Foclóir Mháirtín Uí Chadhain

cúrsaí (42)

+
fios
Níl fios a chúrsaí sin ag aon duine ach aige féin — na rudaí a bhaineas dó; a knowledge of his affairs; nobody knows his business
TUILLEADH (1) ▼
Go gcuire Dia an t-ádh ort agus lig dhom. Níl fios rúin ná mioscais agamsa faoi fhéin ná faoina chuid cúrsaí. Muise nach aisteach an cleite comhrá a tharraing tú chugam i mbrollach an lae?
+
fána
Bhí muid ag dórtadh le fána. Chuir muid cúrsaí isteach agus barróg ar an seol ach má chuir fhéin, bhí sé ina fhaitíos orainn, mar bhí sé ag teacht ina chreatlach
TUILLEADH (1) ▼
Caith ar an luí chuige í nó go gcuire muid cúrsaí isteach. Ní féidir tada a dhéanamh chomhuain is bheas sí ag doirtim le fána mar seo (an bád)
 
Dhá mbeadh sé chomh maith lena dtáinig ariamh, dheamhan gnaithe aige aon léargas a fháil ar na cúrsaí seo, arae ní ligfeadh an chabaíl dhó é a choinneáil aige fhéin.
 
Sin é cúrsaí an tsaoil. Níl aon séanadh ar an mbás, go bhfóire Dia orainn! Tiocfaidh muid uilig abhaile lá eicínt, más fada gearr é.
 
crinn
Ní raibh ciall ar bith agaibh a dhul ar chúrsaí, agus sibh fhéin agus an bád eile ag crinneadh a chéile. Séard a bhí agaibh a dhéanamh an uair sin, scód a thabhairt di. Ní raibh baol ar bith go gcaithfí thart an seol. Tá bádóireacht mhaith agaibh chois teallaigh, go dté sibh ar chlár na himeartha. Ní fhanann fuis nó fais oraibh ansin.
 
Más cúrsaí crochaillí é, m'anam nach bhfuil ceachtar againn saor, ní ag ceasacht ar Dhia é.
+
Ó tarraingeadh anuas cúrsaí pósta, níor mhian leis moill ar bith a dhéanamh ní ba mhó. Shíl sé chreidim — agus ba mhaith an síleachtáil dó é, arsa tusa — nár áit buaile ná seanbhaile ar bith dhó teach a bhfuil triúr iníon le cur i gcrích ann fós.
TUILLEADH (1) ▼
Ar an dá luath agus ar samhlaíodh an pósadh, dúirt sé liom fhéin de chogar nach mba áit buaile ná seanbhaile d'aon duine an áit seo. Ní luar leis an sioc, ná cúrsaí pósta a tharraingt anuas chuige beag ná mór.
 
Ní cúrsaí aiféala ach cúrsaí cúiteamh anois é (adéarfadh duine leat a bheadh ag iarraidh cúitithe ort faoi rud eicínt a chuir tú as dó agus a chásaigh tú leis)
 
Bhí bualadh croí orm le neart imní agus anbhá: is olc an saighdiúr mé i gcúrsaí den tsórt sin.
 
buille
Ní cúrsaí cuarta é agus buille an naoi bainte aige (an naoi buailte ag an gclog) — tá sé ródheireanach le cuairt a dhéanamh.
 
aire
Caithfidh tú foighid thairis sin a bheith agat le fear a bhfuil cúrsaí na tíre uilig ar a aire
+
amach
Más cúrsaí a dhul amach é, tabharfaidh mise mo chóta mór liom — má tá muid le dhul amach srl.
TUILLEADH (1) ▼
Ar ndóigh, ní cúrsaí dul amach é an tráth seo d'oíche agus chuile theach ag stócáil a dhul a chodladh — ní tráth ar bith a bheith ag dhul amach anois (ar cuairt) agus chuile theach faoi réir le dhul a chodladh.
 
Más cúrsaí imeacht as é, níl mórán le cois na sláinte ag ceachtar againn, ní ag ceasacht ar Dhia é — deirtear seo i gcomhrá nuair adéarfadh duine amháin go raibh sé imithe as ar fad. Déarfadh an duine eile an leagan réamhráite le hinsean, ós ag caint dóibh ar imeacht as é, go raibh sé féin chomh himithe as leis an té a labhair. Sin caint nach gcloisfeá ag fir. Ag mná a chloisfeá an leagan sin agus a mhacasamhail i gcónaí
 
imigh
Cén chaoi a bhfuil cúrsaí an tsaoil ag imeacht chor ar bith
+
imní
Más cúrsaí imní é, tá sé chomh córa dhúinn uilig imní a bheith orainn leatsa — más rud é go bhfuil imní ortsa, ba cheart go mbeadh imní ar an gcuid eile againn chomh maith {{(le foighid a chur i nduine, nó lena chuid imní a mharú, deirtear é — deirtear ar bheagán sásaimh é freisin)
TUILLEADH (1) ▼
Cúrsaí mná atá ag cur imní air
 
Tá sé ag teacht chomh fairsing anois agus nach mór a dhul ar chúrsaí
 
Ní theagann iamh ar a bhéal ach ag fuasaoid. Nuair a bhíos sé tuirseach ag fuasaoid faoi chúrsaí an tí, agus na talúna, tosaíonn sé ag fuasaoid faoin saol agus faoin aimsir.
 
fuath
Níl fios fuath ná feannóige agam faoi sin. Ní bhíonn a fhios agam céard is cor dhó fhéin ná dhá chúrsaí chor ar bith. Is maith an rud do chuile dhuine a bhealach féin a dhéanamh, agus dhá laghad dhá mbainfidh do dhuine ar an saol seo, is ea is fhearr dhó é
 
Más cúrsaí talúna é, tá sin go fuílleach aige. Níos mó ná díol a fhreastail
 
Bainfidh siad an dara hairt as an Jap bocht anois más cúrsaí mar sin é. Ach diabhal a bhfuil daorbhasctha den Jap fhéin déarfainn. Fágfaidh sé cuid mhaith acu ag croitheadh na gcrúb shula chuirfeas siad i dteannta é
 
Séard a theastódh, deis eicínt ansin a dhealódh an drochbhainne ón dea-bhainne, más cúrsaí den tsórt sin é. Ach níl leathchreistiúint agam féin go dtolgann bainne daoine ar an gcaoi sin
 
deilbh 1
Ar ndóigh más cúrsaí mar sin é, níor cheart d'aon duine buille ar bith a dhéanamh. Tá an aimsir mar is toil le Dia í, agus níl aon neart againne uirthi. Bain amach do chuid féir, agus lig de do chuid bundúin. Beidh grian fós ann lena thriomú. Deilbh an saol agus gheobhaidh tú inneach dó
 
Bhí sé ráite ariamh nach raibh sé dlifear ag póilíos a dhul ag tógáil fuisce ar shochraideacha, ach an bhfeiceann tú an chaoi atá orthu anois. Chuartaigh siad istigh faoin gcorp ansin thiar an lá faoi dheireadh. Fhóbair gur thóg siad an corp anuas den bhord. Diabhal a gceapfainn féin go gcuirfí mórán ar fhear poitín nuair is cúrsaí sochraide é
 
dligh
Deir siad (deirtear) gur mór a dlíodh dóibh ón uachta nach bhfuair siad chor ar bith. Dar ndóigh más cúrsaí den tsórt sin é, séard a bhí acu a dhéanamh, dlí a fháscadh ar an dream thall aríst agus é a bhaint amach as a gcreatlaigh. Nach deacair le na diabhail scaradh leis. Ghreamaigh an tsaint dóibh abhus agus thall — ghreamaigh sin
 
Níl sé dlisteanach ag fear ar bith deirfiúr a mhná a phósadh. Más cúrsaí den tsórt sin é, nach bhféadfadh duine a dheirfiúr féin a phósadh
 
Tuigim do chuid cúrsaí go maith. Ní thaitníonn an obair leat agus 'sí do leasmháthair a thógfadh ort é ach oiread. Ach fan ann go gcastar rud eicínt níos fearr in do bhealach. Níl aon pháí inti le hais Shasana faoi láthair, ach bainfidh tú riar do cháis aisti, agus beidh tú i súile na ndaoine. Cá bhfios don té sin? Is fánach an áit a bhfaightheá gliomach. Fan mar atá tú go bhfeice tú leat. Níl a fhios nach mar is doilí is fhearr, cé gur deacair a rá gurb ea
 
don
Ná raibh don fhiafraí ort agus éist do bhéal! Cá bhfios domsa céard is cor dóibh, agus ní miste liom cá dtitfidh a gcodladh orthu mar ní hé a gcuid cúrsaí atá ag déanamh imní dhom
 
dorn
Más cúrsaí den tsórt sin é, ní bheidh mise folamh ach an oiread le duine. Chreidim gurb é an fear is fhearr dorna, gurb é is fhearr corna den fheoil anseo
 
Glac comhairle ó dhuine dhoscúch a mhic ó, agus téirigh agus pós í. Tuigimse go maith do chúrsaí. Níl tú luiteanach leis an mbean. Bhí mise ar an gcóir chéanna. D'iarr m'athair — go ndéana Dia grásta air! — mé a chur isteach ansin thiar tigh Sh. Ch. Spréach mé go ndéanfaí a shamhailt liom. Bhí láimh agus focal idir mé féin agus bean eile. Leathbhliain ón lá sin, bhí an bhean sin pósta agus mise gan Murchadh gan Mánas. Seachain thusa a n-éireodh an rud céanna dhuit. Ar chuala tú ariamh é. "Bíonn cuid de na mná agus an grá acu ar bharrú (barra) a méar; Tá a n-intinn agus a n-aigne le fáil ag fearaibh an tsaoil." Ná himrídís ortsa chomh maith le duine
 
Lig de do chuid draíodóireacht anois, agus labhair go céillí mar a dhéanfadh fear. Ní cúrsaí mugadh magadh é seo chor ar bith
 
Más cúrsaí drisíneachta é, níl duine ar bith chomh drisíneach leis an abhlóir de ghasúr atá aici féin. Chloisfeá thiar aduaidh ag screadach amantaí é. Amantaí eile, tosaíonn sé ag diabhlóireacht, agus do pháiste chomh hóg, dar príosta 'sé atá deas air
 
droim
Más leat gan a bheith de dhroim tí, ligfidh tú de chúrsaí den tsórt sin. Dheamhan duine ariamh dhá bhfaca mé ag plé leo nach é mála na déirce a d'fhágfaidís air sa deireadh. Ag súil le gnóthachan a chailleas an cearrbhach adeir siad
 
duine
Duine thuas agus duine thíos: sin é cúrsaí an tsaoil a mhic ó!
 
Chuala mé go minic go raibh geis ar an gcnocán sin: go raibh sé síúil. Deir chuile dhuine go raibh rudaí dhá fheiceáil ann. Ach ní raibh géilliúint ar bith aigesean do chúrsaí den tsórt sin. Bhí rachmall an airgid air, agus chaith sé ina cheann teach nua a dhéanamh. Ní bheadh aon shásamh aige ann go ndéanfadh sé ar an gcnocán sin é, théis go raibh chuile dhuine ag cur aithne air gan drannadh leis. Más é an tAthair M. féin é — 'sé a bhí anseo an uair sin — chuala mé gur dhúirt sé leis go mbeadh sé in aiféala mura bhfágadh sé an cnocán agus a raibh ann lena n-anó féin. Ach ní raibh aon chomhairleachan ina chionn ó chuirfeadh sé roimhe rud a dhéanamh. Bhí sé chomh dána le múille. Réab sé an cnocán as a lúdrachaí ar aon nós, agus rinne sé an teach. Tá sé fuar folamh ansin ó shin, mar a fheiceas tú féin é. Dheamhan duine a chónaigh ariamh ann sílim. Maraíodh an mac shul má bhí sé déanta. Sách fánach a maraíodh é freisin. Ord a thit den scafall air. Buaileadh síos an iníon agus chaill sé an domhnaíocht airgid léithe, ach ní dhearna sí aon mhaith ariamh. Thit binn an tí go talamh shul má bhí sé réidh. Shílfeá go mba in é a dhóthain de thaispeánadh, ach chuaigh sé ina éadan as dúshlán in athuair. Ní fhaca sé an chloch spideoige ariamh air. Bhí sé ag déanamh créafóige. Ón lá ar thosaigh sé ag orlaíocht ar an gcnocán sin — shílfeá gur beith a bhí air é — níor fhan rud istigh ná amuigh aige nár tháinig an díleá air. D'imigh a raibh aige agus ar chruinnigh sé go crua — d'imigh sé ina ghlae ghlas. B'éigean don bhean agus don chuid eile den chlainn lascadh leo as ar fad sa deireadh. Bhí an díleá ar a gcuid os comhair a dhá súil. Níl a fhios agam an raibh an oiread acu agus a thug go G. iad. Má bhí, dheamhan tada leis é. Níl duine ar a shliocht inniu; i gcruthúnas nach ceart d'aon duine a dhul ag cur araoid ar an slua sí — diúltaí muide dhóibh agus fuagraímid dea-chomharsanacht orthu!
 
dóirt
Bhí muid crinnte le chéile ag an gCeann. Choinnigh sé i bpíce liom scaitheamh maith. Ach nuair a tháinig sí teann (an ghaoth) agus as sin ina gaoith mhór, cheangail seisean cúrsaí. Thug mise cead di dóirteadh le fána roimhe, ina cuid éadaigh ar fad. Bhuail mé caoch é. Ní raibh amharc air ag Cora an Chaisleáin
 
Caithfidh muid a dhul ar chúrsaí sílim. Tá sí an-ghártha (fc. cúrsaí)
 
Is beag nach ndeachaigh leis an bhfear sin a chuir a bhean sa tobar. Ach chiontaigh sé féin é féin ina dhiaidh sin. Dá fheabhas a mbíonn de phleanannaí acu, fágann siad marach eicínt ar a gcuid cúrsaí i gcónaí. Murach go bhfágann: ní bheadh duine ar bith sa tír sa gcomhaireamh ceann. Bheadh chuile dhuine maraithe ag duine eicínt eile