→
drann
drannadh (38)
Sin é a chuid daighceamhlacht'. Bíonn sé sin mar a bheadh múille scaithtí. Do dhubhshlán drannadh leis an uair sin. Má dhrannann, mo leabhar dhuit, go mbeidh rud ar a shon agad
→
das
Tharraing mé cupla das indiu le béilí fataí nuadha a bhaint, ach ní leigfeadh an carghas dom drannadh leo nuair a chonnaic mé iad. Níl ionnta ach scriocháin chríochnuighthe
Tháinic sí agus í deallruighthe agus scar sí í féin ar an teine, agus ní raibh goir ag duine ar bith eile drannadh léithe aice. Guróir an-fhuar í
Thug mé liom siar ins an gceapuichín oinniúin sin thiar é trathnóna, nó go nglanainn í. B'éigin dom a theacht aniar le mo phíopa a dheargadh, agus chuir mé fainic air gan drannadh le na h-oinniúin. Mo léan géar ar a dhul siar dom ní raibh oinniúin ná salachar ach an oiread le chéile fágtha ins an mullach aige! Sin é atá dicheallach agad!
→
díleá
Chuala mé go minic go raibh geis ar an gcnocán sin: go raibh sé sídheamhail. Deir 'chuile dhuine go raibh rudaí dhá fheiceál ann. Ach ní raibh géilleamhaint ar bith aige-san do chúrsaí de'n tsórt sin. Bhí rachmall an airgid air, agus chaith sé in a cheann teach nuadh a dhéanamh. Ní bheadh aon-shásamh aige ann go ndéanfadh sé ar an gcnocán sin é, th'éis go raibh 'chuile dhuine ag cur aithne air gan drannadh leis. Má's é an t-Athair M. féin é — 'sé a bhí annseo an uair sin — chuala mé gur dhubhairt sé leis go mbeadh sé in aithmhéala, mara bhfágadh sé an cnocán agus a raibh ann len a n-anshógh féin. Ach ní raibh aon-chomhairleachan in a chíonn. Ó a chuirfeadh sé roimhe rud a dhéanamh. Bhí sé cho dána le múille. Réab sé an cnocán as a lúdrachaí ar aon-nós, agus rinne sé an teach. Tá sé fuar falamh annsin ó shoin, mar a fheiceas tú féin é. Dheamhan duine a chomhnuigh ariamh ann sílim. Marbhuigheadh an mac shul má bhí sé déanta. Sáthach fánach a marbhuigheadh é freisin. Ord a thuit de'n scafall air. Buaileadh síos an inghean agus chaill sé an domhnuidheacht airgid léithe, ach ní dhearna sí aon-mhaith ariamh. Thuit binn an tighe go talamh shul má bhí sé réidh. Shílfeá go mbadh shin é a dhóthain de theasbánadh, ach chuaidh sé in a éadan as dubhshlán in ath-uair. Ní fhaca sé an chloch spideoige ariamh air. Bhí sé ag déanamh creafóige. Ó'n lá ar thosuigh sé ag ordluigheacht ar an gcnocán sin — shílfeá gur beith a bhí air é — níor fhan rud istigh ná amuigh aige nar tháinig an díleághadh air. D'imigh a raibh aige agus ar chruinnigh sé go cruadh — d'imigh sé in a ghlaedh ghlas. B'éigin do'n bhean agus do'n chuid eile de'n chlainn lascadh leo as ar fad ins an deire. Bhí an díleághadh ar a gcuid as comhair a dhá súil. Níl a fhios agam an raibh an oiread aca agus a thug go G. iad. Má bhí, dheamhan tada leis é. Níl duine ar a shliocht indiu; i gcruthamhnas nach ceart d'aonduine a dhul ag cur araoid ar an sluagh sidhe — diúltaigheamuide dhóibh agus fuagruigheamuid deagh-chomharsanacht orra!
→
dóigh 1
Is diabhlaí dúlaidhe a bhíos sé a dhul ag déanamh dógha de 'chuile dhuine. Mise imbannaí gur deacair drannadh leis féin — gur deacair sin
M'anam muise nach bhfuil de chailleadh ar an donn-réidh féin má dheisigheann tú amach ceart í. 'Sí atá ar an teach nuadh sin uiliog ag clann Mh. Ph. — an teach a rinne siad fhéin. 'Ar ndú, is annsiúd buailte orra atá a tabhairt amach. Dubhshlán aonduine drannadh léithe feiceamuist. An t-éan féin, ní chorróchadh d'oíche ná de ló nach mbeadh braithte ag duine eicínt aca
→
drad
Níl drad ar bith agamsa anois le rud cruadh ar bith a ithe. Mara bhfaghaidh mé builín níl aon-ghoir agam drannadh le tada eile
+
→
drann
An bhfeiceann tú an madadh ag drannadh (ag drantán freisin). Coinnigh i leith, nó b'fhéidir gur breith ort a dhéanfadh sé
TUILLEADH (24) ▼
Tá rud eicínt ar mhadadh T. Sh. Dhá bhfeictheá cho glórach agus a bhíos na súile aige agus an drannadh a bhíos air. Béarfaidh sé ar dhuine eicínt as a dheireadh. Dhá mbeadh unsa céille aige, d'árdóchadh sé leis é agus bháithfeadh sé é
Dhá bhfeiceadh duine madadh ag drannadh fadó rithfeadh sé 'sna feire-glínteachaí uaidh, faitíos gur dúchas a bheadh air. Ba dearg-chontabhairt iad an uair sin ar chaoi ar bith, agus daoine ag dul thart ag iarraidh glinneadhachaí a bhaint as rible (drible, driobaill) na madraí a rug orra
Níl aon-oilbhéas ann le aon-duine eile, ach tá an t-oilbhéas ann leo sin suas, mar bhí siad ina ndroch-cheann dó ag caitheamh cloch leis, agus ag saghdadh mádraí eile ann. Nach maith a choinnigh sé an faltanas istigh ariamh dóib ina dheidh sin. Dheamhan uair dhá bhfeicfidh sé duine aca, nach dtosóchaidh sé ag drannadh, agus cuirfidh sé colg air féin
Tosuigheann an bitheamhnach ag drannadh mar a bheadh madadh ann le teann cuilg agus droch-mhúineadha. Is uaidh a theastóchadh an iarraidh!
D'íosfadh sé sin thú beo beithidheach. An bhfeiceann tú an chaoi a dtosóchaidh sé ag drannadh, nuair a bhuailfeas taghd é. Dheamhan aithne air nach madadh é
Bhí muid ag caitheamh le easóig annsin thuas indiu, agus ba mhór an t-ár í ag drannadh agus ag caitheamh seilí amach. An bhfuil feithideach ar bith cho dána léithe. Bhí ceathar nó cúigear againn in a h-éadan, agus dheamhan claonadh a dhéanfadh sí in a dheidh sin ach ag síonghail agus ag drannadh. Smíochadh í faoi dheireadh le clocha
Tá an brocaire beag sin aige in a sceanadóir chruthanta. Thosuigh sé ag drannadh leis an bpáiste sin trathnóna, agus shílfeá gur mó dhá fhonn a bhí air a h-ionnsuighe marach gur chas Dia ann mé
'Bhfeiceann tú anois? Ní thaobhóchaidh sé an canda aráin cho uain agus a bhéas an cut ag drannadh mar siúd leis. Tá an-fhaitíos aige roimh an gcut
Tá cut fiadháin soir annsin is na tomachaí agus is "job" é a thaobhachtáil. Chuaidh sé isteach 'san abhalltóir atá ag Brocach an Mh. orm indé agus thosuigh sé ag drannadh liom. Dar fiadh ní thaobhóchadh an madadh isteach ann, agus nuair a chonnaic mise scáth ar an madadh roimhe, níor chur mé féin aon-araoid air
Bhí amharc agam ar an mbroc istigh agus é ag drannadh amach leis an madadh. M'anam má bhí fhéin nachar thaobhuigh an madadh é, ná gur beag an baoghal a bhí air
Nach bhféadfaidh tú leigean dó agus gan a bheith ag drannadh leis chor ar bith? Cé'n sásamh atá agad as a bheith ag siocadh leis?
Níl sé ag drannadh leis an ól beag ná mór anois = ag pléidh leis
Ní bhfuighidh tú cead drannadh leis = ní bhfuighidh tú cead méirín fhliuch a leagan air; ní bhfuighidh tú cead a dhul ag fiachadh air; ní bhfuighidh tú cead a thabhairt leat, ná a bhearnú etc.
M'anam nach dtiubharfadh P. cead dó drannadh le M. Dhá dtugadh ní fhágfadh sé aon-cheo dhó indiaidh a chéile
Ma fhaghann sé cead drannadh leis déanfaidh sé aon-lá amháin dó = marbhóchaidh sé é
Do dhubhshlán drannadh leis an ngasúr anois. Is deas an buachaill óg thú, nach bhfuil de chomórtas agad ach gasúir le dhul ag troid leo
Ní leigfidh an faitíos dhó drannadh leat, mar chuaidh bannaí air ag an gcúirt seo caithte, agus má bhriseann sé an bannaí gabhfaidh bliain air, de ghorta gharta
Ní bhfuighidh tú cead drannadh leis an airgead beag, dhá gcuirtheá do shúile ar chipíní dá iarraidh. Is beag an baoghal. Fuair tú coróin gheal Dé Domhnaigh seo (gha)bh thart, agus is diadhachta dhuit a deireadh a bheith caithte fós agad
Dar príosta ní fhéadfar drannadh leis an airgead. Tá air sin a dhul in a bhealach féin. Níl aon-bhreith ar an gcíos hébrí céard a dhéanfas aon-rud
M'anam nach bhféadfaidh sé drannadh le na beithidhigh, mar gur beag de bhaint atá aige dhóib (dhíob?). Féadfaidh sé a rogha rud a dhéanamh leis an leath-ghabhaltas mar 'sé a chuid féin é
Is fadó an lá nach ndearna mé aon-drannadh leis an teach sin = a thaobhachtáil
M'anam muise nach bhféadfaidh sí drannadh leis an gcoca taobh thiar, nó go mbeidh scéal aice air = a dhul ann; rud ar bith a thabhairt as
Ná tabhair blas an gharrdha sin do'n diabhlánach do ghamhain sin anois, nó ní choinneochaidh do chumhachta as é. Ní fhéadfaidh sé drannadh leis sin go mbeidh na garrantaí seo thíos creinnte aca
M'anam nach raibh an duine bocht sin ag iarraidh drannadh le aon-duine marar cuireadh bréag air. Dheamhan é muis, ba é an fear ba shásta 'sa teach é
Is beag den drochmhúineadh sin a bhí san ngamhain gur mhúin sib agus gur mhill sib fhéin é. Anois níl goir ag duine drannadh leis nach dtiúrfaidh sé poca dhó.
→
dúradán
Tháinig múisc orm agus shíl mé go gcuirfinn aníos an dubhradán dubh d'íochtar mo phutóige. Is olc é an braon broghach ag duine. Ach beidh a shliocht air. Is fada aríst go ndrannaidh cuid againn leis — diabhal bréag nach fada
→
téigh ag
Chaith sé an oíche ag forcabhás uirre, agus thob ann agus thob as aige, ach ní leigfeadh an faitíos dó drannadh léithe in a dheidh sin. Bhí an oíche dhá chaitheamh agus gan an mhaith dhá dhéanamh, nó gur thosuigh an bhainis ag scaipeadh ins an deireadh. Tháinig an jug timcheall agus d'ól sé dhá ghloine as. Annsin chuaidh ag an bhfonn ar an bhfaitíos air, agus anonn leis gur bhuail sé bleid uirre …
Shílfeá go raibh sé ag dul thríd an madadh gliobach sin ag "Pad" an madadh se'aghainne a ionnsuighe trathnóna. Chuir sé colg air féin cupla uair, agus thosuigh sé ag drannadh, ach ní dheachaidh sé thairis sin. Ní móide gurbh fhearr dhó fhéin a dhul!