→
deis
deise (32)
→
daoradh
Ní shin é an chaoi a bhfuil sé in áiteachaí eile chor ar bith. Má chuireann siad an liathróid ar chúla an daoradh féin ní bhíonn tada dhá gcaillteamas leis. Ach sílim gur deise é mar atá sé againne
+
→
deas 1
Meastú cé's deise do chapallsa ná mo chapallsa?
TUILLEADH (5) ▼
Sin é an teach is deise ar an mbaile
'Sé an fear is deise clann inghean san tír é
'Sé an áit is deise teach é ó Gh. anoir
'Sé an fear is deise guth in do thír é
Ba é an té ba deise craiceann dhá raibh annseo ariamh é
+
→
deas 3
Bhí sé ar an taobh deas de'n bhóthar; ar thaobh na láimhe deise de'n bhóthar = ar thaobh na deasóige
TUILLEADH (1) ▼
Coinnigh ar thaobh na láimhe deise i gcomhnaí
+
→
deis
B'éigin dom eirghe asta cheal deise. Ní fiú do sheacht mallacht an t-oirdín sin. I gceann mar atá sé, níl aon-chois rathamhail ann
TUILLEADH (13) ▼
Níl sé taobh leis an méid sin deise. Nach bhfuil giodán eicínt talmhana aige i S. F. agus beithidhigh aige air freisin. Tá agus seala mór
Is gearr le dhul a chuid deise ar fhear Achréidh. Go bhféachaidh Dia ar do cheann a stór. Bheadh a chúig oiread talmhan' ag fear Achréidh leis gan trácht chor ar bith ar an maith a bheadh ann thairis
An fhad's 'bhí mé ag cur suas na móna ar mo dheis bhí agam. Bhí mé ag tabhairt cnáimh le creinneadh do'n scarthóir, ach cho luath agus a d'athruigh siad, agus a mb'éigin dom tosuighe in aghaidh deise, bhíodh sé ag forcabhás orm ar an mbruach (ag baint mhóna in aghaidh deise = ag baint an bhínnse i riocht agus go gcaithfeá an mhóin a chur ar thaobh na láimhe ba lugha umhlachta)
B'fhurasta dhuitse earra mhóna a bheith ar bruach agad agus an scarthóir a shárú, ach feacha mise a bhí ag baint in aghaidh deise i gcaitheamh an lae. Is beag an dochar dhom arsa tusa a bheith gan seadh gan seoladh anois
Chaith mé lá ag casadh fóidín baice in aghaidh mo dheise do J. annsin thíos. Mara gcasainn mar sin é, chaithfeadh seisean an chlaise a chur isteach in aghaidh deise, agus ó a bhí sé in a shean-fhear ba mhór liom a dhul ag fiachadh air.
Ní thiocfadh sí liom chor ar bith mar sin. Bheinn ag obair in aghaidh deise. Tá sé ceart go leor agadsa atá ar do dheis
Chaith mé an lá ag tarraingt an tubáin in aghaidh deise, leisce P. Mh. a chur dhá tharraingt scaithtí in aghaidh a dheise féin. Dhá n-athruigheadh muid mar a bhí againn a dhéanamh, thuitfeadh seisean i mbun a chos faoi. Dheamhan mórán gaisce a bhí air, mar a bhí sé féin
Seas ar an taobh seo agus píceáil amach ar do dheis í. Nach feasach duit gur in aghaidh deise atá tú ag píceáil anois. Shoraidh dhíot nach nglacann go réidh thú féin, agus gan forú mar sin a bheith ort. Is iomdha oíche ag an teampall orainn
Is diabhaltaidhe an báireoir é, agus an chóir a dteagann an liathróid chuige, caitheann sé an poc a bhualadh in aghaidh deise 'chuile uair. Tá trí chúl amuigh aige anois dhá bualadh in aghaidh deise. Dhá bhfaghadh sé ar a dheis í, níl a fhios cé'n gníomh atá ann. Dhéanfadh sé cat agus dhá rioball. 'Sé atá deas air!
Ionntuigh ar an taobh eile agus beidh do bhuille ar do dheis agad. Tá tú ag bualadh anois in aghaidh deise, agus do do chlaoidhe féin.
Diabhal mórán a d'fheicfeá iad ag bualadh deise ins an ruta seo anois. Ní bhíodh domhnach ná Dálach fadó nach h-í a bhíodh uiliog thíos annsin thíos ar an mbóthar, ach ní fhaca mé ann anois í le na cianta. 'Sé an áit a mbíodh an daoradh bualadh againn ar an leic sin ó thuaidh de bhóthar, ar aghaidh gheata Mh.
Teigheadh muid ag bualadh deise. Gheobhaidh muid an-spraoi air
Nach h-iad do dhream-sa a bhí ag tabhairt na deise.
→
deisiúil
Cé'n mhaith ins an tubaiste d'fhear a bheith deiseamhail, má bhaineann sé an craiceann dó féin ag saothrú na deise. Is beag an tsamhaoine d'aonduine é féin a chur síos ins an talamh fiche bliain roimh an ám. Ba mhaith le cuid againn sásamh eicínt a bhaint as an saoghal an fhad agus a bheadh muid ann. Is iomdha lá ins an reillic orainn mar adeir an ceann eile
→
diogáil
Deir siad muis go bhfuigheadh sé seo thuas an "pradhas" ar an teach is deise marach coileach mór ruadh cuiltheach le T. Ph. a bhí ag bordáil timcheall an tighe aige agus an bhean a bhí ag meas ann. Ó a bhí faisean ag an gcoileach bordáil anuas ar a chuid cearc, is dona a chruthuigh sé nar ghíogáil freisin é i dteannta a chuid féin … 'Ar ndú' dhá ndéanadh, sháithfeadh T. Ph. é. 'Sé a chuir as a chuid airgid é
→
dlaíóg
Níor mhór dhuit corr-dhlaoidheoig de'n olann ghlas a chaitheamh ar an dlúth. Is amhlaidh is deise a bhéas sé
+
→
domhan
Dheamhan áit faoi'n domhan is deise ná an áit seo, marach an aimsir
TUILLEADH (1) ▼
Ní raibh aon-teach ar thalamh an domhain ba deise ná a bhí aca, nó go dtáinic an tsraoill seo isteach ann. Chuir sí sin a caoi féin air
→
dubh 2
Sé an dubh an dath éadaigh is deise ina dheidh sin, ach gurb é díol an chatmara a choinneál glan
→
dúiche
Is fhearr dhuit fanacht sa mbaile anois ó atá riar agad. Is deise dhuit é ná an tabhairt sin a thabhairt ort féin aríst. Is buan duine in a dhúithche féin, adeir siad