tús (63)
→
abair
Ar chuala tú an chailicéaracht a bhí air, ag sárú orm nach raibh sé ann le linn a thúis chor ar bith, agus gurb é a shaghd ar fad iad. Níor dhubhairt mise tada, adeir an ceann a chuir an baile ag troid
→
damanta
Tá sé sin damanta má damnuigheadh aon-duine ariamh — ach diúltaigheamuide dhó. Tús na breithe ag Mac Dé! Bhí sé go suarach, go ndéanaidh Dia grásta air!
Níl siad ag daoirsiú tada hébrí céard a dhéanfas siad faoi shaoirsiú. Ach b'fhéidir amach annseo i dtús féir go dtiocfadh beagán orra. Duine ar bith atá i dtuilleamaí beithidheach anois, is fear gan forás é
Ní raibh sé daor-bhasctha as tús a óige. Minic go maith a d'fheicfeá ag imeacht ar a bhog-mheisce é agus glaodhmaireacht an tsaoghail mhóir aige. Ach ó buaileadh an tsuaróigín siúd air leig sé faoi, agus rinne sé fear críonna. Cé a d'fheicfeadh anois ag teacht súgach d'aonach ná de mhargadh é. Siúd í an cailín aige!
Duine ar bith a dhéanfadh a mhacsamhail sin de rud, ní deáchríoch a d'fhéadfadh a bheith air, tús na breithe ag Mac Dé
→
déan le
'Séard a rinneadh leis an airgead faoi dheireadh agus faoi dheoidh, agus badh é a bhí a dhéanamh leis ó thús, tugadh do'n tsagart é, agus cead aige a rogha rud a dhéanamh leis
→
deifir
Tá sé cho maith dhaoib imeacht anois agus ní ag cur deifir lib é, ach má leigeann sib an deireannas oraib féin, beidh tús na h-oíche an-dorcha
Beidh tús-oíche geal, ach ná bac leis sin. Níl ann ach gealach dheirceach nó go dtigidh tuilleadh di.
+
"Ní i dtús an mhála atá an sparán ach in a dheireadh" (sean-fhocal. fc. sparán)
TUILLEADH (20) ▼
Bí ar thús na coille agus ar dheireadh na gcreascannaí (no ceascannaí)
Is mairg a mbeadh deireadh na coille agus tús na gceascannaí aige (fc. ceasc)
"Tús agus deireadh an duine ar an teine a tharraingigheas" = bíonn fuacht ar pháistí agus ar sheandaoine
Níl mé indon corruighe beag ná mór ó'n teine anois. Bíonn na creaithtí fuaicht orm má theighim go dorus. Deir siad é: tús agus deireadh an duine ar an teine a tharraingigheas
Tá sí mar a bheadh piodarlann de ghasúr ann anois: scartha ar an teine igcomhnaí. 'Ar ndú' sin é an chaoi a mbíonn an aois igcomhnaí. Tús agus deireadh an duine ar an teine a tharraingigheas
Diabhal mé gur gearr an bás uaitse, má tá an oiread sin fuaicht ort oíche cho breagh léithe. Tús agus deireadh an duine ar an teine a tharraingigheas
Níl tús ná deireadh leis an mbáistigh
Dheamhan an tús ná deireadh do'n tsneachta seo fós
Tá sé mar sin ó thús deireadh go tosaigh.
Hébrí céard é a thús is seafóid a dheireadh i gcomhnaí = b'fhéidir go mbeadh tús na cainte ciallmhar ach bíonn a deireadh in a seafóid
Hébrí céard é a thús, is iad na mná a dheireadh agad i gcomhnaí
Tá an t-amhrán siúd aige gan tús gan deireadh = an-fhada agus gan é ag teacht le chéile
Ní bheidh tús ná deireadh ar an obair sin go deo = an-mheathta, an-tsáruighthe
"Níl a fhios cé's fhearr a thús ná a dheireadh" = má bhítear ag roint rud, b'fhéidir gur diomdhaighe a bheadh an fear tosaigh ná an fear a gheobhadh an roint dheireadh
Beidh mise luath go leor. Tóigidís leo í. "Níl a fhios cé's fhearr a thús ná a dheireadh."
Deir siad nach mbíonn an chéad-fhear buidheach ná diomdhach, agus deir siad freisin nach bhfuil a fhios cé's fhearr a thús ná a dheireadh
Deir sibse gur indeireadh na bliana a rugadh mise, ach deirimse nach bhfuil a fhios cé's fhearr a thús ná a dheireadh. Má tá mé mall féin, is minic freisin a rug cú mhall ar a cuid, agus ní bhíonn de chailleadh ar dheireadh an mhála féin
Níl agamsa ar aon-chor ach an drioball, ach níl a fhios, adeir siad cé's fhearr a thús ná a dheireadh
Ní bhfuair mise aon-tús ar an bhfeamainn. Bhí 'chuile dhuine ann rómham, ach b'fhéidir gur eirigh an oiread liom in a dheidh sin agus a d'eirigh le 'chuile dhuine. Níl a fhios ag duine cé's fhearr a thús ná a dheireadh
Tús Aoine nó deireadh Sathairn, níor thriomaigh siad ariamh dhá dteagaidís fliuch = deirtear seo
Eirigh as. Millfidh tú é le do chuid deismínteacht'. B'fhearr duit go fada é a fhágáil mar a bhí sé ar dtús, ach tá sé de bheith ort go gcaithfidh tú a dhul ag laimhseáil 'chuile shórt
→
dia 1
Tús na breithe ag mac Dé! = ní ceart do dhuine breith a thabhairt ar dhuine eile idtaobh a shaoil. Fágtar é sin faoi Dhia
+
→
dia 2
Tús Aoine nó deireadh Sathairn = má theagann tús na h-Aoine fliuch, níl indán aitealla dhó go faoithin. Tá sé mar sin le deireadh an tSathairn
TUILLEADH (3) ▼
Lá san gclaidhe é anois. Níor thriomaigh sé ariamh dhá dtosaíodh tús Aoine
Eirigh as anois agus teara abhaile. Ní bhfuighidh tú fábhall aríst inniu. Tús Aoine nó deireadh Sathairn a mhic ó
Níor thaitnigh liom tús Aoine a fheiceál ariamh ag teacht in a bháistigh. Ní thugann sé aon-aitealla uaidh níos mó
→
dícheall
Buaileadh iad indiaidh (tar éis) a ndíchill. Buaileadh agus go gránna. Ní raibh goir ná gaobhar aca ar an dream eile, agus ba cheart go mbeadh a fhios aca sin ó thús
→
díle 1
Is fadó ó a chuaidh an Díle thar an Domhan. Chreidim gur i dtús an tsaoghail é. Lá Fheil San Swith a thosuigh sé. Tá an gheis sin ar an lá sin ó shoin, má bhíonn sé fliuch an lá sin go mbeidh sé fliuch go ceann dá fhichead lá in a dhiaidh. Tabhair faoi deara bliain ar bith é. Cuirfidh mé geall leat go bhfuil an fhírinne agam. Ná creid thusa ó fhear ar bith nach mbeidh
Tá sé thar am agad anois díolaidheacht a dheanamh liom. Is maith trom an bille atá in t'aghaidh annseo, agus tá faitíos orm nach bhfuighidh tú níos mó le tógáil go gcuiridh tú anuas é seo, anuas rud eicínt ar dtús
→
diomdha
Is fhearr dhuit é a ghlacadh in a réidhteach anois agus gan diomdha na bruighne a bheith ort ar ball. Má bhíonn tú in do thús achrainn annseo ní ghabhfaidh leat
→
dlí
Tá siad ag dlí le chéile le dhá bhliain anois, agus níl tús ná deireadh fós air = tá dlí ar siubhal eatorra
→
dligh
Ghreamuigh sin di féin agus dhá cineál — an biadán. Ach níor dhligh mise ná aonduine in mo theach a cuid biadáin di, agus níor chumaoin di a dhul ag caint mar sin orainn aindeoin ar chuir muid de bhainne aici — ní dhá mhaoidheachtáil uirre é — ó thús bliana. Ach 'sé an té nach dtiubharfadh uisce na bhfataí di, a bhíos molta aice sin i gcomhnuí agus an té a ghníos an mhaith uirre, níl meas na muice aice air
→
dóirt
Tá fuil dóirtthe ó thosuigh an cogadh seo, agus dóirtfear tuilleadh di mara bhfuil ag Dia. 'Sé a chosamhlacht gur in a thús atá muid.
→
dólámh
Marbhóchaidh siad na Gearmánaigh dólámh anois, ó d'eirigh leo a bhfáil faoina spreacadh. Is iomdha créatúlacht a rinne na diabhail ariamh, agus níor fhreagair Dia orra é in a dheidh sin. Ach níl againn a rádh ach tús na breithe ag Mac Dé!
Níl a fhios cé'n domhainn atá 'sna portaigh sin. Portaigh easca. Chuaidh mise naoi mbarr cheana 'sa gcloigeann i bhfus de mo phortach féin, agus ní raibh tús ná deireadh leis
→
Domhnach
Tús Aoine agus Deireadh Sathairn. Tá an Aoine in aghaidh na seachtaine. Lomadh Luain agus bearradh Céadaoine. Biseach an Domhnaigh agus árdú na Céadaoine. Dé Luain soir agus Máirt siar, agus tá an Diardaoin sonaí soir nó siar: anois a bhfuil aon-cheann eile aca agad. Bhí siad sin ann ar fad roimhe seo, ach tá siad caithte in aer anois
Tháinig an domhnuidheacht raic (wrack) annseo ar thús an chogaidh, ach 'sé cuid an bheagáin atá ag teacht anois. Ara cé'n mhaith a bheadh do dhuine a dhul dhá tóruigheacht dhá mbeadh sé taobh len a dtugann na póilíos de cheathramha shábhála uirre. Ceo ar bith ach dhá bhféadainn a coinneál dom fhéin fhéin go mb'fhiú dhom a dhul ag cur aistear an chladaigh orm féin deireadh oíche. Ach inDomhnach chreidim gur fíor dhuit é: ní fhaghann duine ar bith breith a bhéil féin
→
domlas
Ara ná bac leis sin! Chuir sé é féin 'un domblais le mná, le ól, le spóirt agus 'chuile chineál drabhláis as tús a óige, agus níl sé a iarraidh anois ach suaímneas
→
dosadán
"Ní ar dhosadáin na feamainne; Ná ar ghustaireacht na farraige; Ar cheilp ná ar bhaint an charraigín; A tóigeadh mé i dtús mo shaoil" (amhrán gearabalach é seo)
→
dreas 2
Ní bhíonn dreas ná teas i móin ar bith nach gcuirfidh grian an tsamhradh creat uirre. Bhain mé annsin thuas anuiridh í taca Dhomhnach Chrom Dubh agus má bhain féin, chaithfeadh sí stráisiún thíos ag crádadh, shul má thiocfadh aon-lasair uirre. Ba bheag ab ionann í féin agus móin tús bliana
+
→
droim
Chaith muid suas in a carra í idtús bliana agus fágadh mar sin í. M'anam agus ná raibh ag an diabhal i dtús na Bealtaine, 'nuair a bhí breith againn a dhul ar an bportach go raibh sí (móin) ag eirghe de dhromannaí a chéile agus an t-uisce ar fad fáiscthe aisti. Ní raibh a dhath ariamh le déanamh againn léithe ach a baint as a toirt agus a scaipeadh amach rud beag. Bhí sí in a snaoisín ar an bpuínte
TUILLEADH (3) ▼
Sin beochan gaoithe a tháinic de dhruim seaca. Chonnaic mé cluiche de na géabha fiádháine ag dul ó dheas anocht, agus tá an spéir an-lasta. Ní bheadh lá iongantais orm dhá gcaitheadh sé stráicín shneachta féin. Tháinig an-fhuacht ann ó thús oíche
Cé'n sórt roighinidheacht atá ort. Nach bhfuil a fhios agad nach bhfuil muid thar leath bealaigh fós, agus go bhfuil an lá ag dul thar druim. Is beag eile lae atá ann, agus beidh tús oíche anocht cho dubh leis an bpic
'Sí do chuid clabaireacht' a chuir de dhruim seoil mé. Tá sé ag dul 'un seachmaill orm anois. Foighid ort go dtosuighidh mé aríst é. Ní raibh focal dó (dhe) sin, nach raibh agam ó thús go deireadh scathamh. Ach tá an chuímne ag imeacht uaim uiliog anois
Tá an-údar 'san leath-ghamhain druimfhionnach sin aige. Má choinnigheann sé beaithte é sin, agus mí a thabhairt dó 'san gcimín seo thiar, amach i dtús féir, diabhal beithidheach ag gabhail leis a bhéas ingoir ná i ngaobhar dó
→
dual 2
Tuilleadh diabhail ag an tír anois mara bhfuil dual na druinne de shneachta faighte aice. Agus ní tús ná deireadh fós dó. Tá sé ag biadhú as aríst. Níl aon-éan ann ar chaoi ar bith!
Glaicín den dubhliathach sin a chuir mé air. Chuaigh sé rite liom an oiread a fháil agus a leasódh an paintéar, théis a dtáinic isteach ó thús bliana
→
dúchan
Tá dubhachan Achréidh aige seo thíos i dT. na M. Bíonn an-uathbhás air i gcomhnuí i dtús bliana, ach níl cur leis ar bith ann. Deir siad nach mbíonn tréan búan (Dubhachan Achréidh = deargadh nó cur mór mar a d'fheicfeá ar an Achréidh. Bheadh an-tsaothar déanta annsin lá, de bharr na n-acraí atá aca — céachtaí agus eile)
→
dún
Má's lib imeacht níl gnatha ar bith agaibh dúnadh na h-oíche a leigean oraibh féin. Beidh tús na h-oíche anocht dubh. Ní eireochaidh aon-ghealach anocht go dtí taca an deich … Ara céard sin orm? Níl ann ach tóin-ghealach
+
→
téigh ar
Ní bheadh ann ach diomallú dhom a dhul ar bhiorrú claidheachaí anois. Seo í an mhí dhubh, agus níl solamar ar bith ag beithidheach a ghabhfas i mbradghail. Fágfaidh mé mar sin iad go dtí tús féir
TUILLEADH (1) ▼
Cé air a ndeachaidh an carr. Ormsa. 'D'eile. Síleann siad seo eile go bhfuair mise ciste in áit eicínt: nach bhfuil tús ná deireadh le mo chuid airgid = mise ab éigin an carr a íoc
→
téigh do
Tá sé as cor aríst. Sin é an chaoi a ndeachaidh tú dhó! Ní fhéadfadh sé gan a theacht amach, mar ní raibh aon-chuma istigh air ó thús. B'fhéidir go mbainfeá tamall as anois