Foclóir Mháirtín Uí Chadhain: dom

+

→ abair

Diabhal thiomanta ceann a thabharfadh sí dom, mura dtugainn seacht bpínne ar chúig cinn de Phoncáin. Anois céard adéarfá le Gaillimh! Is furasta dhóibh brá gill fhéin a bheith acu

TUILLEADH (2) ▼

Deir tú leis an sconmhíol seo thíos nach dtabharfadh m'oirdín dom ag rá gur leo féin é!

Bhí sé dhá fheiceáil dom mar adéarfá, go n-éireodh rud eicínt dom

→ abair le

Tá mo chroí istigh dhá rá liom nach ceart dom a bheith ag dul in éindí léithe: nach bhfuil mé ach dhá cur amú

→ cródhearg

Faigh ruainne pháipéar dom a bheas dubhdhearg agus cródhearg nó go ndearga mé mo phíopa

→ dá

Ní fhéadfaidh duine dhá leith a dhéanamh dhe fhéin. Ba deacair domsa a bheith in éadan féir agus i ndiaidh beathach — ní fhéadfaidh an gobadán an dá thrá a fhreastal

→ daba

Dhéanfadh sé dúchan an tsaoil, ach ní bhíonn cuma curtha ar fhata ar bith ina dhiaidh. Bhí sé dhá lá ar páí agam sa ngarraí sin thiar anuraidh, agus b'éigean dom a bheith ag fuagairt air chuile mhionóid, na dabaí móra righne siúd atá sa gcúl láir a mhionú. Dheamhan an láí fhéin a chuirfeadh sé thríob

→ daidhce

Ní raibh an ceann céanna ariamh gan an daidhce agus an stodam a bheith air. Is fadó cheana nach raibh sé ar siúl (ag troid). Sin é an suaimhneas is faide a chonaic mé é a dhéanamh ariamh. Ach b'fhurasta a aithinte dom an oíche cheana agus an chaint a bhí air, go mba ghearr uaidh (go dtosaíodh sé ag troid)

→ daigéad

Tharraing se anuas daigéad mór de leabhar agus d'ionsaigh air ag léamh dom féin aisti. Níl a fhios agamsa beirthe beo ná baistithe céard a bhí sé a léamh aisti. Ba é m'aird air é ar aon chor!

+

→ daigh

Tháinig daigh eicínt isteach faoi bhun m'easnacha anseo anuraidh agus mé ag feamnú, agus sheadaigh sí mé go dtí sé seachtainí ó shin. Nuair ab fhada liom go raibh sí ag imeacht, shoir liom go dtí an dochtúr, agus thug sé buidéal dom. Ó chaith mé an buidéal, níor airigh mé ó shin di

TUILLEADH (2) ▼

Tá dó (daigh: /dəi/, /dɛ̄/, /dō/) ghoile ag dul dom — pian isteach faoin gcliabhrach nó i mbéal an chléibh. Teagann sí ar dhuine mura mbeidh a chuid bídh ag teacht leis, nó ag feiliúint dó, nó mura bhféadann sé aon cheo a dhéanamh thrína cholainn. Cineál indigestion é

Bhí mé den tsaol ag daitheachaí in imeacht na seachtaine seo caite. B'éigean dom éirí de mo leaba oíche, agus mo leiceann a chur le tine. Bhí mé ag screadach leis an bpian

→ dáil

Shílfeá go raibh sé i ndáil le idir dhá chomhairle faoina thabhairt dom nuair a chuir an bhean a ladar isteach

→ daingnigh

Dhaingneoinn an tairne tuilleadh, ach feictear dom go bhfuil an clár buille tanaí

→ dáiríre

Idir shúgradh is dáiríre inis dom céard a thug go dtí sibh é — ní raibh muid ach ag déanamh grinn faoin scéal go dtí seo, ach caitheadh muid an greann i gcártaí agus téadh muid ar an dáiríre anois

→ dairt

B'uafás iad na dairteacha a bhí ag dul amach thar an mullach agam. B'éigean dom imeacht ar mo chromada istigh faoin gclaí gur bhailigh mé suas an Ch. nó scuchaidís an cloigeann dom (díom). Chuile eallach i mbaile ach na diabhlánaigh sin. Tá marú duine orthu

→ dálach

Bím ar bóthar Domhnach is dálach léar (de réir) mar a fhaighim glaoch. Níl aon scíth i ndán domsa

→ dall 1

Is gearr go gcaitear madadh a fháil dom. Níl spré ar bith ag fanacht agam. Tá mé in mo dhall

+

→ dall 2

Má mhaireann dom, is gearr go mbeidh mé dall. Spré fhánach atá cheana fhéin agam

TUILLEADH (2) ▼

Ní léir dom tada. Tá mé dall ag teacht amach ón solas. Dar príosta tá an oíche bundorcha ar aon nós

Ba dall an mhaise dom é ina dhiaidh sin nár thug mé faoi deara ariamh nach raibh sé ach ag séideadh fúm. Dheamhan é muis, nó gur tháinig falrach gáirí air

→ dall 3

Is mise a bhí dallta ar chaoi ar bith an oíche faoi dheireadh ar a theacht amach uaibhse. Níor léir dom mo láimh. Ar éigean na gcor is na gcnámh nár cuireadh soir ar mo bhéal agus ar m'fhiacla sa bpoll mór mé

→ dallach dubh

Nach lena aghaidh sin atá sí ann. Cén mhaith di a bheith ina bean leanna mura bhfuil sí in ann an dallach dubh a chur ar dhaoine. Sin é a gceird sin ar fad: thú a choinneáil ar strapa go gcaithe tú an chianóig dheiridh. Bóthar agus bata a thabhairt duit ansin. Is cóir adúirt an té adúirt é: "Agus a liachtaí teach ósta ar ól mé ariamh coróin ann; Agus nach dtabharfaidís dom lóistín na hoíche"

→ dalladh

Bhí dalladh feicthe agam an uair sin, ach ní bheadh aon mhaith aige ann go 'speáineadh sé ar fad dom é

→ dallamullóg

Tá a shliocht orm. Ní bhuailfear an dallamullóg chomh réidh sin ormsa aríst, agus ní bhuailfí orm an uair sin fhéin é murach go mb'éigean dom a bheith isteach is amach chuile phointe ag faire ar bhó a bhí i dtinneas lao

→ dallán

Chonaic mé fataí anseo bliain — fataí Achréidh a cheannaigh mé le haghaidh síl — tháinig mé gann i bhfataí síl an bhliain chéanna. Ar an bhFaiche Bhig a cheannaigh mé iad ó fhear as áit eicínt taobh anoir. Dheamhan a gcuimhním anois cén áit, ach d'aithneoinn an fear agus dheamhan gaisce a bhí air le gnaíúlacht. Dheamhan thiomanta dallán dá raibh orthu nach raibh chomh mór le béal an bhuidéil sin. Chuir mé anseo thiar iad i ngarraí na hI. Bhí an-ghaisce agam astu. Togha fataí dar liom féin. 'speáin mé do T. iad agus mé dhá gcur. Ní mórán spleodair a bhí ag T. astu. Fuair sé caidéis do na dalláin — go raibh siad rómhór. Rinne siad thar cionn i dtús bliana. Bhí siad go hard os cionn talúna, agus gan das déanta ag fata ar bith eile ag gabháil liom. Bhí go maith go dtí amach sa mbliain. Bhuail an lobhadh bán iad as éadan. Ba mhór an carghas a bheith ag breathnú orthu. Dheamhan blas a bhí agam de bhláth bliana orthu ach grifisc — tabhair grifisc air. Chaith mé ag na beithígh iad leisce a bheith ag breathnú orthu. Sin é an chaoi a ndeachaigh dalláin mhóra an Achréidh domsa. Ná samhlaigh fataí Achréidh liomsa ariamh ó shin

→ dall dúda

Dá mbeifeá an fhad ar neamhchodladh agus atá mise, bheifeá féin in do dhall dúda freisin. Níl a fhios agam ó fhlaithis Dé céard atá orm. Chuaigh mé ag an dochtúr agus thug sé cupla buidéal dom, ach bhí mé chomh maith dhá bhfuireasa. Níor chaith mé an ceann deiridh a thug sé dhom chor ar bith. Sin é an chaoi a bhfuil mé. Buaileann codladh mé mar seo agus bím in mo dhall dúda leis, ach ar an dá luath is a dtéim ar an leaba, imíonn sé d'aon iarraidh … Bím ag titim in mo chodladh agus airím ualach eicínt i mbéal mo chléibh, agus mar a bheadh pléascadh eicínt in mo phíobán. Dúisím suas de gheit. Uaidh sin amach, tá mise réidh le codladh

+

→ dán

Tá mé ag dul amú ar an aithrí sin. Níl sí ag luí le dán chor ar bith anois dom. Is fadó an lá ó dúirt mé í go deireanach

TUILLEADH (5) ▼

Ní ligfidh mise do bhean ar bith dán a chur orm, ach mo spealóg a bhaint as chuile chúilín chomh uain is a sheasfas an óige dom. Deir siad nach dteagann an óige faoi dhó choíchin. Tá sé sách luath ag duine pósadh ach a mbailí sé na deich mbliana fichead

"Leagaim láimh ort nó ná leagaim, más tú atá i ndán dom, is tú a bheas agam" — go bpósfaidh duine an bhean atá ag an gcinniúint lena aghaidh, bíodh eolas aige uirthi nó ná bíodh; bíodh sí i bhfad ó bhaile srl.

Dhá mbeadh sí ag dul faoi is thairis chuile mhionóid, ba é an cás céanna dhó é nuair nach raibh sí i ndán dó. Ar chuala tú ariamh é: "leagaim láimh ort nó ná leagaim, más tú atá i ndán dom is tú a bheas agam"?

Pósfaidh tú an duine nach bhfaca tú ariamh. Beidh tú ar siúl go bhfaighe tú an té atá i ndán duit, agus níl a dhul thairis sin agat: "leagaim láimh ort nó ná leagaim, más tú atá i ndán dom is tú a bheas agam." Sin é an chaoi a bhfuil sé. Tá cinniúint eicínt ag chuile dhuine, agus níl aon ghair againn í sin a sheachaint

Dhá mbeadh i ndán éirí dhó, d'éireodh sé (banbh). Ní raibh sé ag dul dom sin é é

→ dána

'Tá rud dána drochmhúinte déanta agamsa agus fios a chur ort,' adeirim féin, 'ach i nDomhnach a athair, bhí sé ar a chailleadh nó facthas domsa go raibh' — rud sonnta sotalach

+

→ danra

Nach danagra an mhaise dhó é anois agus gur bhac sé mé anuraidh faoi rud an bhóthair a thógáil taobh amuigh den pháirc sin thoir aige. Theastaigh sé uaim le aghaidh múirín. Níor chóir domsa (dú-sa) stopadh dhó — ní raibh aon bhaint aige dhó ach an oiread liomsa — ach leisce na sáraíochta mar sin féin, stopas

TUILLEADH (2) ▼

Ní raibh de chailleadh chor ar bith ar an mbarr uachtair. Diabhal mé go raibh, agus an mhóin roinnt sceiteach féin — briosc adéarfá. Ach nuair a theann mé síos sa mbarr láir agus sa mbarr íochtair, bhí sí danra a dheartháir — danra. B'éigean dom cosa i dtaca a chur orm féin ar an mbinse leis an sleán a chur thríthi. Rinne an barr íochtair puca críochnaithe dhíom

Ní fhaca tú aon rud ariamh is danra ná bó le fata a dhul ina muineál. Bhain mise as bó liom féin cheana é gan fód móna ná ceo. Choinnigh Séan sin ansin dom í agus é ina scorach. Chuir mé mo láimh siar go dúdán inti. Ba chontúirteach an cleas le déanamh é …

→ daoire

B'éigean dom a fhágáil in mo dhiaidh lena dhaoireacht. Ní mó ná dá mba ridire mé go mbuailfinn faoina cheannacht

→ daoithiúlacht

Is beag dhá chuid daoithiúlachta an méid sin. Chuaigh mé go bun an amhgair críochnaithe leis ag iarraidh an bhodóigín a cheannacht uaidh, ach chomh luath agus a chonaic sé go raibh mé ina diaidh, d'éirigh sé as an margáil ar an bpointe. Ba mhór leis dom í. Sin é an chaoi a mbíonn sé i gcónaí. Ní bhfaighidh aon duine tada uaidh

→ daol

'Sí an phian a thagas ina daolanna mar sin is measa. Bíonn sí an-ghártha go héag. Dá seadaíodh sí duine i gcónaí, chítear dom féin nach mbeadh sí baol air chomh dona. Ach chreidim gur cuma cén chaoi a mbíonn an phian ag dul do dhuine má bhíonn sí air

+

→ daor 1

Cheannaigh mé culaithín éadaigh don ghasúr inniu, agus má cheannaíos féin, is daor dochrach an ailím sin. Dheamhan pínn de mo thrí phunt deich nach mb'éigean dom a shíneadh amach uirthi. Scrios ceart é éadach anois (dochrach focal cuingir daor. fc. dochrach)

TUILLEADH (1) ▼

Casadh S. Th. istigh liom ag an mbearbóir, agus b'éigean dom deoch a thabhairt dó. Cé a thiocfadh isteach ina (ár) mullach ach M. Th. agus S. F. Ní raibh a dhul anonn ná anall agam, ach seasamh don bheirt sin freisin. Bhris mé mo ghloine agus b'éigean dom íoc uirthi. Idir chaon tsórt, ba daor an bearradh orm é sa deireadh

→ daor 2

Daorfaidh sibh mé nó is cinniúint oraibh é. Is maith an scéal dom nach tú an breitheamh a Ph. Ba tusa féin breitheamh na héagóra, dhá mba tú

→ das

Tharraing mé cupla das inniu le béilí fataí nua a bhaint, ach ní ligfeadh an carghas dom drannadh leo nuair a chonaic mé iad. Níl iontu ach screacháin chríochnaithe

+

→ de

Chítear dom go bhfuil a bheag nó a mhór d'olc air

TUILLEADH (1) ▼

Bhí mé in anchaoi aige (tinneas mo bhoilg), ach ó thug an dochtúr an tsiaróib sin dom, d'fhan sé dhíom

+

→ deachma

Níor chuala mé gur tógadh deachmaí anseo ariamh ach bhídís ansin thoir ar Dhúiche an Bh. Na ministéaraí a d'fhaigheadh iad sin nach iad. Dheamhan mórán a chuala mé ariamh fúthu. Tá siad sin caite suas le saol is aimsir … Ón drochshaol ab ea? Bail ó Dhia ort. Tá agus i bhfad roimhe. Rugadh m'athair — beannacht Dé lena anam — trí bliana roimh an Drochshaol (1846-1847) agus ní raibh siad ann lena linn. Cáid ó bhí Oíche na Stoirme Móire ann? … Céad bliain díreach. Bhuel is roimhe sin a bhí na deachmaí ann, más fada gearr roimhe é, sin rud nach feasach dom. Ach fiafraigh de Sh. Ó. C. é. Sin é an fear a inseos na húdair dhuit … Tá aois mhór agamsa air, ach má tá féin, níl mé ach ar chosa bacóige lena ais. Tá údar aige faoi chuile shórt ón Díle

TUILLEADH (3) ▼

Féadfaidh sibh an ghrifisc bheag sin soir i mB. L. a thabhairt don deachma. Ar ndóigh ní in ann ball a bhualadh atá siad sin. Tá muis. Bhuailfeadh imreoir maith a bheadh ar an bpáirc ar rugadh ariamh acu. Is feasach domsa go maith céard é a ngníomh sin. Nach mbínn ag traíáil a n-aithreachaí fadó, nuair a bhíodh muid dallta anseo thoir. Bhuailinn a raibh istigh ar thrí bhaile acu; agus mé ar mo chromada. Is minic a bhuail. Ach bheadh neart glaomaireachta acu nuair nach n-aireoidís aon fhear maith ann … Siúd é anois a ndéanfainnse leo — a dtabhairt don dul amú. Ní fhónfaidís do thada eile

Is breá an scéal atá agat: go gcaithfear deachma na sláinte a íoc. Ach ní sásamh mór é sin domsa atá ar chúl mo chinn ansin thiar le coicís, agus mo chuid coirce scrúdaithe cheal a bhainte. Dá mbuaileadh sí mé uair ar bith eile sa mbliain, ach ní bhuailfeadh, ach go míthráthúil an uair is mó an chruóg. Diabhal mé go sílfeá gur haisteach an tráth de bhliain ag duine slaghdán a tholgadh: i mbrollach an fhómhair. Seo é anois an slaghdán caorach a raibh bean Chonamara ag caint air. Nár ba é amháin dó ar chuma ar bith! Cuirim leis í agus ní hí an óige í. Tá mé siar le obair mo bhliana i ngeall air

Ná bac liomsa! Tá deachma na sláinte orm. Is beag an dochar dom agus a bhfuair mé de streachailleacht le cupla bliain

→ deacrach

Mo léan deacrach muise, is fada a bheadh sé ann shula ghabhfainnse ag breathnú air. Níor chomaoin sin dom

→ dealaigh

Ní dhealóidh na crochaillí seo liom nó go gcaithe mé braon seanfuisce. Sin é a chuirfeas aníos a bhfuil de réama síos i mbéal mo chléibh. Meas tú cén dóigh ab fhearr dom anois a dhul dhá thóraíocht

+

→ dealg

Baile na nDeilgne a thabharfainnse air. Bhí mé ag bainis ann agus níor léir dom tada ann ach draighean agus driseachaí

TUILLEADH (2) ▼

Níl aon lá ó tháinig sí isteach ar an mbaile nach in é a ceird. Tá a dealg sáite aici ionamsa agus chuile shórt dhá bhféadfaidh sí a chur as dom déanta aici. Níor chomaoin di muis agus a liachtaí gar a rinne ar bhain liomsa di agus dá fear

Ón tráthnóna ar leag muid a chuid claíochaí, bhí a dhealg sáite aige ionamsa uaidh sin amach. Chreid sé i gcónaí gur mise an ceann feadhain a bhí ann. Ar ndóigh ní raibh sé ag dul i bhfad amú ach oiread. D'íoc mé ann ag an scoil. Uair ar bith a bhfuair sé deis ar bith orm, 'sé nár lig ar cairde é, ach broicneáil bhuailte a thabhairt dom féin. Bhí an cat mara críochnaithe orainn freisin agus a dhul ag cur araoide ar bith ar a chuid claíochaí …

→ deamhan 1

Dheamhan thiomanta oiread agam agus a d'íocfadh an bus dom

→ deamhas 2

Tabharfaidh mé deamhas duit mura lige tú dom fhéineacht

→ deán

Tá deán siar ó Órán agus bhí mé ag cur aníos feamainne ann lá, agus chuaigh an capall dhá báthadh sa deán, agus b'éigean dom mo sheanbhéice a ligean ar Mh. Ó hA. a bhí taobh thiar dhíom go dtógadh muid an capall

+

→ déan 1

Thug sí rud le déanamh dom a tabhairt anoir chor ar bith. Ar an dá luath is a bhfaca sí (capall) an chéad mhótar, d'ionsaigh uirthi ag broimseálacht agus ag dul i ndiaidh a cúil, agus ba mhaith an dícheall dom a ceansú chor ar bith. Agus bhí sí ar an gceird sin anoir ar feadh an bhealaigh

TUILLEADH (3) ▼

An ndéanfá an bicycle seo a mharcaíocht go ceann an bhóithrín dom. Caithfidh mé féin fanacht i ndiaidh na mbeithíoch

Rinne sé gáire agus gáire croíúil ar inseacht an scéil dom

Cén scéal é? Ach níl aon chall dom a fhiafraí. Tá tú ag déanamh go hóg slán a bheas tú. Ach d'éireodh dhuit. Cén mhairg a bheadh ort!

+

→ déan do

Déanann sé leas (maith, gar, soilíos, oibleagáid srl.) dom

TUILLEADH (3) ▼

Rinne sé díobháil (dochar, místaid, mínós srl.) dom

Tá sé ag déanamh bioráin dom (fc. biorán)

Rinne sé eolas dom go dtí an áit — threoraigh sé ann mé; thug sé eolas an bhealaigh dhom, nó thaispeáin sé dhom cá ngabhfainn

→ déan le

Thug tú coróin dom. Déanfaidh mé léithe

+

→ deannachtach

Ba lá deannachtach é: flichshneachta as gaoth anoir agus soinneán ann a bhearrfadh thú. Shíl mé nach ndéanfainn aniar go brách é. B'éigean dom a bhunáite a shiúl. Dheamhan Goll Mac Móirne a chuirfeadh bicycle aniar ina haghaidh. Is mó an bhrath a bhí agam é a chaitheamh isteach tigh Ph. agus a theacht aniar dhá uireasa

TUILLEADH (1) ▼

Thug sé lascadh deannachtach dom leis an gcána. Cén bhrí ach ní mé a rinne chor ar bith é ach M. Ch., ach ormsa a hídíodh é

→ deannóid

Uair a bhí mé ag déanamh láthair mhoirtéil anseo, thit mo phíopa uaim agus chrom mé síos dhá thógáil agus hé brí (pé ar bith) cén sórt útamáil a bhí orm, chuaigh deannóidín bheag den aol faoi mo shúil agus scall sé mé. Tabhair scalladh air. Shíl mé dheamhan oscailt a dhéanfainn go brách uirthi. M'anam go mb'éigean dom a dhul ag an dochtúr. Agus i gcaitheamh seachtaine i ndiaidh an dochtúra féin, ní fheicinn an bhánshoilse léithe

→ déan suas

Casadh fear dom ag dul suas bóithrín an C. D. inniu agus é an-déanta suas, faoi chollar is tie is eile. Ní mé cé a bheadh ann?

→ deara

Ná bac le rud ar bith a chur faoi ndeara dhó siúd. Nach bhfuil mo chroí dubh aige ag tuineadh leis, ach is aon mhaith amháin dom é. Tá an tsiléig go smior sa leiciméara sin

+

→ dearg 1

Nuair is dubh dóibhsean is dearg domsa — nuair a bhíos spéireataí nó triufasaí ina mámhasaí, hairteasaí nó muileataí a bhíos agamsa

TUILLEADH (3) ▼

Is dearg dom aríst. Sea a mh'anam agus go tóin. Cén smál atá orm chor ar bith?

Ní mé an dubh nó dearg dom an babhta seo. Dearg a mh'anam! Ní bhfuair mé dath an mháimh le uair an chloig

Más dearg dom aríst d'imigh an diabhal orm. Agus sea. Scráibeannaí muileataí agus hairteannaí. Múchadh agus báthadh orthu!

→ dearg 2

Dearg agus comhdhearg an píopa sin dom

+

→ deargán

Tá na fataí atá againne i mbliana ina ndeargáin as éadan. Facthas domsa nuair a bhí mé dhá gcur, nach raibh na síolta ródhearg chor ar bith. Ach nach é an cás céanna é. Is beag an locht iad na fataí dearga dhá mbeadh a sháith ag duine díobh.

TUILLEADH (1) ▼

Bainfear as a chleachta feasta i Sasana é mura mbeidh aon sleabhcán ná aon deargán le fáil aige. Ar chnuasach cladaigh a tháinig an dream sin suas ariamh, agus chuile dhuine ar a mbaile. Cén diabhal eile a bhí acu. Breathnaigh thú féin ar an mB. An bhfuil fód ag gabháil léithe le cur. Má tá ní léir domsa é

+

→ dearmad 1

Ní ligfeadh an dearmad dom an láí a thabhairt liom, agus í ag teastáil

TUILLEADH (3) ▼

Níor chomaoin dom dearmad a dhéanamh fút agus rud agam — ba cheart dom cuireadh a thabhairt duit chuig bainis srl.; níor chóir dom do dhearmad a dhéanamh

Chuir sé ortha an dearmaid dom (fc. ortha)

Thug sí leathchoróin dom in áit dhá scilling i ndearmad

→ dearna

B'éigean dom imeacht ar mo dhearnachaí nó gur bhailigh mé soir an t-airdín. Dá bhfeiceadh sé mé, dhéanfadh sé mo lá (ag lámhacán ar a lámha agus ar a ghlúine)

→ deasaigh

Deasaigh suas agus tabhair binn den stól dom — brú

→ deatach

Ní feasach dom cén fáth a gcaithfinn tobac. Ag ligean deatach le gaoith ab ea? Is suarach an cheird a bheadh orm muis

→ deil 1

Dhá bhfaigheadh sé deil, adeir sé, thógfadh sé an tobán dom. Shantaigh mé a rá leis gur fada ón stuaim an stocaireacht, ach choinnigh mé faoi mo chúlfhiacail é ina dhiaidh sin

→ deil 2

Nach é atá in ann a deil. "'B'éigean dom foireann nua a fháil do na scorachaí. Bhí siad ag stróiceadh, agus shílfeá nach daorbhasctha a bhí siad mar a bhí siad.' 'Tá sé chomh maith dhuit anois froc nua a fháil domsa ó tá do láimh ann,' adeir Peadar." A Mhuire agus a Chríosta, nach é atá in ann an aithris a dhéanamh uirthi! An chaint chéanna agus na goití ceannann céanna, chomh maith agus dhá mba í fhéin a bheadh ann idir chlár is chuinneoig

+

→ déin

B'fhearr dhuit a dhul tigh J. faoi dhéint ceap dom.

TUILLEADH (1) ▼

B'fhearr dhuit a dhul faoi dhéint an pháipéar nuaíochta dom

+

→ déirce

Ghlaoigh mé féin dhá phionta, agus dhá phionta eile théise sin (thar a éise sin). Ní ólfadh seisean an darna pionta. Shín sé anall chugam féin é. 'Déirce dhá chuid féin don amadán,' arsa mise. Sciorradh focail a bhain dom, ach sílim nach mórán slaicht a bhí aige orm faoi

TUILLEADH (2) ▼

Níl léamh ar bith uirthi — níl sin. Deir tú léithe an oíche faoi dheireadh a chuir fios ar cháca, ar uibheachaí agus ar shiúcra anoir chugainn, an áit ar casadh clann J. L. 'na tí aici. Chuaigh mé fhéin soir ann ar cuairt d'uireasa mo chuid tae, arae d'ardaigh sí léithe an t-aon cháca a bhí fuinte sa teach. Ara a mhic ó, ar a theacht faoin doras dom, bhí na mílte fáilte romham, agus ní maith a bhí mé istigh ar lom an urláir nó gur cuireadh isteach ag ól tae mé. Siúd é an áit a raibh bia gan chuntas ag feara Fáil. Déirce dhá chuid féin don bhacach arsa tusa

Fuair muis! … B'éigean dom a dhul chomh fada le D. Th. féin, agus ba mhó déirce liom a fháil ansin fhéin. Diabhal mé gur shíl mé go dtiocfainn abhaile aríst agus mo dhá láimh chomh fada le chéile

→ deireadh 1

Thug sí a deireadh dom agus shíl sí mé a bhualadh de chic

+

→ deireadh 2

Níl aon mhaith sa ngealladh sin domsa! 'Sé an chaoi a bhfuil sé sin, mar adeir an ceann eile: íocfaidh an fear thoir an fear thiar agus íocfaidh Dia an fear deiridh. Ach déarfaidís freisin go bhfuil Dia go maith faoi thrócaire ach nach bhfaightear bróga gan airgead. Íocaíocht atá mise a iarraidh

TUILLEADH (1) ▼

Thosaigh siad do mo chur ó dhuine go duine, leis an aisiléireacht sin, agus dúirt M. faoi dheireadh, go gcaithfinn fanacht go dteagadh S. abhaile agus go dtabharfadh sé sin dom é. Chonaic mé féin gurb é an chaoi a raibh sé go n-íocfadh an fear thoir an fear thiar agus go n-íocfadh Dia an fear deiridh. Shuigh mé féin síos. 'Seo ní fhágfaidh mé,' arsa mise, 'dhá gcaithinn bliain ann, nó go bhfaighe mé é'

+

→ deis

Ní mórán de dheis a d'éirigh liom air, ach an méid sin féin, d'inis mé dhó é. Is dona a thaitnigh sé leis ach oiread. Rún a bhí aige shílfeá, rá liom aire a thabhairt do mo ghnaithe féin: gur beag a bhain a ghnaithe seisean dom

TUILLEADH (3) ▼

Má thugann tú deis domsa uirthi, cuirfidh mise fáinne inti, feicfidh tú féin air. Dar mo choinsias cuirfead

Ní fheicimse dream ar bith anois is fhearr a bhfuil deis tógtha orthu ná an dream atá ag imeacht ar an scoir. Mise i mbannaí nach ngabhfaidh aon duine acu a chodladh an lá sin d'uireasa béilí feola, ní hé sin domsa agus duitse é

B'éigean dom éirí astu cheal deise. Ní fiú do sheacht mallacht an t-oirdín sin. I gceann mar atá sé, níl aon chois rathúil ann

dom (100+)