Nualitriú
Bunlitriú
drochmhúinte
—fc. drochmhúineadh
drochmhúinte in iontrálacha eile (34)
→
abair
D'fhéadfá a rá gur maith te drochmhúinte an cuimleacháinín é sin, má théann araoid ar bith air
→
dáimh
Ha muise, is dual dáimhe agus daoine dhó a bheith drochmhúinte. Ar ndóigh dhá dtéadh sé le Clainn Mhac Chonfhaola, ní bheadh léamh ná inseacht scéil air
+
→
dána
'Tá rud dána drochmhúinte déanta agamsa agus fios a chur ort,' adeirim féin, 'ach i nDomhnach a athair, bhí sé ar a chailleadh nó facthas domsa go raibh' — rud sonnta sotalach
TUILLEADH (9) ▼
Ba é a labhair go dána drochmhúinte freisin. Dúirt sé mura dtéadh T. amach dhá dheoin féin, go gcuirfeadh seisean ag imeacht é agus deifir air!
Gabh amach anois agus labhair go dána drochmhúinte léithe, agus abair má mhilleann a cuid beithíoch aon cheo ort níos mó, go n-íocfaidh sí é
Labhair an mháthair go dána drochmhúinte leo, agus chuir sí aithne orthu fanacht as, ach mo léan géar, dheamhan lá aird acu sin ar a máthair. Dhá n-abraíodh an t-athair focal amháin, b'fhearr é ná dhá gcaitheadh an mháthair a teanga leo
Tá sé sin dána drochmhúinte. Roidéalach bradach má chuireann duine ar bith aon araoid air
Mura bhfuil tú mór ná láidir ná bí dána ná drochmhúinte (seanchomhairle)
Cén fáth dhuitse a bheith ag cur do chosa uait? Ara chuala tú ariamh é, mura bhfuil tú mór ná láidir ná bí dána ná drochmhúinte
Nach furasta leat fear a bhualadh! An raibh tú ag ceapadh go gcuirfinnse mí-aighneas ar Sh. 'Sé an chaoi a bhfuil sé agamsa: an té nach bhfuil mór ná láidir ná bíodh sé dána ná drochmhúinte
Bhí an t-ádh ar an tír s'againn féin nach raibh sí sa gcogadh chor ar bith. Cúnamh Thaidhg an tSléibhe do Mhuirbheach gan buille leis ná ina aghaidh arsa tusa. Agus b'amhlaidh ab fhearr é. Mura bhfuil tú mór ná láidir ná bí dána ná drochmhúinte
High for Blakes and Dalys agus pléidís féin le chéile anois é. Meas tú an bhfuil baol ormsa a dhul isteach ag déanamh eadarascáin ansin? Diabhal baol muis. An té nach bhfuil mór ná láidir, ná bíodh sé dána ná drochmhúinte
→
déan le
Ní bhíonn sé drochmhúinte liomsa, hé brí céard a dhéanfas sé le (bheith drochmhúinte le) duine ar bith eile — thiocfadh dhó a bheith drochmhúinte le daoine eile, ach ní bhíonn sé drochmhúinte liomsa
+
Duine an-díbheirgeach é. Bhí mé lá anseo ag an doras ag dul amach le cuid an chapaill agus cé a thiocfadh aniar an bóthar chugam ag spaisteoireacht nach é (ach é). Ní raibh a dhul ar m'aghaidh ná ar gcúl agam. Bhí mé i ngreim. 'Ní théann tusa ag an aifreann a Ph.,' arsa seisean. 'Ní théim le gairid a Athair S.,' arsa mise. 'Ní airím ar fónamh. Tá mé buailte suas as na cosa ar fad.' 'Níl aon bhualadh suas ort le do chuid oibre,' arsa seisean go beo drochmhúinte. 'Is beag a bhéarfadh orm snaidhm den mhaide seo' — bhí maide láimhe aige — 'a thabhairt ar na huillinneachaí dhuit agus bheifeá buailte suas as na lámha chomh maith le na cosa ansin.' M'anam gur dhúirt, agus go ndéanfadh. Bíodh chuile dhuine ar a shon féin air siúd. 'Sé an sagart is doghrainní agus is díbheirgí é dhá bhfaca mise le mo linn féin ar chaoi ar bith
TUILLEADH (1) ▼
Tá an bodach sin drochmhúinte (m maon. Béim an ghutha ar an gcéad siolla) díbheirgeach ach deile cén chaoi a mbeadh sé. Ní fhaca muid aon duine dhá chineál ar a mhalrait ariamh. Níor casadh bó ná gamhain ar chuid a athar ariamh nár mharaigh sé. Ach thug M. Mh. giorrachan saoil dhó sa deireadh, agus ba bheag an scéal é go ndéana Dia grásta air. 'Sé an t-iontas é, nárbh fhadó roimhe sin a rinneadh leis é. Bhí an baile faoina chosa ceart aige. Bhascadh sé a mbíodh acu
→
dóigh 2
Ar ndóighnín má ghníonn tú é sin beidh an sagart sa mullach ort. Agus tá sé sách beo drochmhúinte
→
doscúch
Ná bí doscúch le na putaí a mháistir. Is dona an rud a bheith ródhoscúch leo. Glacfaidh siad gráin ar an scoil uilig … Níl mé dhá shamhailt leat a dhuine chroí. Dar a shon go n-abróinnse go raibh tú drochmhúinte, ach bíonn na putaí ag banrán ina dhiaidh sin
→
drandal
Buaileadh sé é, feiceamuist. M'anam gurb iúd é nach dtiocfadh anonn ná anall leis, ach a thabhairt isteach ar an drandal dó gan peárail (parole? parler?) ar bith a ghlacadh leis. Sin é féin atá beo drochmhúinte le araoid ar bith a chur air
+
Nach é atá drochmhúinte, ná duine ar bith eile a thóg cloch agat (chugat)! Tá gotha an chrochadóra ar an diabhal
TUILLEADH (11) ▼
Is drochmhúinte an mhaise dhuit é! Éirigh as anois nó gheobhaidh tú luach do chuid drochmhúineadh, gheobhaidh sin
Ba mhaith drochmhúinte a labhair sé deirimse leat!
Ná bí chomh drochmhúinte sin! Tá nimh ort!
Diabhal fear is drochmhúinte ná é má fhaigheann sé tsiocair ar bith!
Tá rud dána drochmhúinte déanta agam (fc. dána)
Mura bhfuil tú mór ná láidir, ná bí dána ná drochmhúinte (fc. dána)
Labhair sé go doiligh drochmhúinte — go cantalach agus go holc
'Sé a bhí go doiligh drochmhúinte liom nuair nach n-inseoinn dó cá bhfuair mé iad. Ach sin rud nach raibh aon iallach orm a inseacht
Carrachán doiligh drochmhúinte é sin. Is mór an gar gur beag é a ghníomh
'Sé a bhí doiligh drochmhúinte nuair nár inis mé dhó go raibh mé ag teacht go ceann an bhóithrín. Thosaigh sé ag strócántacht liom ag iarraidh trí pínne eile a bhaint díom. 'Téirigh chun diabhail thú fhéin agus a bhfuil de bhusannaí déanta,' adeirimse, 'mura maith a gheofá go ngabhfainnse ag íoc airgid aríst leat'
Tá sé doiligh drochmhúinte! Tabhair buíochas le Dia nach bhfeiceann tú é a iníon ó; ach mise a chaitheas ceart a bhaint dó ó mhaidin go faoithin!
Ní mór duit a bheith ar t'airdeall féin má tá an bullán droimeannach sin soir sna garrantaí. Tá sé chomh drochmhúinte lena bhfaca tú go hiomaí. D'ionsódh sé thú ar an toirt boise
→
dualgas
Tá sé sa dualgas aici sin a bheith drochmhúinte. Bhí ruibh ar a máthair, agus maidir leis an athair, ar ndóigh ba show shaolta é. Bhíodh muid ag caitheamh corrmhéaróg leis fadó agus d'fheicfeá gearradh fiacal air ag teacht ina (ár) ndiaidh
→
dúchas
Níor dhual di muis a bheith mar sin. Chaithfeadh sé go bhfuil sí ag dul in aghaidh dúchais. Ní raibh duine ar an bhfeadhain acu sin nach raibh drochmhúinte anglánta