Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: Leathar

Nualitriú Bunlitriú

Leathar

—

craiceann nó cneas.

Níor fhága sé aon liobar leathair orm le na chuid iongan = stiail sé an craiceann díom.

Airighim rud eicínt ag corruighe idir feoil a's leathar ionnam (iasc beo go h-iondamhail) = dri[...] ar bith idir an fuar-chraiceann (for-chraiceann) agus an fheoil induine.

Leathar in iontrálacha eile (30)

→ fág ar

Ní fhágfaidh mé liobair leathair ort mara leige tú dhom

→ carcair

Tá carcaireacha droighin ann, a's is maith an dicheall do dhuine, a bhealach a dhéanamh thríotha(b) chor a' bith. Casadh i dtreascairt ann mé an oidhche faoi dheire, a's níor fhága na sceacha liobar leathair ar aon-láimh liom.

→ coilgneach

Dheamhan bean níos coilgnighe le feachtáil a dhul in a crannógaí. Ní fhágfadh sí liobar leathair ort le na h-ingne.

→ coinnleoireacht

Sin é 'bhfuil de bharr na coinnleoireachta aghadsa, 'chuile shnáth éadaigh dhá bhfuil ort a bheith stiallta, a's gan liobair leathair ar aon-láimh leat.

→ bior

Má chuireann sé an bior siúd thríot (ionga ghéar), ní fhágfa sé liobar leathair ort (i.e stiallfa sé an craiceann dhíot).

→ buinne 1

Ní bheidh an tosach sin luighteach ceart ar a' mbonn, go gcuire tú buinne eatorra(b). Dá mbeadh stuadháil a' bith sean-leathair ann, dhéanfadh sé cúis.

TUILLEADH (1) ▼

Tá'n braon a' dul isteach idir a' dá bhonn. Airighim an fhraigh-fhliuchas ar mo chois. Ach ní bheidh mé mar sin feadh's mé a dhul go dtí an baile mór. Gheobha mé gréasuidhe eicínt a chuirfeas buinne leathair innte dhom.

→ aire

Bí aireach 'sna creigeannaí sin thíos, nó ní fhágfa na driseachaí aon-liobar leathair ar do chosa.

→ airigh

D'airigh mé driogannaí agus drithlíní ag dul thríom idir fheoil a's leathar, nuair a thug mé faoi deara an sonnda rómham = d'airigh mé an-fhaitchios ag teacht orm fhéin nuair a chonnaic mé an toirt romham (féach "driog", "drithlín", "sonnda").

→ feoil

Chuaigh an tsnáthaid idir fheóil agus leathar ionam = gan a dhul ro-mhór san mbeó, ach idir an forchraiceann agus an fheóil

TUILLEADH (1) ▼

Thug an táirne scríobadh éadrom idir fheóil agus leathar dom, agus ba deacair leis cneasú in a dheidh sin

→ fraighfhliuchas

Is gearr nach mbeidh díon deóir ionta, agus iad ag déanamh an méid sin féin fraighfhliuchais cheana. Ara tá an leathar atá ann anois dearg-lofa. Ní fiú do sheacht mallacht é, agus tá mé ag ceapadh nach taise don ghréasaíocht é

→ faobhar

Chuir sé táirne ar a fhaobhar aníos thríd an gcathaoir. Níor fhága sé liobar leathair ná fíonnaigh ar thóin N.: ó'n oíche sin amach níor leig N. aon-lucht cuart isteach. Bhí sé in a bhuthae aca. B'fhada a chaith sé ag fuasaoid a thónach

→ feadh

Cuirfidh mé tosaí orra (ar bhróga), feadh's mé leathar a fháil

→ frigh

Tá frídín eicínt istigh in mo chois idir fheoil agus leathar. Is furasta aithinte uirre é agus an phreab atá inte. Go deó go dteaga an fhrídín sin amach ní chneasóidh mo chois

→ fuaraigh

Bhuail ráig bhuinní mé in a diaidh, agus annsin d'fhuaraigh mé go ceann coicíse. Ní feóil cheart a bhí inti dhá mbeadh an saol ag caint. Sean-réithe bradach eicínt a bhí in a leathar le aois

→ deireadh 1

Thug siad uatha is na deireadhachaí ar fad. Bhí mé ag saimhseáil leo annsin indiu, agus thiubharfá an leabhar nach hé an leathar céadna a cuireadh 'sna deireadhachaí agus 'sa gcuid eile. Sheasfadh na buinn tosaigh fós

→ deismínteacht

Cé'n sórt deismínteacht atá agad léithe anois. Tá sí sáthach maith. Má bhaineann tú mórán eile de'n leathar di annsin, beidh mo chuid oibre uiliog millte agad, agus an bhróig ó rath aríst. Faitíos atá ort nach bhfuil sí sáthach deas!

→ deo

Bhainfinn go deó as péire bróg ach gan a dhul 'na chladaigh. Itheann an sáile an leathar uiliog

→ diaidh

Bun crainn a thruisleáil mé agus a chuir in diaidh mo mhullaigh isteach i gcrích mé. Níor fágadh liobar leathair ná liobar éaduigh orm ach níor chás dom é agus a theacht cho saor sin as. Tá an áit ar fad faoi bhunannaí crainnte agus faoi chlocha, agus is fánach an chaoi a bhfuigheadh duine droch-threascairt ann. Ní leithne an t-aer ná an timpiste adeir siad

→ diomlachaí

Caith uait na diomlachaí leathair sin. Níl aon-mhaith ionnta … Ara cé'n bhairibíní! Ní dhéanfaidís sin tada. Is beag an baoghal orra

→ dris

Níl liobar leathair fágtha orm ag driseachaí ó maidin. Bhí muid ag fiadhach indiaidh coiníní soir annsin

→ dréim

Níl aon-ghadhar dhá fheabhas a bhfuil aon-fhonn air a dhul ag dréim le broc, agus is suarach an t-iongnadh sin. Ní fhágann sé liobair leathair orra.

→ dádach

Ní bhíonn aon-mhaith len ithe le na sean-dádachaí sin, má bhíonn méid féin ionnta. Bíonn siad ro-roighin. Bhí sé cho maith dhuit a dhul in éadan leathar capaill leo

→ déirce

Clogs … sin é a bhfuair mé. Níl tada eile istigh ar shlata na Gaillimhe; ná níl a fhios cé'n uair a bhéas. Tá candáil ar na "clogs" féin ann: fir Achréidh ag sceanadh a chéile dhá gceannacht. Ba mhó déirce liom tada a fháil th'éis m'aistir agus m'anró. Tá leathar féin ar a ghainneacht ann. Ba bheag nachar chinn sé orm ábhar péire tosaigh a fháil do C. Má mhaireann an cogadh seo i bhfad eile beidh na daoine indroch-arán. Deir siad muise go bhfuil na "Germans" ag beodhchan suas aríst

→ dícheall

Níor fhéad mé aon-chaoi a chur uirre th'éis mo dhichill. Tá an feire uiliog réidh. B'fhéidir dhá dtugthá ag gréasaidhe maith í, go ndeasóchadh sé fós í, ach droch-sheans. Ná bac leis an leathar atá amuigh anois! Ní fiú do sheacht mallacht é

→ díol 2

Dubhairt sé go raibh díol péire bróg de leathar ann, ach mheasfainnse nach raibh díol bróige féin ann

→ díon 1

Bhí a fhios agam go maith nach mbeadh aon-díon ins na bróga a cheannuigh tú an lá sin. Bhí an leathar ro-chineálta. Dhá ndéantá mo chomhairle-sa, d'fhanfá uatha

TUILLEADH (1) ▼

Níl díon ar bith ins na láimhíní seo, th'éis cúig déag a thabhairt orra … Tá baoghal air! Dheamhan iall leathair ag gabhail leo. Craiceann gabhair nó rud eicínt atá ionnta. Ní feasach dom go bhfuil sé cho maith sin fhéin

→ téigh trí

Ní ghabhfadh an meanath thríd an leathar.