Foclóir Mháirtín Uí Chadhain
de

díot (21)

 
dán
Níl aon-mhaith dhuit ag caint. Feiceann tú féin nach bhfuil bualadh an ghráinne eorna ar dhánta na talmhana. Cá'il sé. An bhfeiceann tú an spleodar a chuir sé (poitín) sa seanduine sin thiar: nuair a bhí aige a bheith ag cur brat na scaball (taiséadaigh) faoi réir dhó féin, gur bhuail sé amach ag iarraidh mná. Céard eile atá indon é sin a dhéanamh fiafruighim díot
 
daol
Má airigheann tú an daol — an t-árdú — do do bhualadh, níl agad a dhéanamh ach bualadh fút ar bhall na h-áite go gcuiridh tú díot é.
+
de
Bain díot (do chuid éadaigh)
TUILLEADH (2) ▼
Déanfaidh mé an t-aon-lá amháin díot = maróidh mé thú ar áit na mbonn
Scaoil díot na h-éadaí fliucha sin
 
Má fhaghann sé é sin amach in do dhiaidh, déanfaidh sé aon-lá amháin díot
 
dearmad 1
Ná baineadh aon-dearmad díot anois. Déan do theachtaireacht ceart
 
deifir
Imeochaidh an deifir díot fós ach a mbeidh tú cho sean liomsa
 
deoir
Ní fhágfainnse deoir in do h-aona hairt marach nachar eirigh liom a bheith ar an taobh ceart díot
 
dia 1
Ní dhéanfaidh tú é nó go ndéanaidh Dia Diarmuid díot (dearmad ort). (fc. Diarmaid)
 
díol 2
Cé hé díol an mhagaidh anois fiafruighim díot — tusa nó mise. D'fhéach tusa le dhul ag magadh fúmsa, ach sílimse gur mise atá ag magadh fútsa. Mar adubhairt an ceann eile: — "Bíonn daoine ag magadh fúmsa an uair a bhainim an choirce glas; Ach bímse ag magadh fútha-san an uair a thuiteas an gráinne as". Sin é a fhearacht agamsa agus agadsa anois é
 
'Ar ndú' bhí sé ag plé le ceann a bhí 'chuile orlach cho dórainneach leis féin: M. seo thiar. Níor thug sé sin aon-tsásamh d'aonduine ariamh, agus diabhal baoghal a bhí air é a thabhairt do Sh. Chaith siad an-fhada ag cothuigheacht le chéile, agus 'chaon duine aca ní ba mheasa ná a chéile. "Dar diaguí" adeir M. faoi dheire "déanfaidh mé aon-lá amháin díot a Sh. shalach na míol. Rinne T. Mh. eadarscán annsin agus d'árduigh an dream thiar M. leo abhaile. Marach gur [a]rduigh chuirfeadh sé luighe fiadha ar Sh.
 
domhain 1
Dhá n-eirigheadh sé dhuit ar an domhainn, dheamhan cladach a d'fheicfeá go ndéanfadh Dia Diarmuid díot. Ná baoghal a bheadh ort!
 
dorn
Má fhaghaim dorna ort déanfaidh mé aon-lá amháin díot a (s)cuirbín
 
Dar seo agus siúd muis, mara gcaithidh tú díot dranndal an mhagaidh sin atá ort fúmsa, beidh rud ar a shon agad. Tá mé ag éisteacht leat annsin ó mhaidin, agus is mór an acmhuinn agam í (cur suas leat). Is tú an t-ealadhantóir is mó faoi na bruit. Ag ceapadh atá tú go ndéanfaidh tú dóigh de na daoine chreidim, ach ní dhéanfaidh, ná baoghal ar bith ort. Ní faoi chearca a leigeadh amach aonduine ach an oiread leatsa, le go ndéanfá ballséire dhíob
 
Bhuel imigheadh an drugall díot anois. Caithfidh tú a theacht in éindigh liomsa
 
Nach hé atá dronnach as an druim! Bheitheá ag gabhailt air sin go ndéanfadh Dia Diarmuid (nó dearmad) díot, agus ní ghoillfeadh sé a dhath air
 
Ní shin dubhliathán a deir tú ach breac geal! Dar príosta muise is gradha an scéal é! Agus céard é dubhliathán ach breac geal fiafraím díot! Nach dteagann na bric gheala ón bhfairrge freisin ar nós na mbradáin. Cuirfidh mise geall leatsa nach bhfuighidh tú aon-dubhliathán ar aon-loch nach mbíonn bric gheala uirre … Níl san loichín sin thiar ach bric ruadha.
 
Is maith nach mór duit a bheith ar do mhaidí, nó gabhfaidh an dream sin suas ort. Is cuma leo sin é, ach bearradh a bhaint díot, agus cead an diabhail a bheith agad annsin. Tá sean-aithne agamsa orra sin
+
Ná bain díot an hata a dhuine sin. Sin é an slacht uiliog ort. Is breagh atá sé ag dul duit
TUILLEADH (1) ▼
T'anam ó'n dacs é, níor thug tú an méid sin dó. Ní raibh aon-phunt ag dul dó: dhá chrudh tá cupla mí ó shoin, agus dhá shean-chrúdh anois, agus thug tú gualach aige an uair dheireannach. Scriosadóir é, má bhain sé an oiread sin díot. Tá rud le déanamh leis: a dhul ag gabha eicínt eile