curtha (32)
→
daba
Dhéanfadh sé dubhachan an tsaoghail, ach ní bhíonn cuma curtha ar fhata ar bith ina dhiaidh. Bhí sé dhá lá ar páighe agam 'sa ngarrdha sin thiar anuiridh, agus b'éigin dom a bheith ag fuagairt air 'chuile mhionnóid, na dabaí móra roighne siúd atá 'sa gcúl láir a mhionnú. Dheamhan an láighe fhéin a chuirfeadh sé thríob
→
damanta
Is damanta an lear oibre atá déanta aige le seachtain. [Má] mhaireann dó ar an dubhachan siúd, beidh siad curtha aige Lá Fheile Pádraig.
→
deachma
Tá an garrdha curtha anois go dtí an cúinnín sin. Ara fágfamuid ag an deachma é sin. Ní fiú dúinn a dhul dár meárú féin leis, scáth a mbeidh de shochar air = fágtar cúinní beaga scaithtí i ngarrantaí cuir, ingeall ar a bheith ro-aistreánnach, nó iad a bheith ionann agus do-churtha de bharr cloch nó a leitheid. Nó d'fhágfaí cúilíní ingarrantaí cheal leasuighthe scaithtí agus déarfaí an rud céadna leo
→
déan 1
Is bean i dteannta anois í. Gheobhaidh sí fuighleach le déanamh agus aon-fhear a fháil choidhchin ó 'chaith an "t-ógánach" seo thoir i gcártaí í, aindeoin an fhad agus a bhí sé ag tabhairt chomhluadair di. Tá na fiacla curtha go maith anois aice. Ba cheart di a bheith go h-árd ins na déaga agus fiche
+
Ní bheidh deireadh an choirce curtha aige Lá na Faithche seo chugainn
TUILLEADH (1) ▼
Is beag nach bhfuil sé curtha aige faoi dheireadh thiar thall. Cidh Dia muise go bhfuil sé in am sin aige.
→
deis
Is diabhlaí an deis sáithte a bhí aige: spíle a bhí curtha isteach aige ar bharr scine. Thollfadh sé cruadhach
→
deoir
Shíl mé nach mbeadh deoir ar bith le déanamh aige agus a bhfuil curtha aige le mí. Ach is cosamhail nach bhfuil a dhíol aige fós di
→
diaidh
Tá sé thíos annsiúd ag cur deatach amach as an sean-dúda indiaidh a leicinn, agus ag innseacht faoi "bhliain annseo a raibh garrdha an tS. curtha agam, agus nach raibh aon-fhata ann ní ba mhó na cubharláin lá Fhéile San Seáin, agus go raibh siad cho mór le turnapaí Domhnach Chrom Dubh." Má tá an scéal sin cloiste agam uair, tá sé cloiste agam míle uair
+
→
díle 1
Tá an roillig sin ann ó'n Díle. Bhí na naoimh innte sin. Tá cuid aca curtha innte. Thoir ins an áit a bhfuil na driseacha agus na neanntógaí anois, tá sean-leacrachaí. Annsin atá siad curtha
TUILLEADH (1) ▼
Ní bhfuighidh sé aon-suaímneas i mbliana le teann díle oibre. Nach diabhlaí mór an t-iongnadh ó atá an t-uathbhás sin air, nach bhfuil an cúl siúd curtha aige feasta. Is suarach éidtreoireach an créatúr mé féin, ach dhá bhfaghainn seachtain air, chraithfinn an leath-deire aige. Dar mo choinsias chraithfinn
→
diocín
Go bhféachaidh an t-Athair Síorruidhe ar an té atá taobh leis an diuicín de ghasúr sin. Tá a cuid fataí ar iarraidh, má tá sí in a chleitheamhnas-siúd len a gcur. Dheamhan caolóid a bheadh curtha aige go dtí oíche Nodlag.
+
→
díon 1
Deir siad nach mbíonn díon ar bith curtha má aithnigheann tú na strácaí ann, ach fagh thusa an díon nach n-aithneochaidh. B'fhéidir nach n-aithneochthá indiaidh Ph. Dh. iad, ach an fear a leigfeas suas ar a theach é sin, ní thiocfaidh sé anuas an bhliain sin (é an-roighin)
TUILLEADH (1) ▼
An-tuigheadóir é. Chonnaic mise díon curtha aige annsin thiar nár leig aon-deoir isteach ariamh gur dhreoigh sí anuas de'n teach le aois. Tá mé ag ceapadh go raibh scór blianta air ar chaoi ar bith, shul ar theastuigh brat uaidh aríst. Bhí buadh eicínt aige leis an tuighe. D'fhuaghadh sé ar chaoi eicínt í, nach leigfeadh sí an sileadh thríthe go bráth.
→
díonmhar
Níl aon-mhéid ann — bráicín beag ceann-tuighe, ach tá sé an-díonmhar, an-teoluidhe. Chuirfeadh sé lóchrann ar do chroidhe breathnú isteach air: brat nua tuighe sheagail air, agus í curtha go slachtar; eidheann ar na ballaí; "flowers" agus crainnte beaga spíonán agus ubhla is 'chuile áit taobh amuigh, drisiúr breagh ornáilte le feiceál isteach ann, agus sean-fhear agus péire spéacláirí air ag léigheamh páipéar nuaidheacht' i gcathaoir thuighe ag an dorus. "B'fhearr liom seachtain dá gcaithinn frób ná i dtír na h-óige le mo shaoghal" mar adeir an t-amhrán
→
dóthain
Beidh a ndóthain le déanamh aca agus an garrdha a bheith curtha aca faoi cheann seachtaine
+
→
drad
Tá an drad curtha go maith aice. M'anam go gceapfainn go bhfuil sí an aois sin go réidh
TUILLEADH (1) ▼
Breathnuighidís ar a drad, má tá sé ag cínnt orra a h-aois a dhéanamh amach agus feicfidh siad a bhfuil sé curtha aice nó nach bhfuil. Déarfainn go bhfuil sé curtha aice! = fear a bhí ag braithteoireacht faoi bhean a phósadh faoi rádh agus nach raibh a fhios aige cé'n aois go barrainneach í
→
draoi
Tá an draoi talmhana aige agus é leigthe i léig cheal an té a shaothróchadh é. 'Ar ndú' ní fear talmhana é siúd. 'Bhfeiceann tú na bárrannaí sin suas ar fad atá faoi mhuing-luachair anois. Bhídís sin ar fad curtha le linn a shean-athar. B'fhiú dhó an talamh siúd uiliog a thabhairt do dhuine eicínt ar chuntar go gcoinneochadh sé curtha é, ach gan scaradh leis amach agus amach é féin … Duine eicínt nach mbeadh aon-talamh aige féin. S. N. nó a mhacsamhail
Tá scair eangaighe curtha againn siar ins an gcuisle. Ní raibh a shúil innte ar maidin, ach facthas dom go bhfaca mé driúillíní ar an uisce in aice a droma indiu. Caithfidh muid a tógáil anocht
+
→
droim
Ní raibh aon-leathchuma faoi'n saoghal nach ndearna sí sin ar a dearbhráthair. Go fiú agus an pluid leabthan níor fhága sí aige í, an t-am ar bhásuigh an mháthair. Agus feacha anois í. Trí chéad punt curtha amach aice le dlí nach mbuachfaidh sí aon-phighinn go bráth air. Bhí sé cho maith di a dhul go díreach glan agus é a chaitheamh síos ins an bpoll is doimhne ins an bhfairrge leis an rud a rinne sí. Is cóir adeir siad: an rud a chruinnigheas duine ar dhruim an diabhail go n-imigheann sé ar a bholg
TUILLEADH (1) ▼
Tá mé curtha de dhruim seoil agad = mé a chur as rud a dhéanamh; mearbhall a chur orm faoi'n rud a bhí fúm a rádh, nó mé a chur amú ar mo cuid chainte; mé a chur as cor nó as cúrsa, nó as mo bhuille; rud a dhíothláithriú, a chur in ísle-bhrigh nó a chlaoidhe; fiar nó leath-bhord a bhaint as rud; mearbhall, dul-amú nó ciméar a chur ar dhuine; agus rl.
→
druid 2
Tá an Fhéil San Seáin ar dhuird an bhaile agus gan aon-turnapa curtha fós. Ná bacaighidh lib fhéin má leigeann sib an chéad mhí eile oraibh fhéin. Beidh sib d'uireasbhaidh turnapaí
→
dúchan
Ní prae mhór do dhuine ar bith dubhachan a bheith indiaidh a láimhe má chuireann sé gaedhealach iad ar a nús (nós) -seisean. Níl de ghlaineacht ná de shlacht ann, i ngarrdha ach an oiread agus a bheadh i gcráin mhuice. Is cuma leis ins an tubaiste é ach stróic mór a bheith curtha aige trathnóna
→
dúchas
Ní raibh aon-imní air ar uair a bháis ach nach dtiúrfaí abhaile é agus nach gcuirfí [é] san sean-teampall seo thíos san áit a bhfuil a mhuinntir uilig curtha. Féacha féin anois go leanann báidh dúchas, mar adeir siad
Bhí an bhean curtha shul má chuala muid é. Duine dúnárusach ceart é siúd. Níor innis sé d'aonduine go raibh donacht ar bith uirre nó go bhfuair sí bás. Nach raibh a fhios aige go bhfuighthí amach de'n bhuidheachas é. Ach níor mhiste leis. Ní thiubharfadh sé an oiread de do chroidhe dhuit in a dheidh sin agus go gcainteochadh sé air. Sochraide bheag a bhí ann i ngeall ar a chuid dúnáruis féin. Leath a raibh sé dlighte dóib, níor chuala siad smid fúithe go raibh an bhean bhocht curtha
Dhá mbeadh dúracht ann, bheadh na cupla súileoig sin curtha aige le seachtain agus gan a bheith ag fáil bháis as a gcíonn mar tá sé
+
→
téigh ar
Chuaidh siad ar chur na bhfataí annsin, ach ní raibh dhá iomaire curtha aca trathnóna
TUILLEADH (1) ▼
B'aisteach an bhliain í sin. Bhí spalpadh ann ó Lá Bealtaine go dtí Lá Fheil Shan Seáin, agus chuaidh sé ar ghála annsin: gaothtalach bhradach as gaoith aniar adtuaidh. Bhí garrdha an tS. curtha agam faoi fhataí an bhliain chéadna, agus ní raibh barrann ag gabhail leis nach raibh scurtha an chéad-tseachtain de "July"
→
téigh as
Ní raibh curtha agam ach an dá chúl thoir nuair a chuaidh mé as feamainn. D'fhága sin an chuid eile gan cur