curtha (50+)
→
cloigis
D'eile céard a dhéanfadh sí an chloigis, ach na fataí a bhí curtha de leithrigh l'aghaidh an tsuipéir agam, a thabhairt do na laoghannta! Dheamhan meabhair a' bith fanta innte sin le goirid.
→
cuideáin
Th'éis gur thoir ar a' mbaile sin a rugadh a's a tóigeadh mé, inDomhnach chreidim go mbeidhinn coideáin ann dá gcastaí soir ann anois mé. 'Chuile dhuine dá raibh ann le mo línn-sa, tá siad curtha nó imthighthe.
→
bannaí 2
Dheamhan a' miste leis sin bannuidhe orra(b) (i.e. ar na scoilb) ná dhíob, ach na strácaí 'bheith curtha aige, a's a pháighe 'fhaghail.
+
→
críoch
Tá sí curtha ó chrích go bráth aige anois, an scaibhtéara.
TUILLEADH (1) ▼
Tá sí curtha ó chrích anois ar chuma 'r bith. InDomhnach chuaidh cuileann gan dóghadh léithe, ní dhá roinnt léithe é!
→
beo 1
Ní bhíodh bliadhain beo roimhe seo, nach mbíodh ceapach oinniún curtha aghainn, ach tá'n dream óg ag eirghe asta(b) ar fad. An iomarca leisce, is dóigh!
→
bioraím
Dhá mbiorr(uighth)eá an claidhe céadna chuile lá a d'eireochadh ort, sé'n cás céadna é. Bheadh sé curtha in aer aríst ag daoine atá 'gabhail thart a' bóthar.
→
bruach
Amach ar bhruach na Bealtaine a bhí ann. Cuimnighim go raibh an coirce curtha ar chuma 'r bith.
→
bualadh
Tá bualadh ar iasc glas annsin amuigh, má tá aon-líon curtha ann. 'Bhfeiceann tú an staighean éan atá ann!
→
buille
Níl goir agaibh aon-bhuille marbh a leigean ionnaibh fhéin aríst, go mbí an t-Earrach curtha.
+
→
amach
Tá na potaí gliomach curtha aca(b) amach go maith ar a' stupóig.
TUILLEADH (1) ▼
Is mór a' suaimhneas dom a' t-ualach sin a bheith curtha amach de mo chroidhe = is mór a' sólás dom, an méid sin sciolladóireacht a bheith déanta a(gh)am, nó'n méid sin cainnte a bheith ráidhte.
+
→
amuigh
Is beag atá istigh ná amuigh aige anois, nach bhfuil a' droch-bhail curtha aige air.
TUILLEADH (1) ▼
Beidh a lúth amuigh, shul (dh)á bheidheas an garraidhe siúd thuas curtha aige.
→
anlacan
Deir siad gur fathachaí (fathaigh) atá curtha 'san ánlacan atá ann = deirtear (is iondamhail "deir siad" i leaba deirtear i gCois-Fhairrge agus an fheidhm cheanann chéadna leis)
+
→
anuas
Ní bheidh aon-deoir [anuas] orm-sa feicfe tú fhéin, feadh's an tuighe seo 'bheith curtha agam.
TUILLEADH (1) ▼
Níl sé an scór curtha fós, ach tá sé suas 's anuas leis.
+
Tá dhá lá curtha isteach ar an ól anois aige = tá dhá lá caithte as éadan ag ól aige.
TUILLEADH (1) ▼
Tá seachtmhain mhór fhada curtha isteach in a chomhnuidhe anois aige = ní raibh sé ag obair ar feadh seachtmhaine no h-ocht lá nó mar sin.
→
íochtar
Is beag a bhíos de bharr na n-íochtar céadna. Ní túisce curtha ná sceithte iad go minic = ní bhíonn mórán bairr dá mbarr; tagann tuile na fairrge, na locha na h-abhann etc orra agus cuireann sí an barr ó rath.
→
daba
Dhéanfadh sé dubhachan an tsaoghail, ach ní bhíonn cuma curtha ar fhata ar bith ina dhiaidh. Bhí sé dhá lá ar páighe agam 'sa ngarrdha sin thiar anuiridh, agus b'éigin dom a bheith ag fuagairt air 'chuile mhionnóid, na dabaí móra roighne siúd atá 'sa gcúl láir a mhionnú. Dheamhan an láighe fhéin a chuirfeadh sé thríob
→
damanta
Is damanta an lear oibre atá déanta aige le seachtain. [Má] mhaireann dó ar an dubhachan siúd, beidh siad curtha aige Lá Fheile Pádraig.
→
deachma
Tá an garrdha curtha anois go dtí an cúinnín sin. Ara fágfamuid ag an deachma é sin. Ní fiú dúinn a dhul dár meárú féin leis, scáth a mbeidh de shochar air = fágtar cúinní beaga scaithtí i ngarrantaí cuir, ingeall ar a bheith ro-aistreánnach, nó iad a bheith ionann agus do-churtha de bharr cloch nó a leitheid. Nó d'fhágfaí cúilíní ingarrantaí cheal leasuighthe scaithtí agus déarfaí an rud céadna leo
+
Ní bheidh deireadh an choirce curtha aige Lá na Faithche seo chugainn
TUILLEADH (1) ▼
Is beag nach bhfuil sé curtha aige faoi dheireadh thiar thall. Cidh Dia muise go bhfuil sé in am sin aige.
→
deis
Is diabhlaí an deis sáithte a bhí aige: spíle a bhí curtha isteach aige ar bharr scine. Thollfadh sé cruadhach
→
deoir
Shíl mé nach mbeadh deoir ar bith le déanamh aige agus a bhfuil curtha aige le mí. Ach is cosamhail nach bhfuil a dhíol aige fós di
→
diaidh
Tá sé thíos annsiúd ag cur deatach amach as an sean-dúda indiaidh a leicinn, agus ag innseacht faoi "bhliain annseo a raibh garrdha an tS. curtha agam, agus nach raibh aon-fhata ann ní ba mhó na cubharláin lá Fhéile San Seáin, agus go raibh siad cho mór le turnapaí Domhnach Chrom Dubh." Má tá an scéal sin cloiste agam uair, tá sé cloiste agam míle uair
→
diocín
Go bhféachaidh an t-Athair Síorruidhe ar an té atá taobh leis an diuicín de ghasúr sin. Tá a cuid fataí ar iarraidh, má tá sí in a chleitheamhnas-siúd len a gcur. Dheamhan caolóid a bheadh curtha aige go dtí oíche Nodlag.
+
→
drad
Tá an drad curtha go maith aice. M'anam go gceapfainn go bhfuil sí an aois sin go réidh
TUILLEADH (1) ▼
Breathnuighidís ar a drad, má tá sé ag cínnt orra a h-aois a dhéanamh amach agus feicfidh siad a bhfuil sé curtha aice nó nach bhfuil. Déarfainn go bhfuil sé curtha aice! = fear a bhí ag braithteoireacht faoi bhean a phósadh faoi rádh agus nach raibh a fhios aige cé'n aois go barrainneach í
→
draoi
Tá an draoi talmhana aige agus é leigthe i léig cheal an té a shaothróchadh é. 'Ar ndú' ní fear talmhana é siúd. 'Bhfeiceann tú na bárrannaí sin suas ar fad atá faoi mhuing-luachair anois. Bhídís sin ar fad curtha le linn a shean-athar. B'fhiú dhó an talamh siúd uiliog a thabhairt do dhuine eicínt ar chuntar go gcoinneochadh sé curtha é, ach gan scaradh leis amach agus amach é féin … Duine eicínt nach mbeadh aon-talamh aige féin. S. N. nó a mhacsamhail
Tá scair eangaighe curtha againn siar ins an gcuisle. Ní raibh a shúil innte ar maidin, ach facthas dom go bhfaca mé driúillíní ar an uisce in aice a droma indiu. Caithfidh muid a tógáil anocht
+
→
droim
Ní raibh aon-leathchuma faoi'n saoghal nach ndearna sí sin ar a dearbhráthair. Go fiú agus an pluid leabthan níor fhága sí aige í, an t-am ar bhásuigh an mháthair. Agus feacha anois í. Trí chéad punt curtha amach aice le dlí nach mbuachfaidh sí aon-phighinn go bráth air. Bhí sé cho maith di a dhul go díreach glan agus é a chaitheamh síos ins an bpoll is doimhne ins an bhfairrge leis an rud a rinne sí. Is cóir adeir siad: an rud a chruinnigheas duine ar dhruim an diabhail go n-imigheann sé ar a bholg
TUILLEADH (1) ▼
Tá mé curtha de dhruim seoil agad = mé a chur as rud a dhéanamh; mearbhall a chur orm faoi'n rud a bhí fúm a rádh, nó mé a chur amú ar mo cuid chainte; mé a chur as cor nó as cúrsa, nó as mo bhuille; rud a dhíothláithriú, a chur in ísle-bhrigh nó a chlaoidhe; fiar nó leath-bhord a bhaint as rud; mearbhall, dul-amú nó ciméar a chur ar dhuine; agus rl.
→
druid 2
Tá an Fhéil San Seáin ar dhuird an bhaile agus gan aon-turnapa curtha fós. Ná bacaighidh lib fhéin má leigeann sib an chéad mhí eile oraibh fhéin. Beidh sib d'uireasbhaidh turnapaí
→
déan 1
Is bean i dteannta anois í. Gheobhaidh sí fuighleach le déanamh agus aon-fhear a fháil choidhchin ó 'chaith an "t-ógánach" seo thoir i gcártaí í, aindeoin an fhad agus a bhí sé ag tabhairt chomhluadair di. Tá na fiacla curtha go maith anois aice. Ba cheart di a bheith go h-árd ins na déaga agus fiche
+
→
díle 1
Tá an roillig sin ann ó'n Díle. Bhí na naoimh innte sin. Tá cuid aca curtha innte. Thoir ins an áit a bhfuil na driseacha agus na neanntógaí anois, tá sean-leacrachaí. Annsin atá siad curtha
TUILLEADH (1) ▼
Ní bhfuighidh sé aon-suaímneas i mbliana le teann díle oibre. Nach diabhlaí mór an t-iongnadh ó atá an t-uathbhás sin air, nach bhfuil an cúl siúd curtha aige feasta. Is suarach éidtreoireach an créatúr mé féin, ach dhá bhfaghainn seachtain air, chraithfinn an leath-deire aige. Dar mo choinsias chraithfinn
+
→
díon 1
Deir siad nach mbíonn díon ar bith curtha má aithnigheann tú na strácaí ann, ach fagh thusa an díon nach n-aithneochaidh. B'fhéidir nach n-aithneochthá indiaidh Ph. Dh. iad, ach an fear a leigfeas suas ar a theach é sin, ní thiocfaidh sé anuas an bhliain sin (é an-roighin)
TUILLEADH (1) ▼
An-tuigheadóir é. Chonnaic mise díon curtha aige annsin thiar nár leig aon-deoir isteach ariamh gur dhreoigh sí anuas de'n teach le aois. Tá mé ag ceapadh go raibh scór blianta air ar chaoi ar bith, shul ar theastuigh brat uaidh aríst. Bhí buadh eicínt aige leis an tuighe. D'fhuaghadh sé ar chaoi eicínt í, nach leigfeadh sí an sileadh thríthe go bráth.