1.
An Coimdhe, an dúileamh, Ardtiarna neamh agus talúna. Teagann Dia isteach chomh minic sin i gcaint, agus nach gair leath na leagan a shainiú anseo. Níl fút síos ach roinnt de na samplaí.
a.
+–
A Dhia! (ní abraítear a Dhé)
A Dhia céard a dhéanfas mé anois?
TUILLEADH (15) ▼
A Dhia dhílis!
A Dhia na bhfeart!
A Dhia mhóir!
A Dhia mhóir na glóire!
A Dhia mhaith nach air atá an chaoi!
A Dhia atá thuas, nach é an feall é!
A Dhia láidir! Céard atá ag teacht air chor ar bith
A Dhia láidir! Nach í an aimsir í!
A Dhia na glóire nach bocht an chaoi é!
A Dhia na ngrásta!
A Dhia dá bhfónaim! (chuala mé é seo uair amháin ag seanfhear. Sin é an méid ariamh)
A Dhia na trócaire!
A Dhia mhóir agus a Mhuire!
A Dhia agus a Mháthair Bheannaithe anocht! Nach é an sladadh é!
A Dhia na ngrást agus a Mháthair Bheannaithe!
+–
A Mhic Dé!
A Mhic Dé bheannaithe anocht!
TUILLEADH (4) ▼
A Mhic Dé na trócaire
A Mhic Dé na ngrásta!
A Mhic Dé a crochadh sa gcrann!
A Mhic Dé agus a Athair Síoraí!
+–
Dia dhá réiteach!; Dia dílis á réiteach!; Dia mór á réiteach!; Dia dhá réiteach, agus Dia dhá réiteach aríst eile!; Dia mór na ngrást á réiteach!; Dia agus Muire dhá réiteach!; A Mhic Dé anocht á réiteach; a Dhia agus a Mhuire mhór dhá réiteach srl. — deirtear é nuair a bhíos brón, pian, múisiam srl. ar dhuine, nuair a bhíos éagóir dhá dhéanamh air, nuair nach mbíonn an saol ag féithiú leis nó a leithide. Tá sé an-choitianta i gcaint, agus deirtear le rudaí sách fánach é go minic
Dia dhá réiteach! Na beithígh sa gcoirce! — níl ann ach leathfhocal. Is cosúil go raibh na beithígh sa gcoirce ar dhuine eicínt an chéad uair, agus go ndearnadh aithris air sin. Déarfadh athchainteoir anois é nuair adéarfadh duine eile Dia dhá réiteach gan aon údar mór a bheith aige leis
TUILLEADH (1) ▼
"Dia dhá réiteach i bhfad ó bhaile: i bhfad ó Bhríd agus i bhfad ón leaba"
+–
Beannacht Dé dhuit! Agus lig dom — le achainí nó iontas
Beannacht Dé dhuit agus éirigh as — as ucht Dé dhuit agus éirigh as
TUILLEADH (14) ▼
Beannacht Dé dhuit agus bíodh ciall agat — as ucht Dé ort (dhuit) agus bíodh ciall agat
Beannacht Dé dhuit! Nach simplí a shíleas tú é a bheith!
Beannacht Dé dhuit! Níl pínn rua aige, ní áirím céad punt
As ucht Dé dhuit agus fan as
As ucht Dé ort agus fan as — iarraim go dúthrachtach ort fanacht as
As ucht Dé ort ar bhuail? Má bhuail muis, beidh dlí ann
As ucht Dé ort! Níl tú dhá rá liom. Is dona a chreidim é
Ar son Dé agus éirigh dhíom
Ar son Dé, an raibh sé agaibh!
Ar son Dé ort agus éist liom!
D'iarr sé gail thobac orm ar son Dé
Tabhair dhom déirce in onóir Dé agus Mhuire
In onóir Dé agus Mhuire lig amach mé, agus ná fuiligh orm
In onóir Dé agus Mhuire na heitigh mé faoi lóistín an oíche bheannaithe atá ann!
·
Cabhair ó Dhia againn! — nuair a bheadh duine in anchaoi nó tuirseach nó i bpian. Deirtear go minic é gan mórán údair ar bith
Déanfaidh mé amárach é le cúnamh Dé (le cuidiú Dé, in aice cúnta Dé srl.)
·
Dea-scéal ó Dhia againn — dhá gcloistí dea-scéal ar bith
"Dea-scéal ó Dhia againn agus gan é a bheith fliuch, agus cuid an lae amárach go ndéana sé inniu" (leathfhocal)
+–
Go dtarrthaí Dia sinn! — drochoíche, toirneach, drochscéal; caint gháirsiúil, bréaga dalba nó a leithide
Go dtarrthaí Dia sinn, céard atá tú a dhéanamh!
TUILLEADH (1) ▼
A Dhia dhá tharrtháil! Agus tá mac aige! — scéal neamhghnách, scéal nua srl.
b.
+–
Chí Dia (Muire) gur daor a cheannaigh mé í dhá deasú aríst — briseadh mo chois agus d'fhulaing mé léithe dhá deasú
Chí Dia sin muis gurb in í an obair eile a dhéanfas sé sin
TUILLEADH (3) ▼
Chí Dia go bhfaca mé dhá bhualadh é
Dar Dia!
Dar Láimh Dé!
+–
M'anam a Dhia agus do Mhuire — le osna srl. (fc. anam)
M'anam ag Dia murar bhuail sé isteach ar an mbéal mé — tá mé ag rá na fírinne
TUILLEADH (2) ▼
M'anam ag Dia mura bhfuil lagar orm leis an ocras
M'anam ag Dia mura bhfuil sé ina bháistigh aríst
+–
Tá a fhios ag Dia nach ndearna mé é (ag Mac Dé, ag Dia dílis, ag Dia mór srl.)
Tá a fhios ag Dia nach bhfaca mé chor ar bith é
TUILLEADH (1) ▼
Tá a fhios ag Mac Dé bheannaithe, a mhac, gur dhúirt sé sin
·
Oíche bhreá í moladh le Dia
Moladh go deo le Dia go bhfuil muid ar fad abuil a chéile anocht — oíche chinn bhliana
·
Mura bhfuil ag Dia maróidh sé é féin — maróidh sé é féin ach grásta Dé
·
Ná déan é sin, Dia idir sinn agus an anachain (Dia idir sinn agus an t-olc!)
c.
+–
Tá Dia láidir! Ná habair é sin — nuair adéarfadh duine rud mídhóchasach
B'fhéidir go dtiocfadh biseach fós di. Tá Dia láidir!
TUILLEADH (4) ▼
Dheamhan bás fós air, agus ná habraíodh aon duine go bhfuil. Tá Dia láidir agus máthair mhaith aige
Ná teagadh drochmhisneach ort! Tá Dia láidir agus máthair mhaith aige
Dheamhan is móide bás ná bascadh a d'éirigh dhó. Tá Dia láidir agus máthair mhaith aige
Ní bheidh na daoine bocht mar seo i gcónaí. Tá Dia láidir, agus is iomaí maith a d'fhéadfadh sé a dhéanamh ar na daoine
+–
Tá Dia láidir ach cailltear beithígh — níl aon mhaith do dhuine a bheith ródhóchasach faoin anachain
Tá an scéal sin ceart go leor. Tá Dia láidir, ach cailltear beithígh ina dhiaidh sin
TUILLEADH (2) ▼
Ní hea, ach fágaim ansin í, agus tiocfaidh sí chuici féin uaithi fhéin! Dar fia muis, is groí an scéal é sin! Tá Dia láidir ach cailltear beithígh, mura dté duine rompu
Is breá an scéal atá agat: tá Dia láidir. 'Sé atá, moladh go deo leis. Ach ní hin é ina dhiaidh sin é. Cailltear beithígh a mhaisce, má tá fhéin
d.
·
Dia dhuit!; go mbeannaí Dia dhuit!; Dia dhuit fhéin — aighneas a chur ar an mbóthar ar dhuine. Tá teanntás ar an gcuid eile i Dia dhuit féin. An freagra orthu seo uileag Dia is Muire duit nó Dia mór agus Muire dhuit amantaí
e.
·
Dia anseo!; go mbeannaí Dia (anseo)!; Dia ann!; Bail ó Dhia oraibh! Bail Dé oraibh!; Bail ó Dhia anseo!; Bail ó Dhia oraibh féin!; Bail Dé agus Mhuire oraibh! — beannú ar a theacht isteach do dhuine i dteach; tá na leagain seo uileag air. Bail ó Dhia oraibh is coitianta measaim, ach tá Dia ann go mbeannaí Dia anseo agus bail Dé anseo an-choitianta freisin. Tá teanntás thar an gcuid eile i bail ó Dhia anseo nó Dia anseo
·
Cuirfidh mé Dia isteach romham ann ar ball — gabhfaidh mé go dtí teach agus beannóidh mé isteach ann
Breá nár chuir tú Dia isteach romhat ag teacht duit — breá nár dhúirt tú bail ó Dhia oraibh ag teacht isteach duit
f.
·
Bail ó Dhia oraibh (bail ó 'ia 'rraí); Bail Dé oraibh! — sin é adeireas duine ag dhul thar duine a bhíos ag obair, nó le bó, capall, duine, páiste srl. Deirtear bail ó Dhia ar an obair, nó bail Dé ar an obair scaití, ach is annamh é
+–
Tá drochshúil aige sin! Níor chuir sé bail ó Dhia ar aon duine ariamh — duine nach mbeadh sé de ghnás aige bail ó Dhia a rá le duine a bheadh roimhe ag obair
Níor chuir sé aon bhail ó Dhia orm inniu, mura mosán atá air faoinar dúradh aréir leis
TUILLEADH (4) ▼
Is dona faoina bhail ó Dhia é! Shílfeá nach bhfuil aon chíos ar an gcaint muis!
Ní mian léithe bail ó Dhia a chur ar aon duine. Feicim ag caint faoi na gasúir ansin go minic í, agus ní chainteodh sí ar bhail ó Dhia go deo.
'Sé an rud is lú do chuile dhuine bail ó Dhia a chur ort, nó ar an rud a mbeidh sé ag caint air. Dar a shon go gcuirfinn bail ó Dhia ar chat ná ar mhadadh. Ní theastódh uaim ach é go deimhin!
Chuir mé bail ó Dhia air agus dheamhan toradh ar bith a thug sé orm
+–
Ná raibh bail ó Dhia ort mar asal le ruatharúch a bheith ort! (eascainí) — níl mórán dochair inti ar an gcaoi a n-abraítear í
Ná raibh bail ó Dhia air le am a theacht!
TUILLEADH (4) ▼
Ná raibh bail ó Dhia uirthi mura beag atá le déanamh aici!
Ná raibh bail ó Dhia ort le caint a chaitheamh
Ná raibh bail ó Dhia air le gliúrach a ól!
Ná raibh bail ó Dhia murab orthu atá an macnas!
g.
·
Dia leat! — duine ag rá amhráin, nó duine ag déanamh gaisce eicínt (i mbáire, clochneart, caint srl.)
Dia go deo leat féin! (fc. deo)
+–
Dia leat — déarfadh duine eile é le duine a mbainfí truisle as, nó a thitfeadh, nó a dtiocfadh rud lena anáil, nó a ligfeadh sraoth nó rud mar sin. Deirtear le beithígh nó capaill freisin é, dá mbaintí leagan astu. Tá idirdhealú sa mbéim ar an gcaint idir é féin agus Dia leat thuas (amhrán srl.)
Dia leat! Tá tú leagtha in do phleibistín
TUILLEADH (3) ▼
Dia leat! Tabhair aire dhuit féin!
Dia leat! Nach ort atá an t-uafás ag ithe
Dia leat! Fainic thú fhéin!
+–
Dia agus Muire linn! — déarfadh duine é a ligfeadh sraoth, nó a dhéanfadh casacht, nó a mbainfí truisle as féin
Dia linn agus Muire a linbh! — leagadh an páiste
TUILLEADH (6) ▼
Dia linn agus Muire! Breá nach mbreathnaíonn tú romhat! Ach ní thú is measa ach an dream a d'fhága an stól i lár an bhealaigh
Dia linn agus Muire! Deiseal! Cuir aniar é (bhí cnáimh ina sheasamh ina mhuineál)
Dia linn! Shílfeá go bhfuil an slaghdán do do bhualadh
Dia linn! Tá srófairt ort!
Dia linn agus Muire! Tá an bealach sin an-achrannach
Dia linn, a linbh, agus dhá mbeadh do mháithrín féin agat déarfadh sí Dia linn agus Muire — leasmháthair a bhí ar ghasúr, agus seo é an rud adúirt sí nuair a lig an gasúr sraoth
+–
Dia linn agus Muire, agus Nell Mhór thar mo cheann agus thar mo chosa!; Dia linn, agus thar mo cheann agus thar mo chosa an té is mór leis mé — dá mbaintí leagan asat, ceachtar den dá rud seo a rá: ainm duine eicínt nach dtaitneodh leat, nó a bheadh in t'aghaidh a lua
Dia linn agus Muire, agus J. Ph. thar mo cheann agus thar mo chosa
TUILLEADH (1) ▼
Dia linn agus Muire, agus bean T. Mh. thar mo cheann agus thar mo chosa! Ní bheadh sí i ndiaidh na tuairte sin orm!
+–
Dia agus Muire linn, más mar sin atá sé — rud nó duine a bheadh ar dhrochstaid, nó a gcloisfí rud a éirí dhó nó dhá chuid
Dia agus Muire linn anocht agus amárach! Nach bocht an bás a fuair sé
TUILLEADH (3) ▼
Dia agus Muire linn! Tá chuile shórt ceart ach rud den tsórt sin: duine a dhul ag déanamh dubhní ar fhéin
Dia agus Muire linn! Ní beag dó a dhonacht an duine bocht. An bhfuil aon bhó eile aige ach í sin anois?
Dia linn agus Muire! Nach ciotach a d'éirigh sé dhó, spruánaí a dhéanamh dhá chois mar sin!
h.
·
"Choimrí Dé, Mhic Dara agus Mhic Duach thú" — le duine ag dul ar aistir nó a leithide, curachaí ag dul chun farraige srl.
i.
+–
Go dtuga Dia biseach dó!
Biseach agus bua ó Dhia acu!
TUILLEADH (17) ▼
Go dtuga Dia fóirithint daoibh!
Go dtuga Dia dea-scéal daoibh!
Go dtuga Dia abhaile slán sibh!
Go dtuga Dia luach do shaothair duit!
Go dtuga Dia rud ar a shon duit!
Go dtuga Dia saol agus sláinte duit!
Go dtuga Dia fad saoil duit!
Go dtuga Dia saol fada le só dhuit (saol fada le séan)
Go dtuga Dia Nollaig mhaith dhaoibh
Go dtuga Dia Nollaig mhaith daoibh agus athbhliain shonaí!
Go dtuga Dia bean mhór mhaith dhuit!
Go dtuga Dia a luach dhó! — duine a dhéanfadh dea-rud, grá dia nó a leithide
Go dtuga Dia ciall duit! Ní iarrfadh sé í dhá mbeadh Éire taobh léithe — bíodh unsa céille agat, agus ná creid é sin
Go dtuga Dia slán ón mbliain muid! — déarfaí é ag ól nó ag ithe oíche nó lá chinn féile
Go dtuga Dia slán abhaile thú!
Go dtuga Dia slán ó anachain an tsaoil é, céad slán dó — fear a bheadh imithe i bhfad ó bhaile
Gheobhaidh sé saol chomh fada lena athair, agus go dtuga Dia go bhfaighe
+–
Go gcuire Dia an rath ort a dheartháirín, agus gearr an géagán de chluais an asail!
Go gcuire Dia an rath ort, agus tabhair cúnamh dhom leis seo!
TUILLEADH (10) ▼
Nár chuire Dia an rath ort mar asal le caoi a bheith ort!
Nár chuire Dia an rath ar a straois mhór le rud a rá!
Nár chuire Dia an rath air agat, agus caith uait é!
Go gcuire Dia an t-ádh ort agus lig dom fhéineacht!
Go gcuire Mac dílis Dé an t-ádh ort agus lig dom! — dhá mbeadh duine do do chiapadh nó a leithide
Nár chuire Dia an t-ádh air, mura gann a chuaigh an baile air lena chuid beathach a chur isteach ansin!
Nár chuire Dia an t-ádh uirthi, mura beag a bhí le déanamh aici!
Go gcuire Dia sliocht ort (nár chuire Dia sliocht ort)
Go gcuire Dia ar mo leas mé, níl a fhios agam céard is fhearr dom a dhéanamh! — nuair a bheadh duine idir dhá chomhairle faoi rud a dhéanamh
Go gcuire Dia ar do leas thú a mhic ó!
·
Go gcuire Dia an t-ádh ort, an ndearna? — iontas
Go gcuire Dia an t-ádh ort! Má bhí siad sin ag troid muis, ainneoin chomh mór agus a bhí siad le chéile, tá cor le theacht ar an saol!
·
Go méadaí Dia feoil bheo agus daoine slána agaibh!; go méadaí Dia chuile shórt ar fheabhas agaibh; go méadaí Dia cac bó agus lochán agaibh!; go méadaí Dia fataí (im, feoil srl.) agaibh! — bia a altú i dteach strainséara
Go méadaí Dia do stór — le airgead nó rud a gheofá ó dhuine
+–
Go mbuanaí Dia airgead duit (coirce, fataí srl.)
Go mbuanaí Dia thú (beannacht)
TUILLEADH (2) ▼
Go mbuanaí Dia thú fhéin agus do chuid agus do dhaoine!
Nár bhuannaí Dia é!
+–
Go gcoinní Dia mar sin thú! — le duine adéarfadh go raibh sé go maith, nó nach raibh sé ag ól, nó nach raibh aon tóir ar dhamhsaí aige srl.
Go gcoinní Dia uainn é — le aicíd, tinneas, cogadh srl.
TUILLEADH (3) ▼
Ní ag tabhairt gutha uirthi é (an triuch). Go gcoinní Dia uainn í!
Go gcoinní Dia os cionn do pháistí thú a bhean bhocht! — le máthair clainne
Ag Dia atá na grásta, agus go gcoinní sé muid ar fad ar dhea-staid
+–
Go bhfóire (/wer′ə/) Dia orainn; go bhfóire Dia dílis orainn — le trua do dhuine eicínt a mbíonn lear nó bris nó donacht air adeirtear é
Go bhfóire Dia orainn! Nach bocht an scéal é: í ina baintreach anois agus áilín lag aici
TUILLEADH (1) ▼
Go bhfóire Dia dílis ort!
·
Go ndéana Dia trócaire air! (grásta, maith, luaíocht ar a anam, srl.) — duine a bheadh básaithe
Go ndéana Dia na grásta air!
+–
Go lige Dia slán na daoine! — le cúnamh a gheofaí; ag caint ar mhuiríní srl.
Is deacair di beatha a choinneáil uileag leo, go lige Dia slán na daoine
TUILLEADH (8) ▼
Ba ghearr a bhí an lorry dhá líonadh, go lige Dia slán na daoine!
Go lige Dia slán an cúnamh, is gearr a bhí an coca féir dhá dhéanamh!
Go lige Dia slán thú!; go lige Dia do shláinte dhuit! — buíochas as ucht saothair nó gar a dhéanfadh duine dhuit
Go lige Dia mór, do shaol agus do shláinte dhuit! — ag glacadh buíochais
Go lige Dia slán a mháithreach agus bean a roinnte; go lige Dia slán a mháithreach agus an cinnire — buíochas as ucht deoch bhainne
Go gcúití Dia leat é — buíochas as ucht rud a dhéanfaí dhuit
Go saolaí Dia thú a stór — buíochas as ucht rud a dhéanamh duit
Go bhfága Dia an tsláinte agat — le fear adéarfadh amhrán, a dhéanfadh dreas damhsa, a dhéanfadh obair duit srl.
+–
Go raibh Dia agus Muire in do cheann!
Tá Dia agus Muire ina cheann, agus sin é a dhóthain — duine a bhí leis fhéin
TUILLEADH (2) ▼
Beidh Dia agus Muire in do cheann a lao, agus sin é a dteastaíonn uait
Má bhí sí léithe féin, bhí Dia agus Muire ina ceann, agus ba in iad an chuideachta ab fhearr di
·
Go laga Dia an tsáil aici! (eascainí)
Aingeal Dé in aghaidh do ghutha, agus poll do shróine in aghaidh an tsrutha — rud adeirtear le duine a ghníos eascainí ort
+–
Nár fheice Dia an fhad sin de luí bliana ort — buíochas ar shon oibre a dhéanfaí dhuit
Nár fheice Dia an t-ádh air!
TUILLEADH (3) ▼
Nár fheice Dia ina chathair thú! (an dá aspal déag atá i gcathair Mhic Dé na ngrást — as paidir bheannaithe)
Nár fheice Dia easpa ort choíchin!; nár fheice Dia folamh go héag thú! — nuair a dhéanfá gar airgid nó earraí ar dhuine eile
Nár fheice Dia tinn thú — ná raibh tú tinn!; le duine a bheadh go maith ina amhránach, nó ina dhamhsóir srl.
+–
Ná raibh Dia leis an mbó mura soir léithe le fána, agus mise sna seala babhtaí ina diaidh, agus é ag cinnt orm a dhul roimpi! (sórt eascainí é) — ná raibh an séan ar an mbó; léanscrios ar an mbó mura …
Ná raibh Dia leis an asal, mura dtéann sé isteach an bhearna agus an cairrín agus a raibh ann air, agus mura n-iompaíonn sé ar an gcnocán istigh
TUILLEADH (11) ▼
Ná raibh Dia leis an lorry mura ndeachaigh sé dhá bhá, agus chaith muid an tráthnóna ag iarraidh a thabhairt as!
Ná raibh Dia leis an bhfear thiar mura dtéann sé fhéin isteach ann freisin, agus bhí mise in mo chadhan aonraic amuigh ansin
Ná raibh Dia leis anois mura bhfuair sé a dhóthain. Is fada aríst go dteaga sé feicfidh tú féin air! — rinneadh magadh nó fachnaoid faoi
Ná raibh Dia leat anois a Ph. Bh., murar thug mise do sháith go binn duit!
Ná raibh Dia leat anois a asail, mura bhfuair tú go maith é
Ná raibh Dia le madraí muise, mura bhfuair siad faoin mbalcais ar maidin uaimse é. D'oscail mé an doras gur lig mé isteach iad, agus ansin dhún mé é, agus fuair mé feac láí!
Ná raibh Dia le tobac muise, mura bhfuil na daoine ag caitheamh a ndóthain dó!
Ná raibh Dia le bádóirí anois, murar leagadh isteach chucu é! — cumadh go leor do na bádóirí
Ná raibh Dia le táilliúirí, murar buaileadh siar anseo inné iad!
Ná raibh Dia le sleádóirí, murar baineadh allas astu le cupla lá
Ná raibh Dia leis anois murar téadh an seanmhása dó
j.
+–
Thug Dia chuige féin é — fuair sé bás
D'fhreagair Dia air é — d'agraigh Dia air
TUILLEADH (9) ▼
Déanfaidh Dia rud maith leis ó bhí sé féin grádiaúil
Leagann Dia láimh ar a dhuine féin — fágann sé ainimh nó easpa ar an té a bhfuil a ghnaoi air; ídíonn sé a dhíoltas ar an té is mó aige
Tá sé mar a chonaic Dia é — gan rath gan rathúnas — tá sé dólom; tá sé gan aon dul chun cinn
D'ordaigh Dia an anachain a sheachaint
Dia a thug agus Dia a bhéarfas (seanfhocal) — The Lord gave and the Lord taketh away
Tabhair dhom luach pionta agus ní fheicfidh Dia folamh choíchin thú!
Mhaithfeá do Dhia gan é a fheiceáil agus an deis a bhí air — chuirfeadh sé carghas ort a fheiceáil. Bhí sé millte
Ní dhéanfaidh tú é nó go ndéana Dia Diarmaid díot (dearmad ort fc. Diarmaid)
Tháinig sé mar a bheadh Dia dhá rá leis (fc. abair)
+–
Níl ann ach gur chaith Dia an t-anam ann — duine an-tsocair, nó duine beag éidreorach socair
Muise B. bhocht, tá sí an-réchúiseach. Níl ann ach gur chaith Dia an t-anam inti ar éigean
TUILLEADH (5) ▼
Is dona a bhí sí beo ariamh an bhean bhocht. Chaith Dia an t-anam inti, sin é an méid
Muise an frídeoirín dona, céard atá sé in ann a dhéanamh agus nach bhfuil ann ach gur chaith Dia an t-anam ann
Go deimhin féin, is furasta giorrú leis siúd. An buille is fánaí ar bith, chuirfeadh sé ag tabhairt na gcor é. 'Sé a bhfuil ann go bhfuil an t-anam caite ann
Bheadh faitíos orm láimh ná cois a leagan air agus gan a fhios agam nach séalú idir mo dhá láimh a dhéanfadh sé. Tá an t-anam caite ann mar atá sé. Is beag leis é ar chaoi ar bith
Ní bhíonn ucht ná acht ná éagaoineadh aige. Dhá mbeadh sé seacht lá na seachtaine abuil tú, ní chloisfeá focal uaidh. Níl ann ach go bhfuil an t-anam caite ann
+–
Dhá dtugadh Dia dhó triomú anois, ba mhór ab fhiú do na daoine é — dhá n-éiríodh leis triomú
Seán a theacht anois, adeir tú. Dhá dtugadh Dia dhó (faraor nach dteagann sé)
TUILLEADH (2) ▼
Dhá dtugadh Dia dhó go bhfaigheadh sé an uachta sin, ba mhór ab fhiú don duine bhocht é
Thug Dia dhom go raibh mé imithe roimh an mbáistigh — d'éirigh Dia liom go raibh mé imithe roimpi
+–
D'éirigh Dia liom gurb iad mo chosa a tháinig ar an talamh i dtosach — thug Dia dhom srl.
D'éirigh Dia leis go raibh sé imithe romhamsa, nó bheadh scéal aige air — bhí sé d'ádh air
TUILLEADH (2) ▼
Dhá n-éiríodh Dia liom a fháil, bheadh liom
Shín (chinn) Dia leis go ndeachaigh sé ann
+–
Tá Dia go maith faoi thrócaire ach ní fhaightear bróga gan airgead — níl aon mhaith do dhuine a dhul ag iarraidh bróg ar son Dé mura mbeidh a luach aige
Ní fhéadfadh an t-ádh a bheith air, agus ní bheidh sí air, chomhuain is a bheas Dia thuas
TUILLEADH (12) ▼
Má rinne sé an éagóir, tá Dia thuas i gcónaí
Bhí Dia buíoch dhó. Ba bheag an ollóid é do dhuine ná de bheathach, go ndéana Dia grásta air!
Is maith é Dia go lá agus ní fearr ná go brách (seanfhocal)
Ní ar Dhia ná ar Mhuire a bhí sé ag cuimhniú agus a dhul ag déanamh a mhacasamhail de rud
Dhá fheabhas tí Dé (ach é? Aodh? adeirtear go minic), is fhearr tí dhuine fhéin
Is gaire cabhair Dé ná an doras
Ba é cóir Dé é (leathchóir Dé srl. fc. cóir)
Ar éigean Dé a rinne mé chor ar bith é — ar ín ar éigean
Tús na breithe ag Mac Dé! — ní ceart do dhuine breith a thabhairt ar dhuine eile i dtaobh a shaoil. Fágtar é sin faoi Dhia
Fágfaidh muid faoi Dhia é, sé a bhfuil le déanamh leis é
Ní mar a chéile bodach agus Dia. (fc. bodach)
Ní hionann bodach agus Dia (fc. bodach)
+–
Is maith le Dia cúnamh — d'ordaigh cinnire cúnamh
Deir tú go mbeidh fataí iontu más toil le Dia é, ach ar chuala tú ariamh é, is maith le Dia cúnamh. Bhí agat a dhul agus an spray a chur orthu
TUILLEADH (1) ▼
Bhí aige a dhul ag an aifreann ar chaoi ar bith. Is maith le Dia cúnamh
+–
Mo chuid agus mo chostas ar Dhia na ngrást! (fc. costas)
Tá mo chuid ar Dhia anois — duine nach mbeadh tada aige
TUILLEADH (6) ▼
Tá t'ádh ar Dhia nó bainfidh sí siúd sodar asat!
Lig dom fhéineacht má tá do leas (t'ádh) ar Dhia (fc. leas)
Nár ba lúidire an trócaire ar Dhia! Fuair sé bás gan ola gan aithrí
Is gránna í, ní ag fáil locht ar ghnaithe Dé é
Is dona an lá é, ní ag ceasacht ar Dhia é
Fuair muid a (ár) sáith fhéin den anachain, ní ag ceasacht ar Dhia é
+–
Céard a rinne mé ar mo Dhia chor ar bith nach bhfuil mé ag fáil dath an mháimh — duine ag imirt chártaí
Céard a rinne mé ar mo Dhia chor ar bith le go bhfuil an imirt ag dul in m'aghaidh mar atá
TUILLEADH (1) ▼
Dheamhan a shúil a bhí agam le chúig gheábh. Céard a rinne mé ar mo Dhia chor ar bith
+–
Is iomaí duine ag Dia — daoine beaga, móra, rua, bán, olc, lách, saofa, céillí, iascairí, scuabadóirí, fir mhéaracáin agus eile
An bhfeiceann tú iad seo thíos? Ba chrua an oíche í an oíche arú aréir le sioc, agus chodail siad ansin gan folach fúthu ná thartu ach an cábáinín sin. Is iomaí duine ag Dia ina dhiaidh sin
TUILLEADH (5) ▼
'Sé an cheird a bhí air, píosaí beaga pháipéir aige agus é ag déanamh pabhsaes astu. Is iomaí duine ag Dia chreidim
An bhfaca tú an chuairsce dhubh a bhí sa show ansin thoir an bhliain cheana? Í siúd a mbíodh an roth cairr ina drad aici. Bhí sí chomh dubh leis an sméir. Is iomaí duine ag Dia ina dhiaidh sin
Ní iarrfadh sé choíchin ach ag rámhóireacht thart mar sin go bhfeiceadh sé céard a bheas chuile dhuine eile a dhéanamh, agus gan é ag déanamh a dhath ariamh dhó fhéin. Is iomaí duine ag Dia adeir siad, agus ní móide gur fearr beirthe é. Dhá mbeadh chuile dhuine ina Mh. T. Ch. ba chaillte an saol a bheadh ann freisin
An bhfeiceann tú anois é sin dhá mharú fhéin ag tochailt idir leacrachaí ansin ag iarraidh fataí agus arbhar a shaothrú, agus mo chreach mhaidne na fataí agus an t-arbhar a bheas ansin. Tá faochain agus gliomaigh agus muiríní go barr bachall lena ais ansin amuigh, agus is mó a bheadh aige de bharr seachtaine leo, ná dhá gcaitheadh sé dhá lá a shaoil ag mianadóireacht sna clocha sin, ach is fhearr leis ag scríobadh leis an nganntan ina dhiaidh sin. Chreidim gur hiomaí duine ag Dia, agus nach ionann tréathra do chuile dhuine mar adeir siad
Níor chuir sí aighneas ná caidéis ar aon duine ó tháinig sí isteach ar an mbaile, ach mar a fheiceas tú anois í, dorcha dúnárasach mar sin. Dhá dteagadh sí gearr faoi rud ar bith, b'fhearr léithe a dhul trí mhíle ó bhaile ná a iarraidh ar na comharsanaí. Sin é an chaoi a mbíonn sé. Is iomaí duine ag Dia
+–
Ní mar is toil linne ach mar is toil le Dia
Níl ag an seandream sin uileag ach ag caint ar thoil Dé, agus ag rá go n-éireoidh rud más toil le Dia é. Dheamhan dochtúr na mbeathach a thabharfaidís sin ag aon bhó go deo. Ach d'ordaigh Dia féin cúnamh (fc. cinnire)
TUILLEADH (1) ▼
Bhí sé ag báisteach mar is toil le Dia — ag báisteach go greadánta
k.
·
Is aoibhinn Dia dhuit — is méanar duit
l.
+–
Is mór an tslí chun Dé é — rud maith; rud a d'fhearfadh ar na daoine, nó a thiocfadh go mór chun sochair dóibh
Tá deireadh leis an bpoitín, agus má tá fhéin, is mór an tslí chun Dé é
TUILLEADH (6) ▼
Ní bhíonn cead damhsa ar bith anois san áit sin, agus mura bhfuil féin is mór an tslí chun Dé é
Is mór an tslí chun Dé é go dtáinig an bháisteach sin. Bhí chuile shórt spalptha
Is mór an tslí chun Dé an cogadh a bheith thart. B'fhéidir go bhfairsingíodh rud eicínt anois
Is mór an tslí chun Dé séipéal nua a bheith againn dúinn fhéin anseo, agus gan orainn a dhul trí mhíle isteach go R.
Is mór an tslí chun Dé an ceann céanna a bheith glanta amach as an tír ar fad. Ba bheag a thug a mbeannacht dó, ná a raibh sé acu le tabhairt dó
Ba mhór an tslí chun Dé é dhá mbeadh obair eicínt sa tír thar is a bheith anonn is anall go Sasana
m.
+–
Tá sé marbh ó Dhia agus ón saol — tá sé marbh ceart; tá sé marbh i gcúrsaí nádúir
Tá dasachaí imithe ó Dhia agus ón saol anois. Nach bhfuil sé ina Lá Fhéil Muire
TUILLEADH (2) ▼
Tá siad marbh ó Dhia agus ón saol inniu (éanachaí lá sneachta)
Tá mé craplaithe ó Dhia agus ón saol anois agus tá sé in am sin agam arsa tusa
2.
+–
Ba duine le Dia é — duine simplí neamhghusúil; duine a bheadh chomh simplí agus go mbeadh sé ina amadán; duine nach mbeadh a dhóthain céille aige, nach mbeadh aon mhéid ann, a mbeadh éalang air, a bheadh balbh srl.
Go deimhin is duine le Dia é mo dhuine bocht; sea sin. Níl leath a dhóthain guis ann
TUILLEADH (8) ▼
Shílfeá nach dtabharfadh sé aird ar dhaoine ar an gcaoi sin, mura bhfuil seafóid air. Duine le Dia é mo dhuine bocht
Nach simplí an duine é! Sílim gur duine le Dia é
Duine le Dia ceart é siúd. Dheamhan spré céille aige ach an oiread leis an naíonán
Níor tháinig ionga ná orlach air ó bhí sé deich mbliana d'aois. Duine le Dia é, sea sin
Tá sí caoch agus balbh an créatúr. Duine le Dia í. Tá Dia buíoch di
Tá sé baclámhach ó bhroinn. Agus dheamhan a bhfuil thairis sin de theanntás aige ar na cosa ach oiread. Go deimhin is duine le Dia é, go bhfóire Dia orainn!
Is mór an náire dhóibh a bheith ag saighdeadh faoin díthriúch (díthreabhach) bocht sin — duine le Dia mar é. Dar leat féin, ba chóir dóibh dóigh mhagaidh eicínt thairis a fháil
Duine le Dia é mo Mh. bocht. Dhá gcloistheá ag caint le sagart strainséara ansin thoir anuraidh é! Shíl an sagart go mba duine é a raibh an-bhreithiúnas ann i gcaitheamh i bhfad, ach bhraith sé sa deireadh é ina dhiaidh sin
3.
+–
Tá sé sin ina dhia beag acu soir ansin — duine a mbeadh an-mheas air, agus an-ghéilleadh dhá chuid cainte
'Sé M. an dia beag atá acu uileag go léireach ansin. Níl ann ag fear acu, ach "dúirt M. é". "Dúirt M. é". Diabhal aithne orthu nach í targaireacht Cholm Cille chuile smid dhá gcaithfidh M. as a bhéal
TUILLEADH (3) ▼
Ba é de Valera an dia beag a bhí aige nó gur baineadh an dole dhe, ach mhaithfeá do Dhia gan a bheith ag éisteacht leis ó shin ag ithe agus ag gearradh air. Is beag atá in ann cuid de na daoine a iontú
Níl agat dia beag a dhéanamh d'aon duine nó go mbeidh a fhios agat chuile chor dhá mbaineann leis i dtosach. Chuala tú ariamh é gan do bhreith a thabhairt ar an gcéad scéal. Agus deir siad nach mbeidh aithne agat ar aon duine nó go n-ithe tú céad salainn leis
An chéad uair a ndeachaigh mise anonn, bhí an cogadh ina neart an uair sin, agus ní raibh aon dia beag acu ach Churchill. Bhuailfidís trasna an smuit thú dhá bhfaightheá locht ar bith air. Ach an turn deiridh, diabhal mé go sílfeá go raibh a dtromlach ina aghaidh, murab é an election a rinne é
Féach freisin
→
cinnire
→
anam
→
abair
→
dearg 1
→
deo
→
duine
→
Aoine
→
Céadaoin
→
dé 1
→
Luan
→
Máirt
→
Satharn
dia in iontrálacha eile (50+)
+
→
faitíos
Diabhal plé a bheas agamsa le scadáin le mo ló aríst. Féacha an bhail a chuir siad cheana orm … Beannacht Dé dhuit a dhuine sin. Chuir siad go doras an bháis mé. Scadáin lofa a d'ith mé. Agus níor ghlac mé éiseal ná a dhath leo agus mé dhá n-ithe. Ach ní íosfaidh mé aríst díobh le cúnamh Dé. An té a bhuailtear sa gceann bíonn faitíos air
TUILLEADH (5) ▼
Is mó faitíos mise roimh an ngála ná roimh an toirneach. Ach chreidim gur measa í an toirneach go sábhála Dia sinn. M'anam go bhfuil an gála féin damáisteach go leor
Beidh tú amuigh nó go gcuirtear faitíos ort! Nach bhfuil a fhios agat go bhfuil an bóithrín sin síos síúil, fuagraí muid dea-chomharsanacht orthu, agus síocháin barainneach inniu Dé Máirt!
Nach beag a fhaitíos é, a Thiarna Dé, a dhul amach an tráth sin d'oíche!
Is duine gan aon fhaitíos é roimh Dhia ná Mhuire agus caint mar sin a rá leis an sagart
Fan as faitíos na contúirte go sábhála Dia sinn!
→
fara
Ab é an seanbhicycle sin. Beannacht Dé dhuit agus caith ar an bhfara é. Ar ndóigh, ní thabharfadh sé sin trí choisméigeachaí na trócaire thú
+
Is caillte an aimsir í, ní ag ceasacht ar Dhia é. Chuile lá ag baint earasbarr dá chéile — is measa gach lá dhá dteagann ná aon lá roimhe sin
TUILLEADH (2) ▼
Is diabhlaí deannachtach na ráigeannaí a bhí ann le dhá lá, agus chuile ráig acu ag baint farasbarr dhá chéile. Sin é anois é. Tá sé in am aici ligean fúithi dhá mba é toil Dé é
Teagann tharasbarr bisigh air chuile lá. Is gearr go mbeidh sé as le cúnamh Dé
+
Cuireann sí feadhnach leamhnachta ar chuid na muc chuile lá. Is beag an dochar dóibh éifeacht féin a bheith iontu. Go bhfóire Dia ar na muca nach bhfaigheann ach an fata tor! Is deacair dóibh aon rath a bheith orthu
TUILLEADH (1) ▼
Is diabhlaí an feadhnach feamainne a chuir sé ar an gcapall. Ach is beag an tolgán a bhí aici siúd ann, mo léan. An-chapall í, bail ó Dhia uirthi!
→
fearacht
Dhá ndéanadh sé fearacht an rud a rinne sé cheana (fearacht mar a rinne sé cheana; fearacht cheana; fearacht an uair cheana), is mór a thabharfadh a mbeannacht dó. Rinne sé an grá dia an uair sin ar chaoi ar bith
+
→
fear
Má phósann tú ní aireoidh tú go mbeidh na gasúir — má gheallann Dia dhuit iad — ag fearadh ort. Gheobhaidh tú do chuid leathchorónachaí, agus ní bhíonn achar ar bith orthu go mbíonn siad inchúntach. Ní aireoidh tú go mbeidh siad in ann cuid den obair a bhaint dhíot
TUILLEADH (1) ▼
Go lige Dia a sláinte di! Is mór an grá dia a rinne sí agus an dílleachta bocht sin a thabhairt léithe. Fearfaidh Dia agus Muire Mháthair a cuid grá dia uirthi. 'Siad atá i riocht
+
→
feart
A Dhia na bhfeart céard atá tú a dhéanamh? — a Dhia mhóir na ngrásta
TUILLEADH (3) ▼
A Dhia na bhfeart go dtuga tú fóirithint dúinn agus do chuile chréatúr eile a bhfuil an t-anó air!
"Is fhearr é sin le Dia na bhfeart, ná a dhul faoi sheacht don Róimh" as rann: an dá líne tosaigh dhe: "Foighid in aghaidh gach locht, agus déirce don duine bhocht gan treoir"
Tá mé éirithe as an tobac inniu agus ní chaithfidh mé aon ghráinne aríst le cúnamh Dé go dtí Lá Fhéil Pádraig na bhfeart. Bainfidh mé píopa as an lá sin. Deir siad nach dochar é
Nach cumasach an chaoi a bhfuil sé ag cothú ar an bhfearthainn seo? Ní thiocfaidh aon aghaidh ar an aimsir i mbliana mura bhfuil ag Dia
'Sé an feithideach is caillte é a chruthaigh Dia — dreoláinín dona; éagbhás; bás ar sliobarna; péisteánach nár mhian leis scaradh le pínn ar bith airgid
→
fiosacht
Ba bheag a bhí le déanamh agat ól a thabhairt dó sin agus a fhiosacht duit nach dtabharfadh sé fhéin deoir do Dhia shúlach
+
→
fios
B'fhaide dhuit ná fios do shaoil an oíche siúd. Ghabhfadh an sioc a bhí ann thrí chlár daraí. Sháraigh muid í ina dhiaidh sin, buíochas le Dia
TUILLEADH (5) ▼
Go gcuire Dia an t-ádh ort agus lig dhom. Níl fios rúin ná mioscais agamsa faoi fhéin ná faoina chuid cúrsaí. Muise nach aisteach an cleite comhrá a tharraing tú chugam i mbrollach an lae?
Níl a fhios agam ó Dhia anuas (ó sheacht ranna an domhain; ó sheacht ranna na néal; ó neamh ná néal; ó neamh ná néal; ó Dhia go talamh; ó Dhia; ó Fhlaitheas Dé na ngrást; bruite ná fuar srl.) céard a dhéanfas mé
Tá a fhios ag Dia (tá a fhios ag an lá; tá a fhios ag an lá beannaithe; tá a fhios ag mo chroí srl.) go bhfuil mé tinn — tá mé tinn go cinnte
Níl a fhios agam céard a rinne mé ar mo Dhia chor ar bith. Níl mé ag fáil aon mhámh i gCathair Pheadair ná Phóil
Níl a fhios agam céard a rinne mé ar mo Dhia agus an bhail seo a chur orm! Mé a chasadh i lár an bhulc bligeards is corónta a chonaic mé ariamh!
→
fliuch 1
Seo é an saol a gcaithfidh chuile dhuine a chuid aráin a fhliuchadh in allas a mhalaí fhéin nó a bheith dhá uireasa. Níl duine ar bith ag fáil a bheatha ó neamh anois. Tá an saol sin imithe. Dar Dia is maith an ceart é freisin
→
fliuch 2
"Báisteach ó Dhia againn agus é a bheith fliuch agus cuid an lae amárach go ndéana sé inniu" rann
→
fliuchán
Fan istigh as an bhfliuchán! Ní somhaoin ar bith do dhuine é fhéin a chailleadh. Tiocfaidh neart laethanta breá amach anseo in aice chúnta Dé
+
→
focal
Sin é an rud adúirt sé go díreach glan. Nár lige Dia go gcuirfinnse cor an fhocail air. Tá seisean ar shlí na fírinne agus mise ar shlí na bréige
TUILLEADH (2) ▼
Ná hinis do scéal d'aon duine. Má insíonn gabhfaidh cor an fhocail air. Nach air sin atá daoine ag faire. Beannacht Dé dhuit! Féacha a gcloiseann tú de luaidreáin chuile lá
Chuir mé focal ar bheart slat le fear as an Taobh Mín Dé Sathairn seo caite, ach níor thug sé chugam inniu iad
+
→
foilsigh
Rinne sé an choir. Is furasta a aithinte anois air é, ní dhá roinnt leis é. Foilsíonn Dia rudaí mar sin — agraíonn Dia rudaí mar sin ar dhuine (sa saol seo fhéin); is follasach é na rudaí a tharlaíos do dhuine go raibh Dia ag ídiú nó ag fearadh a dhrochghníomhra air
TUILLEADH (7) ▼
Foilsíonn Dia an drochní i gcónaí dhá fhada go dtí é. Deir siad go bhfuil muilte Dé mall ach go meileann siad mín … Féacha an fear sin thiar. Mharaigh sé comrádaí leis ar an sliabh. Dheamhan a fhios agam ar mharaigh nós murar mharaigh — diúltaímid dhó — ach go raibh sé ráite leis. Nach maith a tháinig sé sa saol gur tharlaigh an cleas céanna dhá mhac fhéin. Thug an t-athair an eang leis. Ar an mac a hídíodh é
An corpadóir bradach! 'Sé cóir Dé é an méid sin a éireachtáil dó. Ba bheag aige fhéin dícheannadh a dhéanamh ar chréatúir bhochta. Chuir sé an bhaintreach sin thuas de dhroim tí. Chuir sé faoi ndeara di páipéar a shaighneáil dó ar a cuid talúna agus gan a fhios aici céard a bhí ann ach gur theastaigh cupla cloch mhine uaithi le aghaidh a háilín … Ach foilsíonn Dia an éagóir míle glóire agus moladh leis fhéin. B'fhéidir go bhfaigheadh an cneámhaire ar a mhéis fhéin anois é, agus ní ag amhdú an oilc é, ní mór linn dó
Nár lige Dia go bhfearfadh sé a chionta air. Tá an rud thart anois, agus níl muid ag guí an oilc dó, théis a ndearna sé orainn. Ach foilseeoidh Dia an chréatúlacht luath nó mall
Ba deacair dóibh an t-ádh a bheith orthu, go mba leo fhéin uainne é. Shíl siad go raibh siad ina rith seoil ceart críochnaithe anois. Bhí a dhá láimh timpeall ar an saol. Ach is ag Dia is fhearr a fhios. Foilsíonn Dia an chneámhaireacht agus an míscrupall i gcónaí. Is fada ar an saol mé agus níl aon lá ó tháinig cuimhne dhom nach amhlaidh a fheicim é. Chuala tú an scéal faoin bhfear a chonaic fear eile ag marú duine agus dhá chur i ngan fhios. Mhionnaigh sé agus mhóidigh sé mura bhfoilsíodh Dia é nach mbeadh aon aird aige fhéin ar Dhia níos mó. D'fhan mar sin. Chonaic sé go raibh an saol ag féithiú leis an té a rinne an marú … Sin é an chaoi a raibh sé. Bhí fear eile marbh cheana ag an té a maraíodh. Nach maith gur fhoilsigh Dia an choir sin!
Má tá Dia thuas foilseoidh sé é fhéin ar an bhfear sin faoin anó a lig sé ar a athair agus ar a mháthair.
B'fhada a rith an scabhaitéireacht leis, ach d'fhoilsigh Dia é féin air sa deireadh. 'Sé Dia an fear is fhearr ina dhiaidh sin
Ná bacaidh léithe. Ligidh di. Fágaidh ag Dia í. Foilseoidh Dia é fhéin uirthi. Más mall, is trom í díoltas Dé adeir siad
+
→
foirgthe
Dheamhan neach an aoin istigh ar an mbaile nach bhfuil foirgthe le fliú. Bhuail sé muid tá mí ó shin, ach m'anam go bhfuil muid ag fuasaoid aríst. Níl rud ar bith chomh haiféalach leis. Mura bhfuil ag Dia déanfaidh sé creach shul má stopfas sé.
TUILLEADH (1) ▼
Dar diagaí tá chuile fhear dhá ardú (i bpáí) ach go bhfóire Dia ar an talmhaí bocht. Tá sé foirgthe ar fad
+
→
foirm
Tá foghlaim ortsa, bail ó Dhia agus ó Mhuire ort, ach más in í do chuid cainte anois go raibh dhá Naomh Pádraig ann, ná bactar leat! Nach deas uait a dhul ag cumadóireacht … Eiriceach a bhí sa té adúirt é sin. Níl an rud sin i gclár ná i bhfoirm, agus ná géill thusa don fhear sin. Nár chuala muid ariamh nach raibh ann ach aon Naomh Pádraig amháin, moladh go deo leis
TUILLEADH (1) ▼
Go bhfuil siad in ann an cloigeann a bhaint de dhuine agus cloigeann eile a chur air! Go dtuga Dia ciall duit! Níl do scéal i gclár ná i bhfoirm! An dtabharfása cead an cloigeann a bhaint díot fhéin?
+
Déanann tú scríbhneoireacht an-fhollasach bail ó Dhia ort — soiléir soléite
TUILLEADH (2) ▼
Na tithe ósta sin thiar! Ara diabhal póilí ar bith a chuireas aon chaidéis orthu sin. Ligfidh siad isteach ansiúd chomh follasach os comhair an tsaoil thú Dé Domhnaigh agus a ligfidís lá den tseachtain
Is follasach gur chuir tusa fataí cheana bail ó Dhia ort! Tá na múslaí agat!