomalachaí ar fad é
Tá an cúl taobh thiar de chlaise curtha againn
Tá an easca taobh thiar de loch ar fad triomaithe anois
Beidh a bhfuil ó dheas de chuan anseo uileag Dé Domhnaigh. Sin é a mheasaim
Tá a bhfuil ó thuaidh de shruthán ar fad le baint dó. Deir siad go bhfuil ar chaoi ar bith
f.
+
Baileoidh tú an fheamainn de dhá charr — níl inti ach dhá charr; ní bheidh tada fágtha ach a mbeidh dhá charr eile tugtha leat agat aisti
Tabharfaidh tú leat a bhfuil eile de mhóin ann anois de dhá ualach
TUILLEADH (2) ▼
Thug sé leis an chruach de thrí lorry
Mharaigh an chú an giorria de dhá léim
g.
+
Leag sé é de thurraic
Chaith sé an claí de rite reathach
TUILLEADH (17) ▼
Leag sé é de bhuille mhaide
Dhonaigh sé d'aon iarraidh amháin é
Bhuail sé de chic mé
Chuir sé ar chúl mo chinn de dhorna mé
Bhuail sé de chloich ar an dúlia í (bó)
Dúirt sé an t-amhrán de ghlór breá láidir
Chaith sé amach é de ghorta garta
Thosaigh sé ag gabháil de dhornaí orm
Chaith siad an lá ag gabháil de chlocha air
Níor tháinig iamh orthu ach dhá ghreadadh de chlocha
Ba bhreá an sásamh liom a bheith dhá lascadh de chiceannaí
Dúirt sé an méid sin de chogar liom
Chuir sé an doras dó (dhe) dhá thóin (lena thóin)
Chuir sé isteach an ursain dhá ghualainn
Thit sé d'fhothramán mór millteach
Rinne sé de bhall séire orm é
Scríobh an litir de léim
+
Déarfadh sé de mhí-ádh é. Is air nach mbeadh an mhoill — déarfadh sé le greann nó le barrúlacht é
De mhí-ádh a leag sé an claí: ag iarraidh an dá theach seo thuas a chur in árachaigh a chéile
TUILLEADH (3) ▼
De ghrá comhluadair a tháinig sé sin
De ghrá comhluadair a théas na madraí chun an aifrinn
Ní dhá dheoin a rinne sé é ach dhá ainneoin
·
Ní ghabhfainn ann chor ar bith ach d'fhonn a bheith in éindí libhse.
Ní chuirfinn araoid ar bith air ach d'fhonn a splancadh
h.
+
D'imigh sé de shiúl oíche (de dhroim oíche)
Bíonn sé ina chodladh d'oíche agus de ló
TUILLEADH (1) ▼
Éiríonn sé de ghnáth ag an deich
i.
·
Dá bhíthin sin, dhá bhríthin sin, dhá réir sin, dhá bharr sin — mar gheall air sin

Féach freisin

do 1

de in iontrálacha eile (100+)

+
abair
Dúirt tú é mo choinsias! Níl a leithide de thútachán cruthaithe
TUILLEADH (9) ▼
Abair nach bhfaca tú a leithide de scéiméara fir ariamh!
Abair gur cheannaigh tusa leota feola agus go dtáinig tú aniar abhaile agus gur chaith tú trí nó ceathair de laethantaí dhá slamairt, nár shomhaoiní dhuit é sin, ná sceimhil a chur ar do bholg ansin thiar le piontaí pórtair
Céard adeir tú leis anois a chuaigh síos de mhaoil a mhainge go dtug sé aníos é — nach mbeadh iontas ort go ndearna sé sin; nach mór an t-ionadh srl.
Nuair a tharraing mé an ruóig anuas de dhrioball na bodóige agus a shlíoc mé síos é, meas tú nár tháinig leath an driobaill liom. Anois céard adeir tú le Gaillimh agus gan ann ach baile beag!
Ag stróiceadh go dtéadh sí ag damhsaí! A leithide de ghiostairín! Anois céard adeir tú le Gaillimh agus gan ann ach baile beag!
Diabhal thiomanta ceann a thabharfadh sí dom, mura dtugainn seacht bpínne ar chúig cinn de Phoncáin. Anois céard adéarfá le Gaillimh! Is furasta dhóibh brá gill fhéin a bheith acu
Deirimse nach bhfuil sa méid sin ach starróig de bhréag.
Deirimse féin gur mó a bheadh de bharr na móna ag duine, ná de bharr an chuir
Dhá dtéiteá ag an gcéad aifreann mar adéarfá, agus a dhul ann ansin gan méir a bhaint de do shrón, diabhal mé go mbeifeá ann in ucht an lae
+
Tá dhá spreangaide de dhá chois air agus iad chomh scaipthe agus go bhfuil ceann acu i chaon leathbhaile den dá leathbhaile
TUILLEADH (2) ▼
Níl dóthain dhá chearc de choirce aige
Rinne sé de dhá léim é — an-sciobtha; mear
+
daba
Tá an ithir thuas ar fad ina dhabaí de bharr na báistí
TUILLEADH (2) ▼
Buaileadh isteach ar an straois mé le daba de rud eicínt. Sin é an uair ar chroch mé fhéin mo sheolta liom
Cé a chaith an daba de cháca sin ag an madadh. Nár agraí Dia oraibh a bheith ag caitheamh aráin mar sin ag madraí agus chomh dona is atá an saol
+
Cár frítheadh an dabhach de thobán seo, nó cé le aghaidh a bhfuil sé?
TUILLEADH (1) ▼
Is áibhéil an dabhach de bhairille é
+
Fuair mé daibéad de scraith aniar ar an gcúl agus fhóbair gur bhain sí an mhothú asam. M'anam gur bhain faoi láthair
TUILLEADH (1) ▼
Is dalba an daibéad de bhean atá aige d'fhear chomh héidreorach leis. Dhá dtosaíodh sí siúd ag broimseálacht, bhí sé fánach aige aon cheart a bhaint di
+
Má théann tú di ar an mbealach sin ní chuirfidh tú uirthi ach daidhce, agus beidh muid gan Murchadh gan Mánas ansin. Abair mar seo léithe gur tháinig muid fiche míle bealaigh chuig sochraide agus go bhfuil fiche míle eile le dhul ar ais againn agus go bhfuil bicycle briste orainn. Tosaigh ag dilleoireacht. Maistín maith í. Tá na seacht n-aithne agamsa uirthi, agus sin é an fáth go mb'fhearr dhuitse a dhul chun cainte léithe. Ní móide go n-eiteodh sí thusa faoi dheoch, ach má chaitheann sí ina ceann é, ní thabharfadh sí deoir do Dhia shúlach
TUILLEADH (3) ▼
Beidh daidhce air nó go bhfaighe sé daite é; agus gheobhaidh as a dheireadh. B'fhearr dhuit ag gabháil de chlocha ar do cheirteacha ná a bheith i gcleithiúnas a dhul ag baint aon cheart dó. Is fada atá sé ag rith leis, ach nuair a gheobhas sé é, gheobhaidh sé in éineacht é, agus is fada dhá thuaradh dó féin é
Is fhearr duit ligean de do chuid daidhce anois agus a dhul a chodladh as réiteach, nó má éirímse agat (chugat), cuimhneoidh tú air. Níl aon oíche san aer nach ar an gceird chéanna a bhíos tú, mura bhfaighe tú cead do chomhairle féin faoi chuile rud. Nach gránna an chaoi do do leithide de stócach a bheith ar an gceird sin feasta choíchin
Ní thiocfadh sé chuig an darna bainis le daidhce nár hiarradh ag an gcéad bhainis é. Diabhal blas den cheart nach raibh aige. Fear gan fuil a thiocfadh go dtí iad théis droichead a dhéanamh dhínn cheana (a dhul tharainn agus daoine eile a iarraidh). Bhí a shliocht orthu. M'anam nár thaobhaigh cuid againn iad ná cuid de thaobhachtáil
+
Ní daidhciúil go dtí é. Chonaic mé na gearrbhodaigh anseo thíos oíche. Bhí siad ag caitheamh cloch neart. Chaith seisean í chomh maith le duine. Bhí timpeall is troigh ag C. ar chuile dhuine eile dhá raibh ann. Chaith seisean trí nó ceathair de chuarta aríst, ach, má chaith féin, dar diagaí chinn air marc C. a chrinnt. D'fháisc sé air a sheaicéad a mhic ó agus seo leis suas an bóithrín le teann daidhce faoi gur bhuail C. é
TUILLEADH (2) ▼
Measaim go bhfuil an capall sin aige sách daidhciúil. Bhí siad thíos ansin an lá faoi dheireadh agus chaith siad uair an chloig léithe, ach dheamhan isteach ná amach a bhí aici, ach ina staic i lár an gheata. Seacht gcatha na Féinne ní bhainfeadh feanc aisti gur thogair sí fhéin corraí. Is diabhlaí contráilte thar a chéile a bhíos cuid de na capaill
Bhí mé thíos ann lá anseo anuraidh. Domhnach a bhí ann. Bhí sí ag stróiceadh ag iarraidh a dhul síos chun bóthair. Ní ligfeadh an mháthair di. Bhí rud eicínt le déanamh: soithigh le níochán nó rud fánach ar aon nós. D'iarr an mháthair uirthi é a dhéanamh. Dhá bhfeictheá chomh daidhciúil agus a d'iompaigh sí ar a cois, agus siar léithe a chodladh. Dá mba mise an mháthair, bheinn dhá lascadh fhad is a gheobhainn teas ina craiceann. Bhí sí dochorraithe freisin, ach níor lig sí amach mórán dhó (dhe) liomsa
+
Rug sé ar dhaigéad de chloich le mé a smíochadh. Chuaigh sé chomh gar dhom agus a chuaigh an ceol do hAnraí, ach thug mé na haobha uaidh ar éigean
TUILLEADH (8) ▼
Leagadh anuas dhá dhaigéad de dhá chloich i mínis (i bhfianais) an ghiúistís. 'Siad a chaith an bheirt thiar. Shílfeá nach éadáil mhór ar bith an t-amharc a thug duine acu ar na clocha. Ba mhó dhá fhonn a bhí air déarfá, breith uirthi agus a caitheamh aríst. Tháinig scéin sa ngiúistís
Cár éirigh an daigéad de bhallach sin leat. Dar príosta tá béilí maith éisc uirthi ar chuma ar bith. Is iontas go raibh freagairt ar bith sa bpoll inniu agus chomh geal agus atá an lá. Níorbh fhiú liomsa mo shlat a thabhairt síos beag ná mór
Tharraing se anuas daigéad mór de leabhar agus d'ionsaigh air ag léamh dom féin aisti. Níl a fhios agamsa beirthe beo ná baistithe céard a bhí sé a léamh aisti. Ba é m'aird air é ar aon chor!
Leag sí anuas daigéad de cháca ina láthair, agus go deimhin agus go dearfa duit a Mhic Uí Fh., dá n-iteá ceathrú dhe, bheifeá sách go ceann trí lá. Ó dheamhan an oiread is a bhuailfeá ar shúil dreoilín a d'fhan d'fhuílleach uaidh. Agus déarfaidh an craosánach sin ina dhiaidh sin nach bhfuil sé ag caitheamh tada
Tá sé ag baint daigéid mhóra de Dates na laethanta seo. Diabhal mé go riarfadh chuile cheann acu muirín ar fad ar an dinnéar
Is áibhéil an daigéad de bhean atá aige. Dar príosta dhá bhfeictheá an dá cholpa coise atá fúithi! Is geall le dhá starrán crainn iad
Cá bhfuair siad an daigéad de chailín siúd. Is cumasach an bhean í bail ó Dhia uirthi.
Cén sórt daigéad de shagart é sin atá thíos ann anois. Níl aon phointe den ló dhá gcasfadh sé leat nach mbíonn sé séidte, ach ar ndóigh is beag an dochar dhó sin, agus na gríscíní feola atá air
+
daigh
Tháinig daigh eicínt isteach faoi bhun m'easnacha anseo anuraidh agus mé ag feamnú, agus sheadaigh sí mé go dtí sé seachtainí ó shin. Nuair ab fhada liom go raibh sí ag imeacht, shoir liom go dtí an dochtúr, agus thug sé buidéal dom. Ó chaith mé an buidéal, níor airigh mé ó shin di
TUILLEADH (3) ▼
Is olc í an dó bhoilg sin. Chaith sí an tsíoraíocht ormsa. Fuair mé fuascailt bhreá uaithi anois le cúig nó sé de bhlianta. Ní fhágfadh sí siúl an bhóthair ionat
Níl neart agamsa ruainnín feola ar bith a ithe nach mbuaileann dó ghoile mé. Dhá bhfeictheá mé thuas Dia Domhnaigh agus an-hate(heat?) ag an gcuid eile ar leota caoireola, agus gan agamsa ach driobaillín de scadán agus mé dhá chrinneadh liom sa gclúid
Bhí mé den tsaol ag daitheachaí in imeacht na seachtaine seo caite. B'éigean dom éirí de mo leaba oíche, agus mo leiceann a chur le tine. Bhí mé ag screadach leis an bpian
+
Daighean blas díom nach raibh báite
TUILLEADH (1) ▼
Daighean a ligfeadh an faitíos dó a chois clí ná dheas a chur taobh amuigh de dhoras
 
'Sé Baile an Daighin é mura bhfuil tú in ann chúig chárta a imirt. An oiread céanna atá againn uileag, agus féachann muid lena n-imirt. Cén sórt amparán de dhuine thú féin thar is cearrbhach ar bith eile?
 
Sháraigh an gasúr sin aige a bhfaca mé ariamh le dailleacht. Tá sé sé nó seacht de bhlianta anois ag dul chun scoile, agus níl sé in ann focal a léamh fós
+
dáimh
Tá dáimh aici sin le chuile dhuine sa tír más fíor di féin, ach 'sé gaol mhadadh Úna le madadh Áine é. Ar chuala tú ariamh é: "uisce fuar mo chreach agus gaol i bhfad amach". Sin é a fhearacht aici sin é
TUILLEADH (5) ▼
Dáimheannaí as éadan iad sin. Tá siad fite fuaite le chuile dhuine sa tír, de réir gaol is cleamhnais. Ní maith dhuit aon cheo a rá le aon duine os a gcomhair ar chaoi ar bith. Bíodh a fhios ag chuile dhuine cá mbeidh sé ag caint
Níor thosaigh mé ag dul thríd na dáimheannaí céanna ariamh nach ngabhfaidís chun seachmaill orm. Níl a fhios agam anois cén col de dhá chol déag muid, agus is cuma sa tubaiste. Ní bhuachfaidh mise ná iadsan mórán air ar chaoi ar bith
Is dual dáimhe agus daoine di cúl a cainte a bheith léithe. Níor lig a máthair aon duine thairti ariamh gan sclamh a bhaint as
Is fhearr dhuit an té nach bhfuil gaol ná dáimh agat leis ná a raibh de ghaolta ariamh agat. Níl aon duine sa tír nach bhfuil muintreach agamsa, ach ní thaobhóinn ceachtar acu lá an anó. Ba bheag an mhaith dhom é dhá dtaobhaínn féin
Go deimhin níl gaol dáimhe ná dúchais ag J. le duine ar bith eile dhá bhfuil istigh ar an mbaile sin. Amhais de speireadóirí uilig iad ach é féin. Níor rugadh aon duine ariamh ar an mbaile sin nach mbeadh anam duine air — cosúlacht
+
A bhfuil de gheanntrachaí in Éirinn ní scoiltfeadh í sin. Tá sí ródhaingean
TUILLEADH (4) ▼
Nach tú a chuir an glas-shnaidhm daingean uirthi. Tá faitíos orm go gcaithfidh tú an scian a thabhairt di
Tá de Valera istigh go daingean anois. Cuirigí amach é feiceamuist
Tá sé sin anois chomh daingean istigh sa mbaile sin agus a bheadh seanchrann i gcoill. Tá fréamhrachaí amuigh aige i chuile áit, agus chaithfeá chuile cheann acu a bhriseadh shula d'fhéadfá a chur de dhroim seoil
Ar chuala tú ariamh an scéal faoin sagart agus faoin mbuachaill. Tháinig an buachaill isteach agus é ina líbín. 'Tá sé ag báisteach go daingean,' adeir an sagart. 'Tá, agus deich míle taobh thiar de Dhaingean,' adeir an buachaill, 'mar tá mise théis a theacht as ar mo chapall anois' (Magadh focal atá sa scéal seo. Is áit i gConamara é an Daingean. Tá sé idir Eanach Mheáin agus Paróiste an Chillín. Tá eolas ar an scéal seo ar an Achréidh freisin ach daighean adeirtear i leaba daingean)
 
Tá an Béarla chomh daingnithe sin isteach i gcuid de na daoine, agus nach mbainfeadh geanntrachaí amach é
 
dair
Cuinneoig dharaí an chuinneoig is fhearr amuigh. Dhá bhfaighteása ceann de na seanchuinneogaí — ceann daraí a rinneadh Gaelach – ní raibh cinneadh ar bith leo. Tugann cuid de na cuinneogaí eile sin blas ar an mbainne. Is mór a ghabhfadh cuinneoig anois
+
dairt
Bhuail sé dairt orm; bhuail sé de dhairt mé; chaith sé dairt liom
TUILLEADH (10) ▼
Bhuail sé de dhairt é agus dá n-éiríodh sé leis ar an tsúil, dheamhan thiomanta súil a d'fhágfadh sé istigh ina cheann leis. Tá an t-urchar crua aige sin. Nach bhfeiceann tú an teannadh a chuireas sé le chuile shórt a chaitheas sé
Is deas iad do chuid dairteachaí. Nach gruáin de chlocha atá tú a chaitheamh. Ní spóirt ar bith an tsúil a bhaint as duine
Bhí mé ag teacht anoir as an oíche cheana agus ní fhaca tú aon ghábh ariamh mura ndeachaigh mé ann. Bhí a raibh de ghasúir uileag ar an mbaile faoi réir faoi mo chomhair ag bóithrín na bF. agus bhí mé do mo chaidhleadh le dairteacha acu, as sin anoir go dtí an gleann. Níor caitheadh cloch na méaróig liom gan doubt. Ó fuair mise an gó sin tharm, tiocfaidh uisce le fána aríst shula fheicfear mise aríst i mbaile Bh.
T. Sh. a bhí bonn ar aon leis, a bhuail de dhairt é. Bhí mé féin ag cinnireacht an chapaill ina ndiaidh aniar. Fios rúin ná soiscéil ní raibh agam féin, go raibh sé i ngreim muiníl ionam. An faitíos is mó a bhí orm go scéinfeadh an capall. Murach sin, dheamhan ar mhiste liomsa dhá mbeadh sé ag míoladóireacht go maidin liom. Bhí foghairt ina shúil a mhic ó mo chroí thú. Is maith an scéal gur beag é a dhícheall. Ná bac le go gcreidfeadh sé nach mise a chaith an dairt. Ba bheag an baol air
Dhá dtéiteá ag caitheamh dairteacha anois leis an ngealaigh, nó ag gabháil de chlocha ar do cheirteachaí, ba somhaoiní dhuit é ná a cheapadh go mbaine tú beatha amach ar na cupla geadán breaclaí sin. Is maith an fáiteall broic iad, ach maidir le bheith ag ceapadh go ndéana muirín cúis orthu, gan teacht isteach ar bith eile thartu, tá sé fánach acu
Má bhíonn báirseach de bhean in t'éadan ó mhaidin go faoithin, b'fhearr go mór fada a dhul ag caitheamh dairteachaí leis an ngealaigh ná do shaol a chaitheamh ina bail. Tá caitheamh agus cáineadh ar an té a imeos uaithi. Bíonn sagairt ag cur dóibh agus mar sin, ach ní ag aon duine atá a fhios é ach ag an té atá in adhastar an anró é féin. Is gnaíúla go mór a fágáil ansin i dtigh tubaiste ná clann a thógáil ag éisteacht leis an ropaireacht sin i gcónaí. Mar cuimhnigh go bhfuil mise dhá rá leat, an ceann acu a thosaíos ar an gceird sin, go bhfuil sé de bheith uirthi gan éirí as dá dtugtaí an saol mór di
Bhí sé chomh maith di anois a dhul ag caitheamh dairteacha leis an ngealaigh le síleachtáil go gcuirfidh sí an oiread den dallach dubh air sin agus go bpósfadh sé í. Ní phósfaidh muise, chomh uain is a bheas grian ag dul deiseal
"Feac do ghlúin agus déan sléacht agus cuimhnigh cé a chuir iasc ar linn; Cuimhnigh gurb é Rí na nGrást a rug bua ar Fhiannta Fionn; Bhí sé chomh maith dhuit a bheith ag caitheamh dairteacha leis an ngealaigh siar; nó ag sníomh gadrachaí de ghaineamh trá; Ná aon anam amháin dá bhfuil in ifreann íochtair; A thabhairt as aríst go brách" (As Argóinteacht Oisín agus Phádraig. Ó m'athair a thóg mé é)
Go dtuga Dia ciall duit! Caitheamh dairteachaí a bhí ansin … bhuel b'ionann is gurbh ea. Ach an t-achrann atá mise a rá; bhí dhá bhaile uileag amuigh. Ceann acu ar chaon taobh den alt siúd atá sa mbóthar taobh thiar d'Ard an Mh. Ba gheall le clocha sneachta iad na spallaí ag dul thart. Bhí mná agus gasúir freisin amuigh: chuile dhuine ó aois liath go leanbh ar na bailteachaí agus daigéad de chloch aige. Bhí muide ar an bhfoscadh tigh Gh. agus feiceáil againn ar fad air
Bhí sé thíos anseo thíos oíche aonaigh agus braon maith sa gcoirice aige. Má bhí féin bhealaigh sé an teanga aige. Bhí ruibh na cainte ceart air. D'ionsaigh sé an fear thíos faoi nach raibh sé ag pósadh. 'Tá gabháltas maith go leor agat,' adeir sé, 'ach is gearr go mbí sé ina stopóig ort cheal a shaothraithe. Breá nach bpósann tú agus gan a bheith in do phlíoma ansin, isteach is amach ag cothú an dá splainc sin. Gheofá bean dhá mbeadh sé de ghus ionat fhéin í a iarraidh.' Níor labhair sé ar a inín féin, ach is ag baint dairteachaí aige sin a bhí sé. Bheadh sí le fáil ag an bhfear thíos ach a hiarraidh. Is beag nár thiomain sé air í. Ach ar ndóigh mo léan ní chorródh canta gelignite an fear thíos as an gcúinne
+
Is cuma leis Domhnach thar dhálach má fhaigheann sé trácht ina shiopa. Sin é a bhfuil de Dhia aige sin
TUILLEADH (1) ▼
Diabhal mé gur suarach an t-ionadh go mbeadh an dochtúr sin amscaí féin ag imeacht agus a bhfaigheann sé de ghlaoch. Tá sé ar a chois Domhnach is dálach
+
dalba
Nach é an druncaera dalba é agus gur ól sé chuile phínn amháin de luach na muc shula d'fhága sé amach an t-aonach. Is maith an fear tí agus urláir é sin!
TUILLEADH (1) ▼
Garraí dalba é sin. Bhí sé chomh maith dhuit a dhul amach i lár easca shléibhe agus tosaí dhá saothrú le bualadh faoin ngarraí sin. Théis ar chaith mé de dhúthracht leis dhá leasú, agus dhá shocrú agus dhá thriomú, chinn orm aon bharr slachtmhar a bhaint ariamh dó (de). Bheadh sé fliuch de do sheacht míle buíochas. Tá máithreach an uisce faoi
 
dall 2
Tá sí chomh dall agus nach léir di tada
+
dall 3
Níl an oiread agus a dhallfadh do shúil de phlúr sa teach mura dté duine eicínt ina coinne
TUILLEADH (1) ▼
Bhí mé do mo dhalladh le clocha. Diabhal a leithide de cheathannaí! — do mo chaidhleadh; iad ag teacht orm an-tréan
 
Nach lena aghaidh sin atá sí ann. Cén mhaith di a bheith ina bean leanna mura bhfuil sí in ann an dallach dubh a chur ar dhaoine. Sin é a gceird sin ar fad: thú a choinneáil ar strapa go gcaithe tú an chianóig dheiridh. Bóthar agus bata a thabhairt duit ansin. Is cóir adúirt an té adúirt é: "Agus a liachtaí teach ósta ar ól mé ariamh coróin ann; Agus nach dtabharfaidís dom lóistín na hoíche"
 
Bheadh dalladh talúna aige dhá ligtí an méid sin de bhiseach air, ach ní mheasaim go ligfear
+
Níl dalláin ar bith i leath na síolta seo. Ní fhaca mé a leithide de ghrifisc fhataí ó rugadh mé. Cén poll a raibh siad seo. Poill gharraí an chladaigh. Deile. Tabhair suas do gharraí an chladaigh ariamh féin é
TUILLEADH (5) ▼
Chonaic mé fataí anseo bliain — fataí Achréidh a cheannaigh mé le haghaidh síl — tháinig mé gann i bhfataí síl an bhliain chéanna. Ar an bhFaiche Bhig a cheannaigh mé iad ó fhear as áit eicínt taobh anoir. Dheamhan a gcuimhním anois cén áit, ach d'aithneoinn an fear agus dheamhan gaisce a bhí air le gnaíúlacht. Dheamhan thiomanta dallán dá raibh orthu nach raibh chomh mór le béal an bhuidéil sin. Chuir mé anseo thiar iad i ngarraí na hI. Bhí an-ghaisce agam astu. Togha fataí dar liom féin. 'speáin mé do T. iad agus mé dhá gcur. Ní mórán spleodair a bhí ag T. astu. Fuair sé caidéis do na dalláin — go raibh siad rómhór. Rinne siad thar cionn i dtús bliana. Bhí siad go hard os cionn talúna, agus gan das déanta ag fata ar bith eile ag gabháil liom. Bhí go maith go dtí amach sa mbliain. Bhuail an lobhadh bán iad as éadan. Ba mhór an carghas a bheith ag breathnú orthu. Dheamhan blas a bhí agam de bhláth bliana orthu ach grifisc — tabhair grifisc air. Chaith mé ag na beithígh iad leisce a bheith ag breathnú orthu. Sin é an chaoi a ndeachaigh dalláin mhóra an Achréidh domsa. Ná samhlaigh fataí Achréidh liomsa ariamh ó shin
Ní údair mhaithe seaimpíní (champions — cineál fataí) iad sin. Is beag le go bhfeictheá na dalláin iontu … ná bac leis sin. Is iomaí fata nach mbíonn aon rath leis an dallán ann agus go ndéanann sé togha síl ina dhiaidh sin. Ní hé an dallán a ghníos chor ar bith é, ach é a bheith de mhianach sa bhfata. Mura bhfuil, is cuma dhuit dalláin orthu nó dhíobh
Nach bhfeiceann tú na dalláin bainte astu. Sin é an chosúlacht a chuir tú ort féin agus cead a thabhairt do na diabhlánaigh de ghasúir sin a dhul ag spochadh leo. Dar brí na mionn, agus bhainfinn an t-anam asaibh mura gcrapa sibh libh — agus crapadh libh go beo freisin! Nach raibh a fhios agat pé ar bith céard a mhillfidís sin in do thimpeall nach leasóidís tada. Tá an millteanas de bheith orthu. Ní millteanas go dtí é
Tá na dalláin ag cur amach ar na crainnte. Más í an t-áibhirseoir de dhris féin í, tá sí ag beochan suas. An bhfeiceann tú ansin í, ag caithriú amach i lár an bhealaigh orm
Bhí bó ansin thoir ar an aonach agus nuair a chuaigh siad dhá bleán, bhí an úth chomh rite lena bhfaca tú ariamh. Ach deoir féin ní raibh sí a thál ina dhiaidh sin. Chuaigh chuile dhuine di ach ba aon mhaith amháin é. Tháinig an fear seo — ceannaitheoir a bhí ann — agus chuaigh sé féin ag méirínteacht léithe. Chuir sé soipín tuí isteach sna dalláin aici, mar dhóigh dhe go raibh siad tachta … ach dheamhan tachtadh ná cuid de thachtadh. Ní ar na dalláin ná ar a cuid siniúchaí a bhí an diumar (marach, locht) chor ar bith. Fear sách simplí — bádóir as Conamara — a casadh timpeall ann sa deireadh agus é ar a ghlasmheisce. Ní thabharfá deich triuf air lena fheiceáil. Sách adhartha a bhí sé ag imeacht. D'fhiafraigh sé céard a bhí orthu, agus hinsíodh dó. Bhí an ceannaitheoir an uair seo in éadan na ndalláin aici. 'Lig do na dalláin,' adeir an bádóir. 'Tá na dalláin chomh freeáilte agus a bhíos mo pholláiríse agus an bád ag tabhairt leathbhord sa ngaoith thar an gCeann lá flichshneachta. Ach inseoidh mise dhaoibh céard a dhéanfas sibh. Stopainn an bhainne atá ar an mbó. Má tá bairille ann agus é lán uisce, ardaígí suas é ar áit ard eicínt. Tugaidh an bhó lena ais. Coinnígí ansin í. Scairdigí anuas an t-uisce as an mbairille de réir a chéile. Mura ndéana an bairille sin, líonaigí bairille eile, agus déanaigí an cleas céanna. Nach mairg gan galún taosctha an bháid agam, agus is gearr a bheinnse dhá cur ag tál.' Tugadh isteach i yard Sh. í. Tá a fhios agat an bairille ard siúd a raibh an teaip air a bhí thiar le balla. Thiomáil siad an bhó suas lena thaobh, agus chuir siad an teaip ag rith. Ligeadh chomh maith le trí bhuicéad uisce as. Ná raibh ann nár thosaigh an bhó ag tál an bhainne chomh briosc agus dhá mba as béal gloine a bheadh sé ag teacht. B'éigean buicéad a chur fúithi de léim. 'Anois,' adeir an bádóir 'ab iad na dalláin a bhí dúnta,' agus haway leis isteach i ndoras cúil Bh. gur chuir cáitheadh pórtair ar an smut aige féin. Cé a mb'fhearr é sin ná do wireínse ar ball?
+
Dhá dtugtá saibhreas Sheoirse dhom, ní dhéanfainn mo bhealach anois ón mbóthar go dtí an teach, mura mbeinn ag sméarthacht le claí. Níl cailleadh ar bith sa ló orm, ach is dallarán mé de shiúl oíche
TUILLEADH (1) ▼
Is diachta dhóibh sin a bheith go maith agus na dallaráin de dheartháracha a bhí acu. Tá mé ag ceapadh nár thriomaigh a súile ón lá ar sheas siad ag an scoil go dtí an lá ar fhága siad aríst í, ach ag geonaíl chaoineacháin ar an bhfad sin. Ní raibh aon pheaca faoin domhan ach a mbualadh chor ar bith, arae ní raibh aon neart acu air: ní raibh sé de mheabhair iontu tada a thógáil
 
Meas tú an ngabhfainn amach faoin dallcairt sin. Is beag an baol orm, dhá bpréachtaí ar an teallach sibh cheal tine. Ní theastódh uaim nach a dhul do mo chailleadh féin ar phortach a leithide de lá
+
Chaitheadh muid a dhul amach leis an réalt ar maidin ag baint fhataí san am a raibh muid ar aimsir tigh Sh. Diabhal smid bhréige sa méid sin. Is minic a bhí muid amuigh agus nach (nár) léir dúinn an láí. Agus dhá mbeifeá ag déanamh airneán domhain an oíche roimhe, nó amuigh ag ceol, chaithfeá an mhaidin ag cuimilt sramaí de do shúile, arae bheifeá in do dhall dúda le codladh. D'imigh an saol sin — míle buíochas le Dia
TUILLEADH (2) ▼
Dá mbeifeá an fhad ar neamhchodladh agus atá mise, bheifeá féin in do dhall dúda freisin. Níl a fhios agam ó fhlaithis Dé céard atá orm. Chuaigh mé ag an dochtúr agus thug sé cupla buidéal dom, ach bhí mé chomh maith dhá bhfuireasa. Níor chaith mé an ceann deiridh a thug sé dhom chor ar bith. Sin é an chaoi a bhfuil mé. Buaileann codladh mé mar seo agus bím in mo dhall dúda leis, ach ar an dá luath is a dtéim ar an leaba, imíonn sé d'aon iarraidh … Bím ag titim in mo chodladh agus airím ualach eicínt i mbéal mo chléibh, agus mar a bheadh pléascadh eicínt in mo phíobán. Dúisím suas de gheit. Uaidh sin amach, tá mise réidh le codladh
Má tá sé ina dhall dúda féin is beag an dochar dhó. Tionúr níor tháinig ar a shúil i gcaitheamh na hoíche aréir ach ag abhlóireacht agus ag diúgaireacht. D'éirigh mé faoi dhó ag téamh bainne dhó, ach sin é a raibh de mhaith dhom ann. Ní dhéanfadh sé aon suaimhneas ina dhiaidh sin
 
dálta
Bheadh na liúrachaí ag gíoscán ar na fonsaí sna curachaí atá agaibhse, ní hé dálta na gcurachaí atá anseo é. Ní mór do na curachaí a bhíos againne a bheith go maith. Níl de bhus ná de [...]
+
Is damanta an rud a rinne sé, a láimh a thógáil ag an sagart. Ní dhéanfainn é dhá ndéanadh Dia Diarmaid díom
TUILLEADH (2) ▼
Is damantach an chaoi atá air. Níl snáth de na seacht n-éadaigh air, ach ag imeacht mar sin sna breallachaí. Is geall le ceannaí mála é
Ba damanta an cleas dó a dhul ag baint an gheadáinín talúna sin de na dílleachtaí bochta. Déarfá go mba bheag an tsúil le Dia a bheadh ag duine ar bith a bhuailfeadh faoi
 
Níl léamh ar bith ar a bhfuil de bhradáin ansin. D'fheicfeá ag dámhaireacht chuile ré solais ann iad
 
damhsa
Níl damhsa ar bith aici. Cá bhfaigheadh sí damhsa anuas de thamhnóig shléibhe?
+
Aingeal geal sna flaithis a bhí sa Diabhal — diúltaí muide dhó — i dtosach. Ach damnaíodh é faoi rá is go raibh sé ag iarraidh an chomhairle ar fad a bhaint de Dhia agus í a bheith aige féin
TUILLEADH (4) ▼
Go ndamnaí an clampar thú — crosaim aríst thú! — murab ort atá an dúrúch chuarta! I leaba suí síos duit féin agus péire stocaí a chniotáil mar atá chuile ghearrchaile de do leithide sa tír a dhéanamh
Damnú síoraí air mar shneachta. Níl oiread agus caorán móna ar an teallach agam ó am suipéar aréir, agus níl aon asal in araíocht a dhul 'na phortaigh inniu ach oiread le inné. Shílfeá gur dúil atá ag an aimsir bothae a dhéanamh de na daoine!
Is dona na gnaithí atá ort do do dhamnú féin le na seanchlochair sin, agus fios agat nach réiteodh na Fiannta Éireann iad, agus bídís ar an saol inniu. Ach níl aon chomhairleachan i ndán do chuid de na daoine, nó go bhfága an saol a shéala féin orthu. An bhfeiceann tú M. Ph. Sh. ansin thoir, agus é sníofa de bharr a bheith ag plé le clocha
Tá muid damnaithe ag an aisiléirín sin thíos, ag teacht dhá cheann de ló, ag sioscadh bréag. Níl cinneadh ar bith lena chuid cumadóireachta, ach diabhal mé leis an gceart a dhéanamh, nach bhfuil thairis sin de dhochar ann cé is moite de na paiteanna sin a chumas sé