Fuadaíodh amach sa teiscinn choimhthíoch é, 'siar ó Árainn, agus níor frítheadh a dhubh ná a dhath ná a thuairisc ó shin.

Tabharfaidh coraice dhubh na bliana a sháith le déanamh dhó — ní sháróidh sé dubhluachair na bliana.

Crígh Fódla, Crígh Banbhan, Crígh Mhuire, Dhá Chrígh Mhuire, Crígh Fáil, An Chrígh Dhubh (ainm baile fearainn, ach b'fhéidir gur 6 atá i gceist anseo. Tá neart acu ann, ar aon nós!)

Tá na seanbhreallachaí sin aige le aghaidh na strácála agus an chulaith dhubh le aghaidh an Domhnaigh.

Bhí mé amuigh moch is deireanach, agus níor airigh mé a dhubh ná a dhath ariamh; go gcoinní Dia mar sin mé!

Ag teacht anuas Seanadh Dhraighin dom, bhí sé ina oíche dhubh — bhí an oíche tite, nuair a shroich mé anuas chomh fada le Seanadh Dhraighin

D'ardaigh iníon Mh. Bh. léithe leabhar as tá mí ó shin, agus dheamhan a dhubh ná a dhath fhéin ná an leabhar a chonaic muid ó shin.

Feoil dhubh agus feoil bhán; truafheoil agus méithfheoil — lean agus fat

Tá an fhéith fola ar an gcaora dhubh sin thuas (fc. fuil) — cailleann sí caoirigh a bhíos róbheathaithe. Drochghalra í. Tugtar ceathrú ghorm freisin uirthi. Ar chosa na gcaorach a theagas sí. Atann siad roinnt, agus teagann dath dubhghorm orthu. Ní go minic a theagas siad uaithi. Ligtear an chuisle acu istigh sna bléantrachaí

Seo! Corraigh leat! Beidh sé ina oíche dhubh orainn. Bíodh a fhios agat nach bhfuil i dtráthnóna fómhair ach mar a chaithfeá clocha i bpoll móna

Tá íochtar Bhaile an Ghleanna siúlta agam fré chéile agus ní bhfuair mé a dhubh ná a dhath ná a thuairisc

Níl áit ar bith is mó feall ná an sliabh, má tá ocras ar dhuine nó oíche dhubh ann — bíonn sliabh gortach ann agus poill bháite

Tarraingítear amach an teanga agus bítear ag cuimilt an taobh atá fúithi nó go dteaga fréimh mhór dhubh amach óna híochtar. Sin í an chuisle. Gearrtar í — an chaoi leis an gcuisle (fréimh) a ligean ag bó

Bain deifir as an diabhal d'asal sin, nó beidh sé ina oíche dhubh orainn

Nach dona an deis a chuir an bromaire sin thoir ar a shaol. Féacha anois é, agus gan a dhubh ná a dhath aige ach ag rómhar sa bpóicín siúd ó thuaidh den teach. Scread chasta air nach n-imeodh go Sasana nó in áit eicínt agus gan a bheith ag loiceadóireacht ansiúd, ag cur goirín ar chroí an athar chuile uair dhá mbreathnaíonn sé air agus ar chaill sé leis

Tháinig sé amach ón misinéara agus deoir aithrí leis. Ach tá faitíos orm nach seasfaidh an aithrí i bhfad, ach a bhfeice sé aon deoir den fhear dhubh (an leann dubh)

Creid mé anois nó na creid, bhuailfinn síos anois agus shuífinn thíos ar Bh. na T. ó oíche go maidin agus gan deoraí an bhéil bheo níos gaire dhom ná seo, agus ní bheadh aon scáth orm. Ní bheadh — a dhubh ná a dhath. Cé mar gheall air. Nach bhfuil Dia thíos ansin chomh maith agus atá sé anseo. Nó an síleann tusa nach bhfuil

An bhfaca tú an chuairsce dhubh a bhí sa show ansin thoir an bhliain cheana? Í siúd a mbíodh an roth cairr ina drad aici. Bhí sí chomh dubh leis an sméir. Is iomaí duine ag Dia ina dhiaidh sin

Sin í a cheird sin ó dhubh go dubh, ag diocaireacht ar chúla claíochaí go bhfeice sé cé a bheas ag dul thart, gan é féin a thabhairt le taispeánadh

Seanbhádóir a bhí ann, agus féasóig mhór dhubh air, agus bairnigh agus diúirlinneachaí ag fás air!

"Ina uige — ina throisleáin — a bhíos an snáth théis an crann deilbh a fhágáil. Ina cheirtlíní a bhíos an t-inneach. Chuirfeadh an fíodóir an uige sa seol agus thosódh sé ag caitheamh an innigh air, nó go mbeadh na ceirtlíní ídithe. Mura mbeadh a dhóthain innigh ag an bhfíodóir, bheadh easnamh (/æsɴə/) ort, agus chaithfeá tuilleadh a fháil, hé brí cá bhfaightheá é. É a thógáil ó bhean eicínt … Inneach bán a chaitheamh ar dhlúth dubh, sin é an ceann easna. Dhá mbeadh dlúth agus inneach bán ann, sin é an flainín bán — ábhar drárannaí agus báiníní agus pluideannaí. Bíonn an t-inneach agus an dlúth dubh le dhá ghlas chaorach. Nó d'fhéadfá olann daite a chur ar bhán, le aghaidh treabhsair agus bheist. Daitear an dlúth agus an t-inneach le aghaidh seaicéid nó chasógaí. Chuiridís láib ar an dath leis an mbréidín dhubh a bhíos sna seaicéid thíre a dhathú. Dhá ndaiteá inneach le scraith chloch, agus oiread na fríde glas chaorach a chaitheamh thríd an dlúth, dhéanfadh sé éadach breá. Rinne mo mháthair culaith dhó dhom anseo uair. Bhainfeadh sé an solas as do shúile. Ní raibh aon bhean óg sa tír nach in mo dhiaidh a bhí nó go raibh sí caite! Ach caitheadh in aer an obair sin. Níl triúr ban istigh in do thír inniu atá in ann olann a dhathú. Níl a fhios acu céard a bhaineas dó" (Sliocht as cuntas faoi éadach ó Mháirtín Ó Cadhain, Cnocán Glas, Spidéal)

Prochóig dhubh dhorcha de theach atá aige. Níor léir dhuit do láimh ann i lár an lae ghléigil. Níor léir sin

Baineadh truisle as agus síneadh sa lochán é — lochán den draoib dhubh sin. Níor fágadh oiread agus puintín bioráin ó mhullach a chinn go bonn a choise nach raibh ina bhogeimhin

Is mise a bhí drithleach an t-am a raibh an chóisir bhainseachaí anseo ar an mbaile againn. D'ól mé ionlaos phocaide. Ní le linn na mbainseachaí féin is mó a d'ól mé é, ach bhíodh searrachaí beaga eile ann nuair a bhíodh na ráigeannaí móra thart. An lá théis bhainis T. Sh. chaith mé féin agus é féin agus M. B. an lá thuas sa teach aige ag críochnú an tsearróigín a d'fhan d'fhuílleach ón oíche roimhe sin. Chuaigh mé síos tráthnóna deireanach le gráinne tobac a fháil. Bhí sé ina oíche dhubh orm ag Airdín an Fh. Diabhal mé gur thosaigh na claíochaí ag teacht amach romham ar an mbóthar, agus go raibh chuile shonda dhá raibh mé a fheiceáil ag baint geit asam. Tabhair fear drithleach orm! Bhí mé tuilleadh agus mí shula bhí mé agam féin ceart

Shílfeá nach mbeadh breith aige ó inniu go dtí amárach go dtéadh sé ann. Ag strócántacht chuile lá ag iarraidh imeacht nuair a chonaic sé na gearrbhodaigh eile ar fad ag dealú leo. Sin é a raibh ag cur síos leis — Sasana. D'imigh sé faoi dheireadh ar na drochóirí dhó féin. Ní raibh sé leathbhliain imithe — an duine bocht — nuair a maraíodh é … i gCoventry an t-am a raibh na haeroplanes ag caitheamh anuas. Níor frítheadh a dhubh ná a dhath ná a thuairisc ariamh. Buaileadh an shelter. Ní raibh mac an aoin bheo istigh ann nár cniogadh. Níor frítheadh a gcnámha féin.

Oíche dhubh í